حلیلهحَلیله این عنوان به زوجه گفته می شود. ۱ - تعریف حلیلهحلیله به زن انسان، اعم از دائم و موقت و آزاد و کنیز اطلاق مى‌شود. ۲ - کاربردحلیله درفقهعنوان یاد شده به صورت جمع حلائل در قرآن کریم و به تبع در باب نکاح آمده است. از زنانى كه به تصریح قرآن كریم ازدواج با آنان حرام است، زنپسر و زن پدر مى‌باشد كه اوّلى بر پدر و دومى بر پسر حرام است. در حکم یاد شده فرقى بین پسر و پدر نسبی و رضاعی نیست. امام خمینی دراین‌رابطه در تحریرالوسیله بعد از بیان اینکه: «ازآنجاکه مصاهرت - که چنان که خواهد آمد، یکی از اسباب تحریم ازدواج است - علاقه بین یکی از زوجین و بعضی از خویشان زوج دیگر است پس بر دو امر توقف دارد: ازدواج نمودن، و قرابت (خویشاوندی). و رضاع، فقط جای دومی را می‌گیرد، نه اولی را. پس مرضعه فرزند تو، به منزله زوجه تو نمی‌باشد تا آنکه مادر مرضعه بر تو حرام باشد، لیکن مادر رضاعی و دختر رضاعی زوجه تو مانند مادر و دختر نسبی او می‌باشند پس بر تو حرام می‌باشند.» می‌نویسد: «و همچنین حلیله پسر رضاعی مانند حلیله پسر نسبی و حلیله پدر رضاعی مانند حلیله پدر نسبی است، که اولی بر پدر رضاعی‌اش و دومی بر پسر رضاعی‌اش حرام است.» [۶]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۹۰، کتاب النکاح، القول فی الرضاع، مسالة۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
همچنین تحریرالوسیله در بحث از عدّه وطی شبهه آورده است: «منظور از وطی شبهه، نزدیکی با زن بیگانه است به اشتباه اینکه او حلیله خودش می‌باشد و این یا به‌خاطر شبهه در موضوع است؛ مانند اینکه زنی را به اعتقاد اینکه زوجه‌اش است وطی نماید و یا به‌خاطر شبهه در حکم است؛ مانند اینکه خواهر پسری را که وطی کرده، به اعتقاد اینکه صحیح است، عقد نماید و با او نزدیکی کند.» [۷]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۳۶۹، کتاب الطلاق، القول فی عدة وطء الشبهة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
و یا آنچه که در مسائل مستحدثه آمده است: «اگر جنس مادر تغییر پیدا کند آیا بعد از مرد شدن به حلیله پسرش محرم می‌شود مانند پدر یا نه؟ بعید نیست، با اشکالی که دارد. و اگر جنس پدر تغییر یابد پس آیا در حال زن بودنش محرم پسرش می‌باشد اگرچه مادرش نمی‌باشد؟ ظاهراً چنین است. و اگر زوجه پسر تغییر یابد و مرد شود آیا بر مادرشوهر سابقش حرام می‌باشد؟ بعید نیست که چنین باشد، با اشکالی که دارد.» [۸]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۶۷۰، البحث حول المسائل المستحدثة، منها تغییر الجنسیة، مسالة۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۳ - پانویس۴ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳،ص۳۷۰. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |