تدبیجتدبیج، ذکر برخی رنگ‌ها به قصد توریه و کنایه؛ از فنون بلاغی قرآن است. ۱ - یکی از اسلوب‌های بدیعییکی از اسلوب‌های بدیعی، «تدبیج» است که گوینده در مدح یا ذم یا غیراین‌ها رنگهای گوناگون را ذکر کند، ولی مقصودش معنای حقیقی رنگ‌ها نباشد؛ بلکه توریه و کنایه باشد؛ مانند: شعر خاقانی: دندان نکنی سفید تا لب {از تب نکنم کبود هر دم سفیدکردن دندان کنایه از خندیدن، و لب کبودکردن کنایه از شدت تب است. ۲ - تدبیج در قرآنتدبیج در قرآن مانند: (ومن الجبال جدد بیض وحمر مختلف الوانها وغرابیب سود)؛ "و از برخی کوهها راهها (و رگه‌ها)ی سپید و گلگون به رنگهای مختلف و سیاه پر رنگ) (آفریدیم)". در این آیه، رنگهای سفید، سرخ و سیاه، راه‌های کوه بیان شده‌اند که کنایه از راه‌های مشتبه و روشن است؛ زیرا جاده سفید (جدد بیض) راهی است که رفت و آمد در آن زیاد است، و این واضح‌ترین و آشکارترین راه به شمار می‌آید. و پس از آن، جاده سرخ است که راه میانه، و سپس جاده سیاه و تاریک است که جاده مشتبه نام دارد. [۳]
بستانی، بطرس، ۱۸۹۸ - ۱۹۶۹، محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة، ص۲۶۷.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تدبیج». |