ترجالهتُرْجاله نام شهر و ناحیه‌ای در غرب اسپانیاست. این نام در منابع اسلامی به صورت‌های مختلف چون تُرجَله، تَرجیله و تُرجیله آمده است. این شهر سردسیر مدتی در دست مسیحیان بود، اما در سده ۶ قمری (۱۲ میلادی) به تصرف مسلمانان درآمد. این شهر در طی جنگ‌های متعدد بین مسلمانان و مسحیحان رد و بدل شد و سرانجام به تصرف مسیحیان درآمد. به نظر می‌رسد ترجاله تا سدۀ ۹ قمری (۱۵ میلادی)، هنوز دارای شکوه و عظمت بوده است. ۱ - وجه تسمیهتُرْجاله، شهر و ناحیه‌ای در غرب اسپانیا. ترجاله که محرّف و معرب تروخیو در اسپانیایی است، اصلاً از نام رومی تورگالیوم گرفته شده است [۱]
EUE, LXIV, p۱۱۴۶
[۲]
Trujillo , All Spain accommodation
این نام در منابع اسلامی به صورت‌های مختلف چون تُرجَله، تَرجیله و تُرجیله آمده است. [۶]
ابن‌فرضی، عبدالله، تاریخ علماء الاندلس، ج۲، ص ۲۵۸، به کوشش ابراهیم ابیاری، قاهره، ۱۴۱۰ق/۱۹۸۹م.
[۸]
شکیب، ارسلان، الحلل السندسیة، ج۱، ص۵۳، قاهره، ۱۳۵۵ق/۱۹۳۶م.
۲ - موقعیت جغرافیاییشهر ترجاله، مرکز ناحیه‌ای به همین نام، از کهن‌ترین شهرهای اسپانیا ست و قدمت آن به دورۀ استیلای رومیان می‌رسد. گفته‌اند پس از آن‌که سپاه روم، در منطقه‌ای متعلق به بومیان، واقع بر تپه‌ای اقامت گزیدند [۹]
Trujillo , All Spain accommodation
به یاد و افتخار یولیوس سزار، بر آن شهری بنا کردند و آن را «تورگالیوم» نامیدند. [۱۰]
EUE, LXIV, p۱۱۴۶
۳ - آثار تاریخیآثار بازمانده از دورۀ پیش از اسلام در این شهر همچنان پابرجا ست؛ از آن جمله باید به ساختمان لاویلا ۳ که هنوز شکل سدۀ ۱۵م خود را حفظ کرده [۱۱]
Post Conference Optional Cultural/Educational Tour, Ag Econ, Conference ۴
، قصری که در نزدیکی این شهر قرار گرفته، و همچنین برج خولیا۵ که تاریخ هر دو به عصر رومیان می‌رسد و از زیباترین مجموعه‌های تاریخی اسپانیا به شمار می‌روند، اشاره کرد. کلیسای مریم مقدس که تا سدۀ ۷ق/۱۳م مسجد بود، و شماری از دژهای به‌جا مانده در این شهر، مربوط به دورۀ حضور مسلمانان است که برخی از آن‌ها به روزگار تسلط ناپلئون بر اسپانیا، مرمت شده‌اند. [۱۲]
شکیب، ارسلان، الحلل السندسیة، ج۱، ص۱۰۰، قاهره، ۱۳۵۵ق/۱۹۳۶م.
[۱۳]
The Renaissance Route In-spainnet, Route ۶.
۴ - دژ نظامیمنابع دورۀ اسلامی از بازارهای پر رونق و دژ استوار این شهر نام برده‌اند. موقعیت طبیعی ترجاله که از مرزهای قلمرو اسلام با مسیحیان اسپانیا قرار داشت، موجب شده بود تا این شهر به یکی از مراکز مهم نظامی تبدیل شود. پیداست که در برهه‌هایی پیش از استیلای موحدان، یعنی به روزگار ملوک‌الطوایف، ترجاله مدتی در دست مسیحیان بود، زیرا چون موحدان در نیمه‌های سدۀ ۶ق/۱۲م به این شهر نزدیک شدند، ساکنان مسیحی آن‌جا شهر را ترک کردند و ترجاله به تصرف آنان درآمد. اما چندی بعد که مسیحیان اسپانیا نیرومند شدند و به پیشروی در قلمرو مسلمانان دست زدند، ترجاله از نخستین شهرهایی بود که مورد هجوم قرار گرفت و در ۵۶۰ق/۱۱۶۵م توسط «خرالدو» سردار مسیحی اسپانیایی تصرف و ویران شد. او سپس شهر «یابره» را نیز فتح کرد و آن را همراه ترجاله به مسیحیان واگذارد [۱۸]
عنان، محمدعبدالله، دولة الاسلام فی الاندلس، ج۲، ص۲۷، عصر المرابطین و الموحدین، قاهره، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۰م.
بعدها مسلمانان دوباره بر این شهر استیلا یافتند. آن‌گاه که حکومت مسیحی لیون نیرومند شد، فرمانروای آن‌جا فرناندو (فردیناند) ترجاله را تصرف کرد و تلاش‌های محمد بن یوسف بن هود برای غلبه بر آن‌جا بی‌نتیجه ماند. [۱۹]
ابن‌عبدالمنعم حمیری، محمد، الروض المعطار، ج۲، ص۲۷، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۸۴م.
این جنگ‌ها باعث کاهش اهمیت، ثروت و اعتبار ترجاله شد. [۲۰]
Reclus, E, Nouvelle Géographie universelle, p۷۰۱ , Paris, ۱۸۸۵
به نظر می‌رسد ترجاله تا سدۀ ۹ق/۱۵م، هنوز دارای شکوه و عظمت بود و در منابع از دروازه‌های طلایی و میدان بزرگ و بازارهای مختلف آن یاد شده است. [۲۱]
The Renaissance Route In-spainnet, Route ۶.
۵ - فهرست منابع(۱) ابن‌حوقل، محمد، صورة الارض، بیروت، ۱۹۷۹م. (۲) ابن‌سعید مغربی، علی، المغرب فی حلی المغرب، به کوشش شوقی ضیف، قاهره، ۱۹۵۳م. (۳) ابن‌عبدالمنعم حمیری، محمد، الروض المعطار، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۸۴م. (۴) ابن‌فرضی، عبدالله، تاریخ علماء الاندلس، به کوشش ابراهیم ابیاری، قاهره، ۱۴۱۰ق/۱۹۸۹م. (۵) ادریسی، محمد، نزهة المشتاق، بیروت، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م. (۶) شکیب، ارسلان، الحلل السندسیة، قاهره، ۱۳۵۵ق/۱۹۳۶م. (۷) عبدالمؤمن بن عبدالحق، مراصد الاطلاع، به کوشش علی محمد بجاوی، بیروت، ۱۳۷۳ق/۱۹۵۴م. (۸) عنان، محمدعبدالله، دولة الاسلام فی الاندلس، عصر المرابطین و الموحدین، قاهره، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۰م. (۹) مقدسی، محمد، احسن التقاسیم، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۹۰۶م یاقوت، بلدان. (۱۰) EUE (۱۱) Post Conference Optional Cultural/Educational Tour, Ag Econ (۱۲) Reclus, E, Nouvelle Géographie universelle, Paris, ۱۸۸۵ (۱۳) The Renaissance Route In-spainnet (۱۴) Trujillo, All Spain accommodation ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ترجاله»، شماره ۵۸۶۶. |