مقالهمقاله در لغت فارسی به معنی "سخن، گفتار و بخش یا فصلی از کتاب" به‌کار رفته است. ۱ - معنای لغوی مقالهمقاله (essay)در لغت فارسی به معنی "سخن، گفتار و بخش یا فصلی از کتاب" به‌کار رفته است. [۱]
لغت‌نامه‌ی دهخدا، دهخدا، علی اکبر؛ذیل واژه‌ی مقاله.
عده‌ای آن را برابر با Discourse نهاده‌اند. [۲]
انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، رزمجو، حسین؛ چاپ و انتشارات آستان قدس مشهد، ۱۳۷۰، چاپ اول، صص ۲۲۲-۲۲۱.
برخی آن را ترجمه‌ی Article دانسته‌اند. [۳]
مرجع‌شناسی و روش تحقیق در ادبیات فارسی، ستوده، غلام‌رضا؛ نشر سمت، تهران، ۱۳۸۱، چاپ نهم، صص ۲۰۲-۲۰۰.
برخی دیگر نیز آن را برگردان essay گفته‌اند. [۴]
واژگان توصیفی ادبیات انگلیسی- فارسی، رضایی، عرب‌علی؛ فرهنگ معاصر، تهران، ۱۳۸۲، چاپ اول، ص ۱۰۴.
که به معنی وزن کردن، عیار گرفتن و آزمایش کردن است که ابتدا در فرانسه به معنی مقاله به‌کار رفته و سپس به انگلیسی نیز راه یافته است.نخستین‌بار، "مونتنی،" نویسنده‌ی فرانسوی، آن را برای مجموعه‌ی مقالات خود که در زمینه‌ی مرگ، دوستی، درستی و مسائل اخلاقی فراهم نهاده بود، به کار برد. بعد از وی فرانسیس بیکن، نویسنده‌ی فرانسوی، نیز مقالاتی در زمینه‌ی ادبیات و فلسفه نگاشته است. پس از آن این اصطلاح بسیار رواج یافت و در مجامع علمی پذیرفته شد. [۵]
واژگان توصیفی ادبیات انگلیسی- فارسی، رضایی، عرب‌علی؛ فرهنگ معاصر، تهران، ۱۳۸۲، چاپ اول، ص ۱۰۴.
[۶]
دایرة المعارف ادبی، سعیدیان، عبدالحسین؛ امیرکبیر، تهران، ۱۳۶۹، چاپ سوم، ص ۶۳۳.
۲ - تعریفمقاله امروزه نوشته‌ی نسبتاً کوتاهی است که درباره‌ی موضوعات مختلف ادبی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و... در روزنامه‌ها و مجلات چاپ می‌شود و یا توسط پژوهندگان برای ارائه‌ی در جلسات سخنرانی، کنگره‌ها، سمینارها، یا رادیو و تلویزیون و... فراهم می‌گردد و یکی از رایج‌ترین انواع ادبی به شمار می‌آید. مقاله معمولا از دیدگاه محدود و مشخص به موضوع می‌پردازد و به تفهیم یک یا چند جنبه‌ی قضیه توجه دارد نه آنکه تمام جوانب یک موضوع را مفصلا شرح دهد. (در واقع هر نکته‌ی کوچک و جزئی می‌تواند موضوع یک مقاله باشد.) ۳ - رواج مقالهنویسیمقاله غالباً بین پانصد تا پنج هزار کلمه است. تحول روزافزون دانش‌ها و اندیشه‌های بشری در عصر حاضر سبب رواج مقاله‌نویسی شده است؛ از‌این‌روست که در همه‌ی روزنامه‌ها و مجلات اعم از هفتگی و ماهانه و فصلنامه‌ها و... که در روزگار ما منتشر می‌شود، غیر از سرمقالات آنها که معمولا به مسائل روز اختصاص دارد، مقالات فراوانی درباره‌ی موضوعات مختلف می‌توان دید. [۷]
انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، رزمجو، حسین؛ چاپ و انتشارات آستان قدس مشهد، ۱۳۷۰، چاپ اول، ص ۲۲۲.
۴ - مقاله در زبان فارسیاصطلاح مقاله در زبان فارسی، پیش از این برای تعیین موضوع مجموعه‌ای از بحث‌های گفتاری و نوشتاری به کار می‌رفت. در واقع این اصطلاح معادل باب، بخش، فصل و گفتار بوده است؛ مانند "چهار مقاله‌ی نظامی عروضی" که به مناسبت داشتن چهار مبحث بدین نام خوانده شده است. البته این نام‌گذاری از نظامی نبوده و دیگران بعد از وی، این نام را برای کتاب وی برگزیده‌اند. تا پایان قرن سیزدهم مقاله برای گفتارها و موعظه‌ها نیز کاربرد داشت. سخنان و گفتار مشایخ صوفیه را نیز مقاله گفته‌اند؛ مانند "مقالات شمس تبریزی" و... [۸]
مرجع‌شناسی و روش تحقیق در ادبیات فارسی، ستوده، غلام‌رضا؛ نشر سمت، تهران، ۱۳۸۱، چاپ نهم، ص ۲۰۱.
ظاهرا مقالات در ادبیات زیر معادل سخن و گفتار است.۴.۱ - نمونه‌ای از اشعار سعدیهفت کشور نمی‌کنند امروز ••• بی مقالات سعدی انجمنی یا: شنیده‌ای که مقالات سعدی از شیراز ••• همی برند به عالم چو نافه ختنی [۹]
انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، رزمجو، حسین؛ چاپ و انتشارات آستان قدس مشهد، ۱۳۷۰، چاپ اول، ص ۲۲۱.
۵ - انواع مقالهاما در روزگار ما، مقاله مفهوم و شرایط خاصی داشته، به انواع مختلف تقسیم می‌شود و در عرصه‌ی پژوهش و تحقیق از اهمیت ویژه برخوردار است. اگرچه مقاله معمولا کوتاه است، اما حاصل ژرف‌نگری‌ها و تأملات محققان در موضوعات و نکته‌های خاص است. مقاله ممکن است تحقیقی، تحلیلی، انتقادی، اجتماعی، دینی، ادبی و... باشد. ۶ - بخش‌های مهم مقالات تحقیقیمقالات تحقیقی جایگاه خاصی دارند و معیار سنجش علمی اساتید و محققان محسوب می‌شوند که سه قسمت مهم در آنها قابل تشخیص است: ۶.۱ - أ. عنواناولین قسمت مقاله است که نظر خواننده بدان جلب می‌شود؛ بنابراین باید زیبا کوتاه و متناسب با موضوع مقاله باشد. ۶.۲ - ب. متندر متن مقاله، محقق موضوع مقاله را طرح می‌کند و با استناد به مطالب دیگر محققان و با استدلال علمی، دریافت‌ها و دیدگاه‌های خود را بیان می‌کند؛ مطالب مقاله باید منسجم باشد و نظم منطقی بر آن حاکم گردد. ۶.۳ - ج. مراجعدر مقالات تحقیقی منابع مقاله اهمیت خاص دارد. محقق باید منابع مهم را مطالعه نماید و از آخرین تحقیقات و مطالعات درباره موضوع آگاه باشد و منابع مهم و معتبر را به‌کار گیرد. نکته مهم دیگر در نگارش مراجع مقاله امانت‌داری نویسنده است باید هر چه را از منابع دیگر گرفته با ذکر نشانی کامل و دقیق معرفی نماید. [۱۰]
روش تحقیق و شناخت مراجع ادبی، غلامرضایی، محمد؛ جام، تهران، ۱۳۷۴، چاپ اول، صص ۶۰-۵۹-۵۸.
۷ - ساختار مقالهعلاوه بر آنچه گفته شد، مقاله علاوه بر متن اصلی دارای چکیده، مقدمه و نتیجه می‌باشد که هر یک شرایط خاص خود را دارد. چکیده، خلاصه‌ی مقاله است که هدف و دست‌آورد مقاله را به صورت خلاصه بیان می‌کند و ذهن خواننده قبل از خواندن مقاله با چکیده‌ی آماده می‌گردد. در مقدمه به نحوه‌ی انجام تحقیق و ویژگی‌های آن و سابقه‌ی موضوع مقاله اشاره می‌گردد. و در نتیجه به بیان ماحصل تحقیق پرداخته می‌شود. ۸ - زبان معیارزبان مقاله در تمام بخش‌های آن باید ساده و روشن و مستقیم باشد. هدف در مقاله روشن کردن مطلب است نه عبارت‌پردازی و فضل‌فروشی؛ بنابراین توجه به زبان معیار ضروری است. ۹ - روش‌های مقاله تحقیقیدر مقاله تحقیقی باید از روش‌های علمی از قبیل مشاهده، مطالعه آزمایش و... استفاده کرد. دخیل کردن ذوق و احساس در مقاله‌ی تحقیقی جایی ندارد و اظهار نظرها باید مستند باشد. [۱۱]
روش تحقیق و شناخت مراجع ادبی، غلامرضایی، محمد؛ جام، تهران، ۱۳۷۴، چاپ اول، صص ۶۰-۵۹-۵۸.
۱۰ - پیشینهمقاله با سایر نوشته‌ها از قبیل کتاب و گزارش فرق دارد؛ بنابراین باید ضوابط آن رعایت شود تا با سایر نوشته‌ها درنیامیزد. مقاله‌نویسی در ادبیات فارسی سابقه زیادی ندارد. تقریبا با رواج مجله که از پدیده‌های قرون اخیر است، پا به عرصه گذاشته است. بنابراین توجه چندانی به آن نمی‌شده است. با پی بردن به اهمیت مقاله که انعکاس آخرین پژوهش‌ها و یافته‌ها در زمینه‌ی مختلف است، این نوع نوشته روز به روز اهمیت می‌یابد. توسعه‌ی مجموعه مقالات و سلسله مقالات (مجموعه مقالات مربوط به یک موضوع در چند شماره یک مجله را مقالات مسلسل یا سلسله مقالات می‌خوانند.) که معمولا در مجلات دانشگاهی چاپ می‌شود، چشم‌گیر است. با گسترش مقالات نیاز به تحقیقات جانبی دیگری احساس شد که مهم‌ترین آنها انتشار فهرست مقالات است. هر چند این کار در ایران سابقه چندانی ندارد. نخسین‌بار "ایرج افشار" فهرست مقالات زبان فارسی را انتشار داد که ۴ جلد آن انتشار یافته بیست و هشت هزار مدخل را در بردارد. [۱۲]
مرجع‌شناسی و روش تحقیق در ادبیات فارسی، ستوده، غلام‌رضا؛ نشر سمت، تهران، ۱۳۸۱، چاپ نهم، صص ۲۰۲-۲۰۰.
۱۱ - پانویس
۱۲ - منبعپژوهشکده باقرالعلوم. |