زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

جبین






دو طرف پیشانی، بالاى شقیقه را جَبین می گویند و عنوان یاد شده به مناسبت در باب طهارت و صلات به کار رفته است.


۱ - تعریف جبین در روایات



در روایات، جبین به معناى پیشانى به کار رفته است .

۲ - تعریف لغویان از جبین



برخى لغویان نیز تصریح کرده‌اند که به طور مَجاز و به علاقه مجاورت، جبین بر پیشانى هم اطلاق مى‌شود.
[۳] تاج العروس/ واژه «جبن».


۳ - جبین در تیمم



بنابر قول منسوب به مشهور، در تیمم علاوه بر پیشانى مسح دو جبین واجب است.
[۵] مستمسک العروة،ج۴،ص۴۰۶ .

به بیان امام خمینی در تحریرالوسیله «کیفیت تیمّم - در حال اختیار - آن است که کف دو دست را با هم یکباره بر زمین بزند، سپس پیشانی و هر دو جبین‌ را با هر دو کف دست هم‌زمان مسح نماید؛ به‌طوری که از رستنگاه مو تا طرف بالای بینی و تا ابروها را در بر بگیرد، و احتیاط (واجب) آن است که ابروها را هم مسح نماید، سپس تمام پشت دست راست را، از مچ تا نوک انگشتان با کف دست چپ مسح نماید و سپس تمام پشت دست چپ را با کف دست راست، مسح کند. و لابه‌لای انگشت‌ها جزء پشت دست محسوب نمی‌شود.» و «در مسح صورت، مسح همه پیشانی و دو طرف آن (دو جبین) با تمام دو کف دست به طور متعارف - به اینکه قسمت راست آن با دست راست و قسمت چپ آن با دست چپ مسح شود - کفایت می‌کند.»

۴ - جبین در سجده



در هر رکعت دو سجده واجب است. و این دو سجده (در هر رکعت) با هم رکن می‌باشند. لازم است برای سجده، خم شده و طوری پیشانی را (بر زمین) بگذارد که مسمّای سجده تحقق یابد و همین (خم شدن و نهادن پیشانی بر زمین) میزان رکن و معیار زیاد کردن عمدی و سهوی است. در سجده چیزهای دیگری لازم است که در رکن بودنش دخالتی ندارند. از جمله چیزهایی که در سجده لازم است و در رکن بودن آن دخالتی ندارند «سجده کردن روی شش عضو (است که علاوه بر پیشانی باید روی زمین گذاشته شود)، دو کف دست و دو زانو و دو انگشت بزرگ پا. و «واجب نیست همه پیشانی به زمین برسد، بلکه مسمّای سجده کردن با پیشانی کفایت می‌کند. و این مسمّی به مقدار سرانگشت تحقّق پیدا می‌کند.» و «منظور از پیشانی در اینجا، از نظر درازا (درازای صورت) از رستن‌گاه موی سر تا قسمت بالای بینی و ابروها و از نظر پهنا، مابین دو جبین است.»
در صورت عدم امکان سجده با پیشانى، بنابر مشهور با یکى از دو جبین و در صورت عدم امکان آن، با چانه سجده مى‌کند. بر این قول ادعاى اجماع شده است.
در سجده با جبین، بنابر مشهور، تفاوتى بین جبین راست و چپ نیست.
برخى، تقدیم جبین راست را بر چپ واجب دانسته‌اند.
امام خمینی درباره فرض عدم امکان سجده با پیشانی می‌فرماید: «کسی که به پیشانی او علّتی مانند دمل باشد، چنانچه همه پیشانی را نگرفته و گذاشتن جای سالم آن بر زمین - ولو به اینکه قسمتی از زمین، کمی گود شود تا دمل در آن‌ قرار گیرد - ممکن باشد، واجب است جای سالم را بر زمین بگذارد. و اگر دمل همه پیشانی را گرفته و یا آنکه گذاشتن جای سالم پیشانی روی زمین ممکن نباشد، باید بر یکی از دو جبین سجده نماید و بهتر آن است که جبین راست را بر چپ مقدّم دارد و اگر این هم امکان نداشت، باید بر روی چانه سجده کند و اگر آن هم ممکن نبود، بنابر احتیاط (واجب) باید صورت سجده را به وجود آورد به‌این‌ترتیب که قسمتی از صورتش یا جلوی سرش را بر زمین نهد و درصورتی‌که این هم امکان ندارد، احتیاط (واجب) آن است که آنچه را که به شکل سجده نزدیک‌تر است به وجود آورد.»

۵ - جبین در سجده شکر



بنابر قول برخى فقها، بر خاک نهادن دو طرف پیشانى در سجده شکر مستحب است .

۶ - پانویس


 
۱. وسائل الشیعة،ج۶،ص۳۴۴.    
۲. الحدائق الناضرة،ج۴،ص۳۴۴.    
۳. تاج العروس/ واژه «جبن».
۴. جواهر الکلام،ج۵،ص۱۹۵-۱۹۹.    
۵. مستمسک العروة،ج۴،ص۴۰۶ .
۶. الحدائق الناضرة،ج۴،ص۳۴۲-۳۴۵.    
۷. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۱۳، کتاب الطهارة، القول فی کیفبة التیمم، مسالة۱.    
۸. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۱۳، کتاب الطهارة، القول فی کیفبة التیمم، مسالة۱.    
۹. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۱، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۱.    
۱۰. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۱، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۱.    
۱۱. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۱، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۱.    
۱۲. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۱، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۱.    
۱۳. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۱، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۱.    
۱۴. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۱، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۱.    
۱۵. جواهر الکلام،ج۱۰،ص۱۹۹-۲۰۳.    
۱۶. جواهر الکلام،ج۱۰،ص۲۰۶.    
۱۷. العروة الوثقی،ج۲،ص۵۶۵.    
۱۸. مستمسک العروة،ج۸،ص۳۷۹.    
۱۹. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۸۳، کتاب الصلاة، القول فی السجود، مسالة۶.    
۲۰. الألفیة و النفلیة،ص۱۳۱.    
۲۱. مسالک الافهام،ج۱،ص۲۲۳.    


۷ - منبع



فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۵۰.    
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)    ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.