خدابنده خدابنده، شهرستانی واقع در جنوب استان زنجان می‌باشد. ۱ - معرفی اجمالیاین شهرستان از شمال به شهرستان ابهر، از شرق به شهرستان بوئین زهرا در استان قزوین، از جنوب‌شرقی و جنوب به شهرستان‌های رَزن و کبودرآهنگ در استان همدان، از جنوب غربی به شهرستان بیجار در استان کردستان و از غرب به شهرستان زرین‌آباد، در استان زنجان محدود می‌شود. خدابنده شامل چهار بخش مرکزی (به مرکزیت شهر قیدار)، افشار (به مرکزیت شهر گرماب)، بُزینه‌رود (به مرکزیت شهر زِرین رود) و سُجاس‌رود (به مرکزیت شهر سجاس) است [۱]
نقشه، سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان زنجان، ج۱، ص۷، آمارنامه استان زنجان سال ۱۳۷۹.
[۲]
ايران، وزارت كشور. معاونت سياسى، دفتر تقسيمات كشورى، ذیل «استان زنجان».
آب و هوای خدابنده معتدل (مایل به سرد و خشک) است. قله قره‌داغ با ارتفاع ۳۱۲۰ متر، سَرْیال (مرتفع ترین قله ح۲۳۵۰ متر) و قیدار (مرتفع‌ترین قله ح۲۸۱۲ متر) از مرتفع‌ترین کوههای این شهرستان است. [۳]
عباسی جعفری، گیتاشناسی ایران، ج۱، ص۳۱۴.
[۴]
عباسی جعفری، گیتاشناسی ایران، ج۱، ص۳۹۸.
[۵]
عباسی جعفری، گیتاشناسی ایران، ج۱، ص۴۱۵.
۲ - رودهارود دائمی شورِ فَشاپویه، از رودهای مهم این شهرستان، از دامنه غربی کوه قره‌داغ سرچشمه می‌گیرد و به نام خررود از دهستان سجاس‌رود می‌گذرد و با عبور از ده کیلومتری شرق شهر قیدار به نام چای خررود به استان قزوین وارد می‌شود. [۶]
عباسی جعفری، گیتاشناسی ایران، ج۲، ص۳۰۷.
۳ - اقتصاد خدابندهزراعت، باغداری و دامداری نقش مهمی در اقتصاد خدابنده دارند. [۷]
فرهنگ جغرافیائی آبادی‌های کشور جمهوری اسلامیایران، ج :۲۵ زنجان، ج۲۵، ص۱۰۰ـ۱۰۱.
زراعت در خدابنده نیمه مکانیزه و سنّتی و بیش‌تر دیمی است، اما در مجاورت رودها کشت آبی نیز رونق دارد. [۸]
فرهنگ جغرافیائی آبادی‌های کشور جمهوری اسلامیایران، ج :۲۵ زنجان، ج۲۵، ص۱۰۰ـ۱۰۱.
معادن نمک، سرب و روی، لاشه آهکی، سنگ گچ و سنگ مرمر نیز در خدابنده فعال است. [۹]
فرهنگ جغرافیائی آبادی‌های کشور جمهوری اسلامیایران، ج :۲۵ زنجان، ج۲۵، ص۱۰۰.
برخی صنایع دستی چون قالی، جاجیم، گلیم و جوراب پشمی نیز در این منطقه تولید می‌شود. [۱۰]
فرهنگ جغرافیائی آبادی‌های کشور جمهوری اسلامیایران، ج :۲۵ زنجان، ج۲۵، ص۱۰۰.
۴ - جمعیت شهربراساس سرشماری ۱۳۸۵ش، جمعیت خدابنده ۶۹۶، ۱۶۱ تن ضبط شده است که از این تعداد ۳۳۲، ۳۹تن شهرنشین و مابقی روستانشین بوده‌اند. [۱۱]
ذیل «استان زنجان»، مرکز آمار ایران، سرشماری عمومینفوس و مسکن :۱۳۸۵ نتایج تفصیلی کل کشور.
اهالی خدابنده شیعه دوازده امامی‌اند و بیش‌تر به ترکی و تعداد کمی هم به فارسی تکلم می‌کنند. [۱۲]
فرهنگ جغرافیائی آبادی‌های کشور جمهوری اسلامیایران، ج :۲۵ زنجان، ج۲۵، ص۱۰۰.
۵ - خدابنده در تقسیمات کشوریشهرستان خدابنده در ۱۳۴۸ش، به مرکزیت شهر قیدار، در استان زنجان تشکیل شد [۱۳]
ايران، وزارت كشور، معاونت سياسى، دفتر تقسيمات كشورى، ذیل «استان زنجان».
در تقسیمات کشوری ۱۳۵۵ش شهرستان خدابنده دارای دو بخش (حومه (مرکزی) و افشار) و یک شهر (قیدار) بود [۱۴]
ايران، وزارت كشور، تقسيمات كشور شاهنشاهى ايران، ذیل «استان زنجان».
سپس بزینه‌رود در مرداد ۱۳۶۸ و سجاس‌رود در خرداد ۱۳۷۳ به بخش و آبادی‌های گرماب در خرداد ۱۳۷۵، سجاس در خرداد ۱۳۷۷ و زرین‌رود در اردیبهشت ۱۳۷۸ به شهر تبدیل شدند. [۱۵]
ايران، وزارت كشور، معاونت سياسى، دفتر تقسيمات كشورى، ذیل «استان زنجان».
۶ - آثار تاریخیجامع سجاس متعلق به اوایل قرن پنجم و قبرستان قدیمی آن شهر معروف به قبرستان شهدا، با سنگ قبرهای دارای نقوش اسلیمی بر مزار افرادی که در مقابله با مهاجمان مغول از پای در آمده‌اند، از آثار تاریخی این شهرستان است. [۱۶]
هوشنگ ثبوتی، تاریخ زنجان، ج۱، ص۱۶۷.
________________________________________ ۷ - فهرست منابع(۱) ايران، وزارت كشور، تقسيمات كشور شاهنشاهى ايران، تهران ۱۳۵۵ش. (۲) ايران، وزارت كشور، معاونت سياسى، دفتر تقسيمات كشورى، نشريه تاريخ تأسيس عناصر تقسيماتى به همراه شماره مصوبات آن، تهران ۱۳۸۲ش. (۳) هوشنگ ثبوتى، تاريخ زنجان، زنجان ۱۳۶۶ش. (۴) عباسى جعفرى، گيتاشناسى ايران، تهران ۱۳۶۸ـ۱۳۷۹ش. (۵) سازمان مديريت و برنامه ريزى استان زنجان، آمارنامه استان زنجان سال ۱۳۷۹، [۱] ۱۳۸۰ش. (۶) فرهنگ جغرافيائى آبادی‌هاى كشور جمهورى اسلامى ايران، ج: ۲۵ زنجان، تهران: سازمان جغرافيائى نيروهاى مسلح، ۱۳۶۹ش. (۷) مركز آمار ايران، سرشمارى عمومى‌نفوس و مسكن: ۱۳۸۵ نتايج تفصيلى كل كشور، ۱۳۸۵ش. (۸) Retrieved Jan.۲۲, ۲۰۱۱ from http://www.sci.org.ir/portal/faces/public/census۸۵/census۸۵.natayej/census۸۵. rawdata ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خدابنده»، شماره۶۹۳۶. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه جهان اسلام
|