حافظیحضورحافظی حضور، رهبر جنبش خلافتِ (خلافت آندولان) بنگلادش و یکی از بزرگ ترین علمای دینی این کشور می باشد. ۱ - زندگی نامهمولانا محمداللّه، معروف به حافظی حضور، در ۱۳۰۹/۱۸۹۱ یا ۱۳۱۱/۱۸۹۳ در روستایی از توابع لاکیپور (بنگلادش کنونی) به دنیا آمد و در ۱۳۶۶ش/۱۹۸۷ درگذشت. [۱]
مرتضی اسعدی، جهان اسلام، ج۲، ص۵۶، تهران ۱۳۶۶ـ۱۳۶۹ش.
[۲]
مرتضی اسعدی، جهان اسلام، ج۲، ص۴۸۰، تهران ۱۳۶۶ـ۱۳۶۹ش.
تحصیلات مقدماتی خود را در زادگاهش به انجام رساند و در آن‌جا با مقدمات علوم اسلامی آشنا شد. برای ادامه تحصیل به سهارن پور شهری در ایالت شمالی اتارپرادش رفت. سپس به تحصیل در مدارس اسلامی پرداخت. وی ۷۲ سال علوم اسلامی تدریس کرد، مدارس بسیاری در بنگلادش تأسیس نمود و طلاب بسیاری را در این کشور تربیت کرد. [۳]
مرتضی اسعدی، جهان اسلام، ج۲، ص۵۶، تهران ۱۳۶۶ـ۱۳۶۹ش.
[۴]
مرتضی اسعدی، جهان اسلام، ج۲، ص۴۸۰، تهران ۱۳۶۶ـ۱۳۶۹ش.
[۵]
یوسف امین، «جنبش خلافت وحافظی حضور در بنگلادش»، ج۱، ص۱۵۱، ترجمه محسن مدیرشانه چی، مشکوة، ش ۱۱، تابستان ۱۳۶۵.
۲ - عرصه سیاستحافظی وارث جنبش دینی شاه ولی اللّه دهلوی در شبه قاره هند بود. [۶]
یوسف امین، «جنبش خلافت وحافظی حضور در بنگلادش»، ج۱، ص۱۵۰، ترجمه محسن مدیرشانه چی، مشکوة، ش ۱۱، تابستان ۱۳۶۵.
[۷]
مرتضی اسعدی، جهان اسلام، ج۲، ص۵۶، تهران ۱۳۶۶ـ۱۳۶۹ش.
او از ۱۳۵۶ش/ ۱۹۷۸ در حالی که بیش از هشتاد سال عمر داشت پا به صحنه سیاست گذاشت و مهم ترین حرکت سیاسی اسلامی، به نام جنبش خلافت ( خلافت آندولان )، را در بنگلادش تأسیس کرد. از جمله برنامه های این جنبش ، اجرای اصول قرآن و سنّت ، انطباق نظام قضایی با موازین اسلامی ، اصلاح نظام آموزشی مطابق با قرآن و سنّت، و برپایی مجدد نظام زکات و وقف بود. ۲.۱ - اهم فعالیت های سیاسیبا توجه به موقعیتی که حافظی و حزبش کسب کرده بودند، او در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۶۰ش/۱۹۸۱ شرکت نمود و به مقام سوم دست یافت. [۸]
مرتضی اسعدی، جهان اسلام، ج۲، ص۴۸، تهران ۱۳۶۶ـ۱۳۶۹ش.
[۹]
مرتضی اسعدی، جهان اسلام، ج۲، ص۵۶، تهران ۱۳۶۶ـ۱۳۶۹ش.
[۱۰]
احمد و دلروشن جنت آرا نازنین، اسلام در بنگلادش: احیاگری و یا زورطلبی، ج۱، ص، بررسی های آسیایی، اوت ۱۹۹۰.
وی در بهمن ۱۳۶۲/ فوریه ۱۹۸۴ اعلام کرد که دولت ژنرال ارشاد ، غیراسلامی است و مطابق قرآن و سنّت عمل نمی‌کند، لذا فاقد مشروعیت لازم برای حکومت کردن است. [۱۱]
تاج الاسلام هاشمی، "اسلام در سیاست بنگلادش"، ج۱، ص۱۱۴، در اسلام، مسلمانان و دولت مدرن، مطبوعات مک میلان، ۱۹۹۴.
در مهر ۱۳۶۳/ اکتبر ۱۹۸۴، دو جریان انقلابی (احیای جنبش ولی اللّه دهلوی و جنبش منشعب از جماعت اسلامی و متأثر از انقلاب اسلامی ایران که از گروه های جوانان و دانشجویان تشکیل شده بود) به وحدت رسیدند و با هشت گروه اسلامی دیگر، گروه «مشترکْ مجلسِ عمل» (کمیته اقدام مشترک) را تشکیل دادند. این گروه درصدد اتحاد مسلمانان بنگلادش به رهبری حافظی حضور بود. بسیاری از علما ، مشایخ، پیروان مولانا اشرف علی تهانوی و گروه غیرسیاسی «تبلیغی جماعت»، از این گروه حمایت می‌کردند. [۱۲]
یوسف امین، «جنبش خلافت وحافظی حضور در بنگلادش»، ج۱، ص۱۵۱ـ۱۵۲، ترجمه محسن مدیرشانه چی، مشکوة، ش ۱۱، تابستان ۱۳۶۵.
۳ - انتقاد از دولتحافظی، به سبب افکار انقلابی و اصول گرایی دینی اش، حاضر به مذاکره با ژنرال ارشاد نشد. مسجد بیت المکرّم در داکا مهم ترین پایگاه مبارزات سیاسی و تبلیغی او بود که مأموران ژنرال ارشاد به دقت آن را زیر نظر داشتند. حافظی در دوران مبارزات سیاسی خویش تحت فشار و بازداشت خانگی قرار گرفت و تعدادی از هواداران او را دولت ارشاد دستگیر کردند. [۱۳]
یوسف امین، «جنبش خلافت وحافظی حضور در بنگلادش»، ج۱، ص۱۵۲ـ۱۵۳، ترجمه محسن مدیرشانه چی، مشکوة، ش ۱۱، تابستان ۱۳۶۵.
[۱۴]
مرتضی اسعدی، جهان اسلام، ج۲، ص۴۸۰، تهران ۱۳۶۶ـ۱۳۶۹ش.
۴ - افول جنبش خلافترژیم نظامی ژنرال ارشاد ، که احساس خطر می‌کرد، به تقویت گروه های مخالف این جنبش رو آورد و به پشتوانه رسانه های جمعی مانع از قدرت یابی آن می‌گردید، اما شخصیت معنوی برجسته و شناخته شده حافظی حضور در میان مسلمانان بنگلادش ، حمله دولت ارشاد و احزاب غیرمذهبی را به او مشکل می‌ساخت. با درگذشت حافظی حضور، جنبش خلافت عملا از هم فرو پاشید. [۱۵]
یوسف امین، «جنبش خلافت وحافظی حضور در بنگلادش»، ج۱، ص۱۵۲ـ۱۵۳، ترجمه محسن مدیرشانه چی، مشکوة، ش ۱۱، تابستان ۱۳۶۵.
[۱۶]
مرتضی اسعدی، جهان اسلام، ج۲، ص۵۶، تهران ۱۳۶۶ـ۱۳۶۹ش.
[۱۷]
مرتضی اسعدی، جهان اسلام، ج۲، ص۴۸۰، تهران ۱۳۶۶ـ۱۳۶۹ش.
۵ - فهرست‌منابع(۱) مرتضی اسعدی، جهان اسلام، تهران ۱۳۶۶ـ۱۳۶۹ش. (۲) یوسف امین، «جنبش خلافت وحافظی حضور در بنگلادش»، ترجمه محسن مدیرشانه چی، مشکوة، ش ۱۱، تابستان ۱۳۶۵. (۳) احمد و دلروشن جنت آرا نازنین، اسلام در بنگلادش: احیاگری و یا زورطلبی، بررسی های آسیایی، اوت ۱۹۹۰. (۴) تاج الاسلام هاشمی، "اسلام در سیاست بنگلادش"، در اسلام، مسلمانان و دولت مدرن، مطبوعات مک میلان، ۱۹۹۴. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حافظی حضور»، شماره۵۷۲۱. |