اسماعیل قاآنی

اسماعیل قاآنی اکبرنژاد در ۱۷ مرداد سال ۱۳۳۶ در شهر مشهد زاده شد و دوران کودکی و نوجوانی، تا دریافت مدرک دیپلم متوسطه را در شهر مشهد سپری کرد. پس از تأسیس سپاه پاسداران، از سال ۱۳۵۸ به عضویت در سپاه پاسداران درآمد.

جنگ ایران و عراق

اسماعیل قاآنی در اواسط سال ۱۳۵۹ با وقوع ناآرامی‌های کردستان، به آن منطقه رفت و در درگیری‌های این ناحیه حضور فعال داشت. او از ابتدای سال ۱۳۶۰ تا پایان جنگ ایران و عراق نیز در استان خوزستان مستقر بود. قاآنی در سال ۱۳۶۲ به فرماندهی تیپ ۲۱ امام‌رضا منصوب شد و تا سال ۱۳۶۶ در این جایگاه فعالیت نمود. او از سال ۱۳۶۶ تا پایان جنگ، فرماندهی لشکر ۵ نصر را برعهده داشت.

پس از جنگ ایران و عراق

با پایان یافتن جنگ، محسن رضایی فرماندهٔ وقت سپاه پاسداران، قاآنی را به قائم‌مقامی واحد هشتم عملیات نیروی زمینی سپاه پاسداران؛ مستقر در مشهد، منصوب کرد. وی برای مدت بیش از یک سال، از ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۶ معاونت اطلاعات ستاد مشترک سپاه پاسداران را برعهده داشت. او در سال ۱۳۸۶ به‌عنوان جانشین فرمانده نیروی قدس سپاه منصوب شد و تا سال ۱۳۹۸ در این جایگاه فعالیت نمود.

فرماندهی نیروی قدس

پس از اینکه قاسم سلیمانی در ۱۳ دی ۱۳۹۸ در عملیات آذرخش کبود به‌دستور دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات وقت متحده، کشته شد، قاآنی با حکم سید علی خامنه‌ای، رهبر ایران، به‌عنوان فرماندهٔ نیروی قدس سپاه پاسداران منصوب شد. سلیمانی در وصیت‌نامه‌اش به او اشاره کرده بود. خامنه‌ای او را یکی از «برجسته‌ترین فرماندهان سپاه در دفاع مقدس» توصیف کرد. سعید گلکار، استاد علوم سیاسی در دانشگاه تنسی معتقد است که برای خامنه‌ای مهم بود که فرماندهٔ جدید خصوصیاتی مانند «وفادار» و «متعهد» بودن به او و سپاه پاسداران داشته باشد.

در سال ۲۰۲۰، در سفری به منظور هماهنگی انتخاب نخست‌وزیر در عراق، دفتر سید علی سیستانی درخواست نشست با قاآنی را رد کرد. به گزارش خبرگزاری آسوشیتد پرس، اسماعیل قاآنی برای دومین سفرش به عراق که ماه آوریل انجام شد ناچار بود ویزا بگیرد. آسوشیتد پرس نوشته‌است در حالی که قاسم سلیمانی مستقیماً به زبان عربی با گروه‌های مرتبط با ایران صحبت می‌کرد، اسماعیل قاآنی از طریق مترجم و عمدتاً با مدیریت و هماهنگی ایرج مسجدی (سفیر ایران در بغداد) ایفای نقش می‌کند و با رهبران گروه‌های شبه‌نظامی آشنایی کمتری دارد.

تهدیدات آمریکا

رئیس گروه اقدام ایران در وزارت امور خارجهٔ ایالات متحدهٔ آمریکا در مصاحبه با روزنامهٔ شرق‌الاوسط، در حاشیهٔ اجلاس مجمع جهانی اقتصاد در داووس، تهدید کرد چنانچه اسماعیل قاآنی، همان سیاست قاسم سلیمانی را پیش بگیرد و دست به کشتن آمریکایی‌ها بزند، به سرنوشتی مشابه سرنوشت او دچار خواهد شد. به دنبال اظهارات برایان هوک، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه، این اظهارات هوک را غیرقابل قبول خواند و گفت چنین اظهاراتی خارج از حقوق و قانون است و نمایندگان کشورها حق بیان چنین تهدیداتی را ندارند. وزارت امور خارجه ایران نیز این تهدید را «علنی سازی رسمی و پرده‌برداری آشکار از تروریسم هدفمند و دولتی ایالات متحده آمریکا» دانست.

تحولات افغانستان

پس از اشغال مجدد افغانستان توسط طالبان، اسماعیل قاآنی برای پاسخگویی به سوالات نمایندگان مجلس در زمینه موضع ایران در مورد افغانستان به مجلس رفت. از این دیدار بخشی از سخنان قاآنی منتشر شد:

آنچه برای ما در افغانستان اهمیت دارد، این است که امنیت جمهوری اسلامی مخدوش نشود. نقشه آمریکا این است که ایران را با جهان اهل سنت درگیر کند، بنابراین جمهوری اسلامی باید به گونه‌ای عمل کند که امنیت ایران مخدوش نشده و آمریکا به اهداف خود دست نیابد. شیعیان افغانستان برای جمهوری اسلامی اهمیت زیادی دارند و ایران تلاش دارد حل موضوع افغانستان از طریق جنگ نباشد و همه اقوام افغانستان در اداره کشور سهیم باشند.

قاآنی در ۲۷ مارس ۲۰۱۲ میلادی توسط دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی وزارت امور خزانه‌داری ایالات متحده در جزء افراد تحریم شده قرار گرفت و فعالیت مالی ممنوعه و دارایی‌های مفروض او با نهادهای ایالات متحده بلوکه شد. ایالات متحده قاآنی را به دلیل نظارت بر توزیع بودجهٔ نیروی قدس به متحدان منطقه‌ای هدف تحریم قرار داد.

دولت ترامپ نیز تحریم‌های جدیدی را علیه سپاه پاسداران به‌عنوان حامی گروه‌های تروریستی به اجرا گذاشت. در ۳ اکتبر ۲۰۲۲، قاآنی در فهرست تحریم‌های کانادا قرار گرفت که شامل ۹ نهاد ایرانی و ۲۵ مقام ارشد بود. این تحریم‌ها در واکنش به کشته‌شدن مهسا امینی و آزار و اذیت معترضان در اعتراضات گسترده‌ای بود که در پی آن رخ داد.

قاآنی یکی از امضا کنندگان نامهٔ تهدید آمیز فرماندهان سپاه در جریان وقایع ۱۸ تیر ۱۳۷۸ به سید محمد خاتمی؛ رئیس‌جمهوری وقت بود.

اسماعیل قاآنی در ژوئیه سال ۲۰۱۸ تحت عنوان معاون سفیر ایران به دیدار استاندار بامیان در مرکز افغانستان رفته بود و گفته شده علت این دیدار ساختن بیمارستان ۲۰۰ تختخوابی در شهر بامیان بود.

اسماعیل قاآنی در ۲۶ دی ۱۳۹۳ در سخنرانی علیه آمریکا و اسرائیل گفت: «آمریکا و اسرائیل کوچک‌تر از آن هستند که خود را همتراز با قدرت نظامی ایران بدانند. این قدرت اکنون خود را در کنار مردم مظلوم فلسطین و غزه در قالب موشک و سلاح به منصه ظهور رسانیده‌است.»

وی همچنین در ۱۸ فروردین ۱۳۹۶ بیان داشت: «ما وقتی برای دفاع از مسلمانان کشورهای اسلامی گام برداشتیم، هدفمان انجام وظیفه الهی بود و اولین نتیجه‌اش متوجه خود نظام شد. به برکت دستگیری از مسلمانان، خداوند خطراتی را از این کشور دفع کرد و باعث شد تا ایران اسلامی به یک مرکز امنیت و ایجاد امنیت برای دیگر کشورها، تبدیل شود.»

قاآنی روز ۲۸ آبان ۱۳۹۹ به‌صورت محرمانه به عراق رفت، ولی سعید خطیب‌زاده؛ سخنگوی وزارت خارجه ایران گفت که این اخبار «تأیید نمی‌شود» و آن را «گمانه‌زنی رسانه‌ای» خواند. اما ایرج مسجدی؛ سفیر ایران در عراق، سفر وی را تأیید کرد و گفت این سفر با «هماهنگی مسئولین عراقی» انجام شده و موضوع آن «تقویت روابط امنیتی» ایران و عراق و «پیگیری بعضی از پرونده‌های اقتصادی» بوده‌است.

• چرا «قاآنی همان سلیمانی» نشد؟ رادیو فردا