زمان تقریبی مطالعه: 3 دقیقه
 

نوع





نوع‌، یکی از اصطلاحات علم منطق بوده و به‌معنای تمام حقیقت مشترک بین جزئیاتِ متحد در ماهیت است.


۱ - اصطلاح‌شناسی



نوع در منطق دارای سه کاربرد است:

۱. نوع (جهت) که به معنای جهت قضیه است؛
۲. نوع (خطابه) که قانون استفاده مقدمات خطابیه است؛
۳. نوع (کلیات خمس) که یکی از کلیات خمس است.

۲ - اقسام کلی ذاتی



کلی ذاتی یا جنس است یا نوع و یا فصل؛ چه اگر تمام ماهیت باشد نوع است و اگر جزء مشترک ماهیت باشد جنس است، و اگر جزء ممیّز باشد، فصل خواهد بود.
نوع مرکب از جنس و فصل است، جنس در او به جای ماده و فصل به جای صورت است، اما جنس و فصل ماده و صورت نیستند، چه جنس و فصل بر مرکب به مواطات حمل می‌شوند، و ماده و صورت بر او به مواطات حمل نمی‌شوند.

۳ - توضیح اصطلاح



مراد از نوع کلی همان نوع در کاربرد سوم است و آن عبارت است از:

کلی ذاتی‌ای است که تمام حقیقت مشترک ما بین جزئیات و مصادیقی است که در ماهیت، متحد، و در عدد و خصوصیات فردی مختلف‌اند، و در جواب سؤال ما هو می‌آید، مثلا چون بپرسیم که احمد و پرویز و هوشنگ چیستند؟ جواب انسان است.
نوع تمام ذاتیات را در بردارد و بنابراین بر همه حقیقت شی‌ء دلالت دارد و ازاین‌رو نوع هرچیز همان ماهیت و چیستی آن چیز است و آن از ترکیب جنس و فصل حاصل می‌شود.
از تعریف نوع به خوبی معلوم می‌شود که افراد یک نوع کاملا از لحاظ حقیقت یکسان هستند، و هیچ تفاوتی در ذاتیات با هم ندارند و اختلاف آنها تنها در عرضیات آنها است و مجموعه همین عرضیات که امتیاز یک فرد را از افراد دیگر موجب می‌شود تعیّن و تشخّص نامیده می‌شود.

۴ - نوعیت



نوعیت که از معقولات ثانیه منطقی است مصدر جعلی نوع است.

۵ - اقسام نوع



نوع به لحاظ‌های مختلف تقسیمات گوناگونی دارد که از جمله آنها تقسیم به نوع حقیقی و نوع اضافی، نوع سافل، نوع عالی، و نوع متوسط است.
[۲] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۲۴.
[۴] ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان، البصائر النصیریه، ص۱۳.
[۶] جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق، ص۱۷۶.
[۷] ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۱۶-۱۷.
[۹] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۹۸.
[۱۰] گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۶۲.


۶ - پانویس


 
۱. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۲۷.    
۲. فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۲۴.
۳. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات، ج۱، ص۹۳.    
۴. ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان، البصائر النصیریه، ص۱۳.
۵. حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۲۲.    
۶. جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق، ص۱۷۶.
۷. ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۱۶-۱۷.
۸. مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۷۱.    
۹. خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۹۸.
۱۰. گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۶۲.
۱۱. مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۱۸۲.    
۱۲. مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۲۰۲.    


۷ - منبع


پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «نوع»، تاریخ بازیابی۱۳۹۸/۳/۱۰.    
خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی به انضمام واژه نامه فرانسه و انگلیسی، ص۲۸۲.    






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.