خاندان آشینا
خاندان آشینا یا پانصد خانواده به یکی از قبایل ساکن در شمال چین که از امتزاج قبایل مختلف به وجود آمده‌بود، گفته می‌شود. در قرن پنجم میلادی قبایل و اردوهایی که با اقوام آشینا درهم آمیختند، نام «ترک» بر خود نهادند.
阿史那 Āshǐnà | |
|---|---|
تمغای خاندان آشینا بز کوهی است | |
| مناطق با جمعیت چشمگیر | |
| آسیای میانه و آسیای شرقی | |
| زبان‌ها | |
| ترکی باستان | |
| دین | |
| تنگریسم Buddhism (اقلیت،گروه های کوچک) |
خاندان آشینا، که رهبران گوک‌ترک‌ها بودند به احتمال زیاد خاندانی ایرانی‌تبار بودند که بعداً زبان ترکی اختیار کردند اما هنوز عنوان‌های ایرانی شاهی خود نظیر خاتون و یبغو (چپ‌گویه) را حفظ کردند.
زبان‌شناسان و تاریخدانان متذکر می‌شوند که تقریباً تمامی عنوان‌های فرمانروایان در زبان ترکی اولیه از ریشه ایرانی هستند.
ژنتیک
بر اساس آزمایش ها بر روی افرادی که خود را از نسل بومین قاقان می دانند ، قبیله اشینا متعلق به شاخه های Z93 ، Z94+، Z2123- ، Y2632- از هاپلوگروپ R1a است.به گفته برخی محققان ، سلسله بلغار آسن ممکن است از فرزندان آشینا باشند. یکی دیگر از طایفه های برجسته ترکی آشیده نیز طایفه زناشویی طایفه آشینای گوکتورک خاگان است که Q1a-L53 دارد .
واژه‌شناسی
پژوهشگرانی مانند Peter B. Golden, H. W. Haussig, S. G. Klyashtorny, A. N. Bernstamm, Carter V. Findley, D. G. Savinov, S. P. Guschin, Rona-Tas and R. N. Frye بر این باورند که ریشه خاندان آشینا از سکاهای ایرانی‌تبار است یا احتمالا از ووسون‌های مردمان هندوآریایی است. Findley فرض کرده‌است که واژه آشینا از زبان سکایی باستان می‌آید و به معنی رنگ آبی است. (gök در زبانهای ترکی‌تبار). این رنگ مشخصه خاور است و بنابراین واژه Göktürk (نام دیگر حکومت ترکی) به ترکهای خاوری اطلاق می‌شود. پژوهشگر مجاری András Róna-Tas نیز این ایده را تایید کرده‌است . واژه bori نیز که به خدم و حشم فرمانروایان اطلاق می‌شود، احتمالا از یکی از واژگان زبانهای ایرانی گرفته شده‌است.
H. W. Haussig و S. G. Kljyashtorny نام این خاندان را با واژه پارسی کهن ahşaẽna مرتبط دانسته‌اند. همچنین تشابهات آن را در زبانهای ایرانی زبان سغدی و زبان تخاری بازجسته اند .
افسانه‌ای در مورد ترکان باستان
بنابر افسانه بوزقورت که مربوط به هونها و سرزمین آنهاست، سرزمین ترکان مورد هجوم همسایگان قرار گرفت. همهٔ مردم آن سرزمین کشته شدند، تنها پسرکی زنده ماند و دشمنان دست و پای او را نیز بریدند و به میان باتلاق او را انداختند. ماده گرگی از پسرک آبستن شد سپس پسرک مرد. ماده گرگ به سرزمین آلتای رفت و در آنجا ده فرزند زایید. اندک اندک تعداد آن‌ها فزونی یافت و از غار بدر آمدند و پس از گذشت زمان خود را فرمانروایان سرزمین ژوژان نامیدند. بنابراین افسانه تورکیوتها (ترکان) از دودمان هونهای غربی هستند که با نسل گرگ درهم آمیختند باید یادآور شویم که هونهای غربی به سال ۴۶۹ میلادی سقوط کردند اما هفتاد و شش سال بعد به سال ۵۴۵ میلادی مردمی در این سرزمین پدید آمدند که خود را تورکیوت می‌نامیدند از اینجا احتمال داده می‌شود که ترکان نه از امتزاج گرگ و انسان بلکه از اختلاط اقوام و قبیله‌ها پدید آمدند.
تاریخ
قبایل آشینا در ابتدا در غرب ایالت شانشی چین می‌زیستند و در پیکارهای چینیان با هونها در سدهٔ چهارم میلادی شرکت داشتند و بعد به تبعیت هونها درآمدند ولی به سال ۴۳۹ میلادی، پس از شکست هونها، به جنوب کوه‌های آلتای پناه بردند و در آنجا سکنی گزیدند. قبایل آشینا در ابتدا چون دارای زبانهای گوناگون بودند، ناگزیر زبان مغولی را به عنوان زبان مشترک خویش برگزیدند و با این زبان به تفهیم و تفهم می‌پرداختند تا اینکه به سبب شکست‌های پی در پی از امپراتوران چینی به جنوب آلتای رانده شدند.اقوام آشینا که از امتزاج قبایل مختلف به وجود آمده بودند، در این زمان بود که زبان ترکی را برای ارتباط برقرار کردن بایکدیگر انتخاب کردند. قبایل آشینا بعد از صد سال از شروع اتحاد چنان با هم جوش خوردند که به سال ۵۶۴ میلادی مجموعهٔ واحدی را تشکیل دادند که آنان را «ترک باستان» یا «تورکیوت» نامیدند.
ترکان از سده‌های دراز در سرزمین‌های چین و بخشی از اراضی سیبری می‌زیستند ولی تاریخ نگاران مبدأ تاریخ ترکان را سال ۵۶۴ میلادی دانسته‌اند در این سال بود که بومین خان نخستین ایلخان ترک، با امپراتوری وی واقع در چین پیمان اتحادی بست که سرانجام در سال ۵۵۲ میلادی این اتحاد، به شکست و نابودی ژوژانها انجامید. پس این شکست بود که ترکان توانستند خاقانات ترک را به وجود آورده و برهمهٔ سرزمین ژوژانها فرمانروایی یافتند.
پانویس
- ↑ International Turkic Academy, (2015), TÜRK BENGÜ TAŞI: Şivеet-Ulаan Damgalı Anıtı, p. 13 (in Turkish)
- ↑ Grač, 1957, p. 408-414
- ↑ "The tamga of the royal clan of the first Turkish empire was a neatly drawn lineal picture of an ibex", Kljastornyj, 1980, p. 93
- ↑ Peter B. Golden, (1992), An Introduction to the History of the Turkic Peoples, p.126:
"Whatever language the A-shih-na may have spoken originally, in tirne, they and those they ruled would all speak Turkic, in a variety of dialects, and create, in a broadly defined sense, a cornmon culture." - ↑ Empires, Diplomacy, and Frontiers. (2018). In N. Di Cosmo & M. Maas (Eds.), Empires and Exchanges in Eurasian Late Antiquity: Rome, China, Iran, and the Steppe, ca. 250–750 (pp. 269–418).
"Mythology employing shamanic symbolism along with references to the sky-god Tengri were, evidently, tools to strengthen the Türk ruler's legitimacy, and some scholars see this practice as amounting to a state religion, "Tengrism," in which the ruling Ashina family gained legitimacy through its support from Tengri." - ↑ Peter B. Golden, (2010) Central Asia in World History, p. 43-44:
"The Türks, like many of their subjects, were believers in Tengri."
"The qaghan claimed that he was "heaven-like, heaven-conceived" and possessed qut (heavenly good fortune), a sign of the heavenly mandate to rule." - ↑ Liu Mau-tsa, (1958), 1: p. 172-173
- ↑ Tsvetelin Stepanov, (2008), The Bulgars and the steppe empire in the early Middle Ages: The problem of the others, p. 65-66
- ↑ ایران و ترکان، ص ۳۴
- ↑ Peter B. Golden, An Introduction to the History of the Turkic Peoples, O. Harrassowitz, 1992, p. 121-122
- ↑ „(...) Über die Ethnogenese dieses Stammes ist viel gerätselt worden. Auffallend ist, dass viele zentrale Begriffe iranischen Ursprungs sind. Dies betrifft fast alle Titel (...). Einige Gelehrte wollen auch die Eigenbezeichnung türk auf einen iranischen Ursprung zurückführen und ihn mit dem Wort „Turan“, der persischen Bezeichnung für das Land jeneseits des Oxus, in Verbindung bringen.“ Wolfgang-Ekkehard Scharlipp in Die frühen Türken in Zentralasien, p. 18
- ↑ "Cаки-динлины, аорсы, Ашина и потомки кланов Дешти-Кипчака по данным ДНК-генеалогии". suyun.info (به انگلیسی). Retrieved 2021-09-17.
- ↑ Muratov, Bulat. "Wen S.-Q., Muratov B.A., Suyunov R.R. The haplogroups of the representatives from ancient Turkic clans - Ashina and Ashide//BEHPS, ISSN:2410-1788, Volume 3, №2[1,2], March 2016, P.154-157".
- ↑ Sychev NV ، (2008) ، Книга династий ، ص. 161
- ↑ Golden, Peter; Mair, Victor (2006). Contact and Exchange in the Ancient World. Honolulu: University of Hawai'i Press. p. 142. ISBN 0824828844.
- ↑ Haussig Н. W. "Byzantinische Qullen über Mittelasien in ihrer historischen Aussage" // Prolegomena to the sources on the history of pre-Islamic Central Asia. Budapest, 1979. S. 55–56.
- ↑ Кляшторный С. Г. Проблемы ранней истории племени тÿрк (ашина). // Новое в советской археологии. / МИА № 130. М.: 1965. С. 278–281.
- ↑ Kjyashtorny S. G. The Royal Clan of the Turks and the Problem of its Designation // Post-Soviet Central Asia. Edited by Touraj Atabaki and John O'Kane. Tauris Academic Studies. London*New York in association with IIAS. International Institute for Asian Studies. Leiden-Amsterdam, p. 366-369.
- ↑ Бернштам А. Н. Никита Яковлевич Бичурин (Иакинф) и его труд "Собрание сведений..." М.-Л., Наука, 1950.
- ↑ Findley, Carter (11 November 2004). The Turks in World History (1 ed.). Oxford University Press. p. 39. ISBN 978-0195177268.
- ↑ Савинов Д.Г. Владение Цигу древнетюркских генеалогических преданий и таштыкская культура. // Историко-культурные связи народов Южной Сибири. Абакан: 1988. С. 64-74.
- ↑
- ↑ Rona-Tas, Andras (1999). Hungarians and Europe in the Early Middle Ages: An Introduction to Early Hungarian History. Central European University Press. ISBN 9639116483.
- ↑ Frye Richard N. Turks in Transoxiana
- ↑ (Sinor و Klyashtorny 1996، صص. 328–329)
- ↑ Róna-Tas 280.
- ↑ ایران و ترکان، ص ۳۳
جستارهای وابسته
- خاقانات ترک
- آسنا
منابع
- رضا، عنایت الله. ایران و ترکان در روزگار ساسانیان. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۵