ربیبهفرزنددختر ی را که زوجه از ازدواج قبلی داشته که بعد از ازدواج مجدد نسبت به همسرش محرم هست، ربیبه می گویند. ۱ - معنای لغوی ربیبهرَبیبه به دختر همسر از شوهر دیگر اطلاق می شود. ۲ - معنای اصطلاحی ربیبه در فقهربیبه به دختر زوجه از شوهر دیگر اطلاق مى‌شود؛ اعم از دختر نسبی یا رضاعی ؛ بدون واسطه یا با واسطه، مانند دختر دختر یا دختر پسر زن؛ قبل از ازدواج زن با شوهر فعلى، به دنیا آمده باشد یا بعد از آن. ۳ - ابوابی که از ربیبه در فقه بحث شدهاز آن در باب نکاح سخن گفته‌اند. ۴ - احکام ربیبه۴.۱ - حرمت ازدواج با ربیبهاز زنهایى که ازدواج با آنها حرام مى باشد ربیبه است، به شرط آنکه مرد با مادرش از قُبُل یا دُبُر نزدیکى کرده باشد؛ خواه به عقد ازدواج دائم یا موقّت، در زن آزاد و کنیز، یا به ملک و یا به تحلیل در کنیز و خواه ولادت دختر قبل از ازدواج باشد یا پس از آن. امام خمینی در تحریرالوسیله می‌نویسد: «اگر زنی را عقد نماید دختر آن زن هرچند پایین برود، بر او حرام می‌شود درصورتی‌که به مادر ولو در دُبُر او دخول نموده باشد.» [۵]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۹۸، کتاب النکاح، القول فی المصاهرة، مسالة۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
و «در حرمت دختر زوجه، فرقی نیست بین اینکه در زمان زوجیت مادر، موجود باشد یا بعد از خروج زن از زوجیت، متولد شود؛ پس اگر زنی را عقد نماید و به او دخول نماید، سپس او را طلاق دهد و بعداً ازدواج نماید و از شوهر دوم دختری متولد شود، این دختر بر شوهر اول حرام است.» [۶]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۹۸، کتاب النکاح، القول فی المصاهرة، مسالة۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۴.۲ - جواز ازدواج با ربیبهو اما اگر دخول به او (مادر دختر) ننموده باشد دختر آن زن عیناً بر او حرام نمی‌شود ولی جمعاً بر او حرام است؛ یعنی آن دختر مادامی‌که مادرش در حباله مرد است بر مرد حرام می‌باشد، پس اگر زن با موت یا طلاق یا غیر این‌ها از زوجیت خارج شود ازدواج آن مرد با آن دختر جایز است. [۷]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۹۸، کتاب النکاح، القول فی المصاهرة، مسالة۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
به دیگر بیان اگر آمیزش صورت نگرفته باشد، تا زمانى که مرد، مادر را به عنوان همسر خوددارد، نمى تواند با دختر او ازدواج کند؛ امّا اگر طلاق دهد یا زن فوت کند، مى‌تواند با دختر او ازدواج نماید.۴.۳ - عدم بطلان نکاح در فرض ربیبه شدن زوجهاگر «زن تو با شیر تو برادرش را شیر دهد؛ پس (برادرزن تو) فرزند تو می‌شود و زن تو خواهر او می‌باشد، پس آیا بر تو حرام می‌شود از جهت اینکه خواهر فرزند تو، یا دختر تو است یا ربیبه تو، و این دو بر تو حرام می‌باشند و زوجه تو به منزله آنها است، یا نه؟ پس کسی که عموم منزلت را قبول دارد می‌گوید بلی حرام است و کسی که آن را قبول ندارد می‌گوید حرام نیست. [۹]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۹۳، کتاب النکاح، القول فی الرضاع، تنبیه، مسالة۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
توضیح اینکه «اگر به سبب رضاع، یکی از عناوین هفت‌گانه (مادر و دختر و خواهر و عمه و خاله و دختر برادر و دختر خواهر) حاصل نشود، لیکن عنوان خاصی پیدا شود که اگر با ولادت پیدا می‌شد ملازم و متحد با یکی از عناوین هفت‌گانه می‌شد مانند اینکه زنی فرزند دخترش را شیر دهد، پس مادر فرزند دخترش می‌شود و مادر فرزند دختر از آن هفت تا نمی‌باشد لیکن اگر مادر بودن فرزند دختر با ولادت بود، دختر او می‌شد و دختر از محرّمات هفت‌گانه است، پس آیا مثل این رضاع هم محرّم است پس مرضعه فرزند دختر مانند دختر می‌باشد یا نه؟ حق دومی است. و بعضی گفته‌اند که اولی است. و این همان است که در زبان‌ها به عموم منزلت مشهور شده که بعضی از اجلّه آن را پذیرفته‌اند.» [۱۰]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۹۳، کتاب النکاح، القول فی الرضاع، تنبیه، مسالة۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
و از جمله مصادیق آن مساله‌ای است که گذشت.۵ - پانویس۶ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۵۸-۵۹. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |