بربابَرْبا ، نامی که مصریان به کلیه معابد و ابنیه کهن خوداطلاق می‌کردند. ۱ - بربابَرْبا ، نامی که مصریان به کلیه معابد و ابنیه کهن اطلاق می کردند. این قول ابن جُبیر را یاقوت نیز تأیید کرده است [۱]
ابن جبیر، رحلة ابن جبیر، ج۱، ص۴۰، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴، ص ۴۰.
را یاقوت نیز تأیید کرده است.۲ - قول یاقوت حموی در مورد بربابه گفتة یافوت، [۲]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۵۳۱، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، ج ۱، ص ۱۶۵.
«بربا کلمه ای قبطی است» و به بناهای محکم و کهن عهد بت پرستی که برای جادوگری به کار می‌رفته است، اطلاق می‌شود.این بناها بسیار شگفت انگیز بوده و نقاشیها و مجسمه های بسیار داشته است.۳ - اوصاف برباهاعبداللّطیف [۳]
عبدالطیف بن یوسف عبدالطیف بغدادی، الافادة والاعتبار، ج۱، ص۱۸۲، ص ۱۸۲.
نیز به عظمت این معابد و ابعاد موزون و حجم فوق العاده مواد به کار رفته در آن‌ها اشاره کرده و از کثرت کتیبه‌ها و نقوش و کنده کاریها و برجسته کاریهای آن‌ها به شگفت آمده است.۴ - دلیل کثرت کتیبه ها و نقوشبه نظر برخی از نویسندگان عرب ، این نمادهای مختلف برای فواید عملی، یعنی حفظ فنون و وسایلِ حرفه های مختلف و ضبط دانشهای زمان برای نسلهای آینده، بوده است. ۵ - معنای دیگر برباسِوِروسِ اَشَمُونی ، مورخ مسیحی بَطارقه اسکندریه ، کلمه بربا را به معنای معبد کفار غیر مسیحی ، در مقابل عبادتگاههای مسیحیان، به کار می‌برد. ۶ - معنای لغوی بربالفظ عربی «بربا» (جمع آن در عربی قدیم: بَرابی ) آوانویسی واژه قبطی « پرپه » به معنای معبد است. لفظ بربا را لئون افریقی نیز به کار برده است. ۷ - وصف واقعی ابن جبیر از بربابسیاری از مؤلفان، داستانهایی باورنکردنی با شاخ و برگ بسیار درباره این معابد نقل کرده اند؛ از قبیل (ذکر این معابد به عنوان) وسایل دفاع از کشور در مقابل دشمنان خارجی با استفاده از طلسم ، و کشف گنجها تنها وصف نسبتاً جدی این معابد، از ابن جبیر [۴]
رحلة ابن جبیر، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴، ص ۴۰.
است درباره معبد اَخمیم که دیگر وجود ندارد.۸ - فهرست منابع(۱) ابن جبیر، رحلة ابن جبیر، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴، ص ۴۰. (۲) ابن ندیم، کتاب الفهرست، چاپ فلوگل، لایپزیگ ۱۸۷۱ـ۱۸۷۲، ج ۱، ص ۳۵۳، ج ۲، ص ۱۸۸. (۳) عبدالطیف بن یوسف عبدالطیف بغدادی، الافادة والاعتبار، ص ۱۸۲. (۴) احمدبن علی مقریزی، المواعظ والاعتبار، قاهره ۱۹۱۱ـ۱۹۲۴، ج ۱، ص ۱۶۲. (۵) یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، ج ۱، ص ۱۶۵. ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بربا»، شماره۸۸۸. |