معترمعترّ آن کسی ست كه با قصد سؤال پیش تو می‌آید. ۱ - مفهوم شناسیمعتر از ماده عر (بر وزن شر و بر وزن حر) در اصل به معنى بیمارى جرب است كه عارض بر پوست بدن انسان مى‌شود. سپس به سؤال كننده‌اى كه به سراغ انسان مى‌آید و تقاضاى كمك مى‌كند (و اى بسا زبان به اعتراض مى‌گشاید) معترگفته شده است. راغب در مفردات می‌گوید: «هو المعترض للسؤال» مرحوم مصطفوی در التحقیق می‌نویسد: «المعترّ: هو الضعیف المعتلّ العاجز؛ معتر شخص ضعیف، بیمار و ناتوان است.» او معتر را از شخص سائل محتاج‌تر و نیازمندتر می‌داند و می‌نویسد: «و لیس المعترّ بمعنى السائل، فانّ المعترّ أشدّ فقرا و حاجة الى الإطعام و الإحسان منه. و السائل فی الأغلب لا یكون محتاجا؛ معتر به معنای سائل نیست، زیرا نیاز معتر به طعام از سائل بسیار شدیدتر است ولی سائل در غالب اوقات محتاج به طعام نیست.» ۲ - آیه معتر• «فکلوا منها و اطعموا القانع و المعتر؛ از آنها بخورید و به تنگدستان قانع و فقیران اهل توقع نیز اطعام كنید. این چنین آنها را رام شما كرده‌ایم شاید كه شكرگزارید.» ۳ - تفسیر آیهفرق میان قانع و معتر این است كه قانع به كسى مى‌گویند كه اگر چیزى به او بدهند قناعت مى‌كند و راضی و خشنود مى‌شود و اعتراض و ایراد و خشمى ندارد اما معتر كسى است كه به سراغ تو مى‌آید و سؤال و تقاضا مى‌كند و اى بسا به آنچه مى‌دهى راضى نشود و اعتراض كند.مقدم داشتن قانع بر معتر نشانه این است كه آن دسته از محرومانى كه عفیف النفس و خویشتن دارند باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند. علامه طبرسی در مجمع البیان می‌نویسد: قانع كسى است كه به آنچه به او می‌دهند یا دارد قناعت می‌كند و معتر كسى است كه سؤال می‌كند. برخى گویند: قانع كسى است كه سؤال می‌كند و معتر كسى است كه خود را در معرض اطعام قرار می‌دهد و سؤال نمی‌كند. امام باقر (علیه‌السّلام) و امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرمایند: «الْقَانِعُ الَّذِى یقْنَعُ بِمَا أَعْطَیتَهُ وَ لَا یسْخَطُ وَ لَا یكْلَحُ وَ لَا یلْوِی شِدْقَهُ غَضَباً وَ الْمُعْتَرُّ الْمَادُّ یدَهُ لِتُطْعِمَهُ؛ قانع كسى است كه به هر چه به او دادى اکتفاء مى‌كند و خشم نمی‌گیرد و ترشرویى نمی‌كند و چهره در هم نمى‌كشد و معتر كسى است كه دست خود را دراز می‌كند كه به او خوراك داده شود.». در روایت حلبى است كه امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: قانع كسى است كه سؤال می‌كند و به آنچه به او دهند قناعت می‌كند و معتر آن است كه مى‌آید و سؤال نمی‌كند. تفسیر اول طبق روایت صحیح‌تر به نظر می‌رسد. ۴ - پانویس۵ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «قناعت». |