خرمنبه تودۀ غله درو شده خرمن می‌گویند و از آن در باب تجارت سخن گفته‌اند. ۱ - حکم فقهی فروختن خرمنفروختن كالاى پيمانه‌اى، وزنى يا شمارشى در صورت جهل به مقدار آن صحیح نيست، حتى اگر پيش از معامله ديده شود. از اين رو، فروختن خرمن گندم يا جو و مانند آن جز در صورت معلوم بودن مقدار آن صحيح نيست و در صورت معلوم بودن، فروختن بخشى مشاع از آن، مانند يك سوم يا فروختن همه آن به صورت هر پیمانه به مبلغى معيّن و نيز فروختن پيمانه‌اى از آن به مبلغى معيّن صحیح است؛ ليكن در صورت مجهول بودن، فروختن بخشى مشاع از آن يا فروختن هر پيمانه از آن به مبلغى معيّن، صحيح نيست. از برخى قدما صحت آن نقل شده است. ۲ - فروختن خرمن همجنس به مساویفروختن خرمنى از گندم در برابر خرمنى از همان جنس يا از غير آن جنس به صورت مساوى صحيح نيست؛ هر چند در واقع، مقدار آن، دو برابر باشد، مگر آنكه هنگام معامله به مقدار آن دو عالم باشند. برخى قدما گفته‌اند: معامله مطلقا صحيح است؛ خواه در برابر همجنس فروخته شود يا غير همجنس؛ ليكن در صورت اوّل، اگر پس از وزن كردن، افزون بودن يكى بر ديگرى معلوم شود، معامله به جهت ربايى بودن باطل است و در صورت دوم، اگر شرط تساوى نشده باشد، معامله مطلقا صحيح است و در صورت شرط تساوى، اگر پس از وزن كردن معلوم شود كه هر دو برابرند؛ معامله صحيح است همچنين است اگر يكى بيشتر باشد و صاحب خرمنِ بيشتر مقدار اضافى را به صاحب خرمن كمتر بر مى‌گرداند و يا آنكه صاحب خرمن كمتر به نقصان راضى شود و در غير اين صورت معامله به هم مى‌خورد. ۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام؛ ج۳، ص۴۵۰. |