زمان تقریبی مطالعه: 8 دقیقه
 

براقی





بَراقی‌، حسین‌ بن‌ احمد نجفی‌، یا سید حسّون‌ براقی‌ (۱۲۶۱ یا ۱۲۶۲- ۱۳۳۲ق‌/۱۸۴۵ یا ۱۸۴۶- ۱۹۱۴م‌)، مورخ‌ عراقی‌ می‌باشد.


۱ - نسب



نسب‌ او به‌ زید، فرزند امام‌ حسن‌ مجتبی‌ (علیه‌السلام‌) می‌رسد.
[۱] آقابزرگ‌، طبقات‌ اعلام‌ الشیعة، قرن‌ ۱۴ق‌، ج۱، ص۵۲۳ -۵۲۴، نجف‌، ۱۳۷۵ق‌/ ۱۹۵۶م‌.
[۲] امین‌، محسن‌، اعیان‌ الشیعة، به‌ کوشش‌ حسن‌ امین‌، ج۵، ص۴۱۸، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.


۲ - ولادت



وی‌ در بَراق‌ یکی‌ از ۴ محله معروف‌ نجف ‌اشرف‌ دیده‌ به ‌جهان‌ گشود.
[۳] آقابزرگ‌، طبقات‌ اعلام‌ الشیعة، قرن‌ ۱۴ق‌، ج۱، ص۵۲۳ -۵۲۴، نجف‌، ۱۳۷۵ق‌/ ۱۹۵۶م‌.
[۴] امین‌، محسن‌، اعیان‌ الشیعة، به‌ کوشش‌ حسن‌ امین‌، ج۵، ص۴۱۸، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.


۳ - نیاکان



نیای ‌بزرگ‌ او سید اسماعیل‌ و خانواده‌اش‌ که‌ به‌ «حسنی‌» معروف‌ و اهل‌ علم‌ و تقوا بودند، در اواخر سده ۱۲ق‌ از اطراف‌ بغداد به‌ نجف‌ کوچیدند و در محله براق‌ سکنی‌ گزیدند.
[۵] تمیمی‌، محمدعلی‌ جعفر، مشهد الامام‌ او مدینة النجف‌، ج۲، ص۱۶۸-۱۶۹، نجف‌، ۱۳۷۴ق‌/ ۱۹۵۵م‌.


۴ - تحصیل علم



وی‌ از دوران‌ کودکی‌، به‌ شوق‌ تحصیل‌ علم‌ در مجالس‌ عالمان‌ و فاضلان‌ نجف‌ اشرف‌ شرکت‌ می‌جست‌ و از شیوخ‌ علما و فضلا و سالخوردگان‌، حوادث‌ مهم‌ گذشته‌ را می‌شنید و جمع‌ و ضبط می‌کرد.

۵ - تسلط به زبان فارسی



وی‌ به‌ زبان‌ فارسی‌ نیز تسلط کامل‌ داشت‌ و در آثار خویش‌ به‌ کتاب‌ها و آثار فارسی‌ استناد می‌کرد.

۶ - ثبت حوادث تاریخی



براقی‌ سراسر عمر خویش‌ را در گردآوری‌ و ثبت‌ و ضبط حوادث‌ تاریخی‌ گذراند و بیش‌تر اوقات‌ به‌ مطالعه‌ و تحقیق‌ پرداخت‌. براقی‌ کتاب‌خانه نه‌ چندان‌ بزرگ‌، اما نفیسی‌ از آثار و نوشته‌های‌ نادر تاریخی‌ فراهم‌ آورده‌ بود و بسیاری‌ از نسخه‌ها را نیز خود به‌ خط خویش‌ استنساخ‌ می‌کرد
[۶] آقابزرگ‌، طبقات‌ اعلام‌ الشیعة، قرن‌ ۱۴ق‌، ج۱، ص۵۲۴ - ۵۲۵، نجف‌، ۱۳۷۵ق‌/ ۱۹۵۶م‌.


۷ - مسافرت به نواحی عراق



وی‌ در کنار مطالعه آثار و کتب‌، به‌ مسافرت‌ و کاوش‌های‌ علمی‌ نیز می‌پرداخت‌ و در این‌ سفرها به‌ مطالعه‌ و بررسی‌ کتیبه‌های‌ کهن‌ در مزارهای‌ اطراف‌ دجله‌ و فرات‌ و دیگر نواحی‌ عراق‌ همت‌ می‌گماشت‌
[۷] آقابزرگ‌، طبقات‌ اعلام‌ الشیعة، قرن‌ ۱۴ق‌، ج۱، ص۵۲۵، نجف‌، ۱۳۷۵ق‌/ ۱۹۵۶م‌.
[۸] امین‌، محسن‌، اعیان‌ الشیعة، به‌ کوشش‌ حسن‌ امین‌، ج۵، ص۴۱۹، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
[۹] تمیمی‌، محمدعلی‌ جعفر، مشهد الامام‌ او مدینة النجف‌، ج۲، ص۱۷۳، نجف‌، ۱۳۷۴ق‌/ ۱۹۵۵م‌.


۸ - درگذشت



براقی‌ در حدود سال‌ ۱۳۲۰ق‌ از نجف‌ به‌ قریه لهیبات‌ از نواحی‌ حیره‌، مهاجرت‌ کرد و تا پایان‌ عمر در نهایت‌ تنگدستی‌ در آن‌جا به‌ تتبع‌ و تحقیق‌ پرداخت‌ و سرانجام‌ در همان‌جا دیده‌ از جهان‌ فرو بست‌ و جنازه او را در نجف‌ اشرف‌ در خانه خودش‌ به‌ خاک‌ سپردند.
[۱۰] امین‌، محسن‌، اعیان‌ الشیعة، به‌ کوشش‌ حسن‌ امین‌، ج۵، ص۴۱۸، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
[۱۱] امین‌، محسن‌، اعیان‌ الشیعة، به‌ کوشش‌ حسن‌ امین‌، ج۵، ص۴۱۹، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
[۱۲] آقابزرگ‌، طبقات‌ اعلام‌ الشیعة، قرن‌ ۱۴ق‌، ج۱، ص۵۲۵، نجف‌، ۱۳۷۵ق‌/ ۱۹۵۶م‌.


۹ - انتقاد از براقی



با آنکه‌ کوشش‌ براقی‌ را در گردآوری‌ منابع‌ تاریخی‌ و تاریخ‌نگاری‌ ستوده‌اند، اما نثر او را متوسط و پاره‌ای‌ داوری‌های‌ تاریخی‌ وی‌ را نادرست‌ و عامیانه‌ دانسته‌اند.
[۱۳] تمیمی‌، محمدعلی‌ جعفر،مشهد الامام‌ او مدینة النجف‌، ج۲، ص۱۷۱، نجف‌، ۱۳۷۴ق‌/ ۱۹۵۵م‌.
[۱۴] زرکلی‌، اعلام‌، ج۲، ص۲۳۳.


۱۰ - آثار



براقی‌ آثار و تألیفات‌ فراوانی‌ داشته‌، اما بیش‌تر آن‌ها پس‌ از مرگ‌ وی‌ پراکنده‌ شده‌ است‌
[۱۵] امین‌، محسن‌، اعیان‌ الشیعة، به‌ کوشش‌ حسن‌ امین‌، ج۵، ص۴۱۹، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
[۱۶] تمیمی‌، محمدعلی‌ جعفر، مشهد الامام‌ او مدینة النجف‌، ج۲، ص۱۷۵، نجف‌، ۱۳۷۴ق‌/ ۱۹۵۵م‌.
با این‌همه‌، پاره‌ای‌ از آثار وی‌ به‌ صورت‌ خطی‌ و چاپی‌ در دست‌ است‌:

۱۰.۱ - آثار چاپی‌


۱. تاریخ‌الکوفة، یا عقد اللؤلؤ و المرجان‌ فی‌ تحدید ارض‌ کوفان‌ و من‌ سکن‌ فیها من‌ القبائل‌ و العربان‌، از مهم‌ترین‌ و بهترین‌ آثار او در تاریخ‌ شهر کوفه‌ است‌. این‌ کتاب‌ به‌ کوشش‌ محمد صادق‌ آل‌ بحرالعلوم‌ در نجف‌ (۱۳۵۶ق‌) منتشر شده‌ است‌. ۲. الدرة البهیة و الروضة المضیة، در تاریخ‌ کربلا که‌ در واقع‌ تتمه‌ای‌ است‌ بر کتاب‌ دیگر او با عنوان‌ الحسرة الدائمة.
[۱۷] خاقانی‌، علی‌، «الآثار المخطوطة فی‌ النجف‌»، الاقلام‌، ج۲، ص۱۰۱، بغداد، ۱۳۸۴ق‌/ ۱۹۶۴- ۱۹۶۵م‌، س‌ ۱، شم ۲، ۶.
این‌ کتاب‌ به‌ کوشش‌ علی‌ هاشمی‌ خطیب‌ در نجف‌ (۱۹۷۰م‌) انتشار یافته‌ است‌. ۳. قلائد الدر و المرجان‌ فیما جری‌ فی‌ السنین‌ من‌ طوارق‌ الحدثان‌.

۱۰.۲ - آثار خطی‌


۱. بهجةالمؤمنین‌ فی‌ احوال‌ الاولین‌ و الآخرین‌، یک‌ دوره‌ تاریخ‌ عمومی‌ تا عصر مؤلف‌ در ۴ مجلد.
[۱۸] آقابزرگ‌، الذریعة، ج۳، ص۱۶۴.
نسخه‌هایی‌ از برخی‌ مجلدات‌ این‌ اثر به‌ طور پراکنده‌ دیده‌ شده‌ است‌.
[۱۹] امین‌، محسن‌، اعیان‌ الشیعة، به‌ کوشش‌ حسن‌ امین‌، ج۵، ص۴۱۹، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
۲. الجوهرة الزاهرة، یا الجوهرة الشعشعانیة و الثمرة الجنیة، در فضائل‌ کربلا.
[۲۰] آقابزرگ‌، الذریعة، ج۵، ص۲۹۳.
۳. الدرة المضیة فی‌ تاریخ‌ الحنانة و الثویة، که‌ به‌ نام‌های‌ تاریخ‌ مسجدالحنانة و نیز الحنانة و الثویة شهرت‌ دارد.
[۲۱] آقابزرگ‌، الذریعة، ج۳، ص۲۸۶.
[۲۲] آقابزرگ‌، الذریعة، ج۷، ص۹۳.
[۲۳] خاقانی‌، علی‌، «الآثار المخطوطة فی‌ النجف‌»، الاقلام‌، ج۶، ص۱۰۰، بغداد، ۱۳۸۴ق‌/ ۱۹۶۴- ۱۹۶۵م‌، س‌ ۱، شم ۲، ۶.
۴. السیرة البراقیة فی‌ الرد علی‌ النفحة العنبریة، در نقد و تصحیح‌ و تعلیقه‌ بر کتاب‌ النفحة العنبریة اثر محمد بن‌ کاظم‌، ملقب‌ به‌ صدر عالم‌.
[۲۴] آقابزرگ‌، الذریعة، ج۲۴، ص۲۵۳-۲۵۴.
[۲۵] خاقانی‌، علی‌، «الآثار المخطوطة فی‌ النجف‌»، الاقلام‌، ج۶، ص۱۰۹، بغداد، ۱۳۸۴ق‌/ ۱۹۶۴- ۱۹۶۵م‌، س‌ ۱، شم ۲، ۶.
۵. کشف‌الاستار فی‌ اولاد خدیجة من‌ النبی‌ المختار. نسخه‌هایی‌ از این‌ اثر در کتاب‌خانه کاشف‌الغطا در نجف‌ و نیز کتاب‌خانه مجمع‌العلمی‌ العراقی‌ موجود است‌.
[۲۶] خاقانی‌، علی‌، «الآثار المخطوطة فی‌ النجف‌»، الاقلام‌، ج۶، ص۱۱۰، بغداد، ۱۳۸۴ق‌/ ۱۹۶۴- ۱۹۶۵م‌، س‌ ۱، شم ۲، ۶.
۶. اللؤلؤ و المرجان‌، در ذکر امام‌ زادگان‌ کوفه‌ و تعیین‌ قبر مختار ثقفی‌ در زاویه مسجد کوفه‌.
[۲۷] آقابزرگ‌، الذریعة، ج۱۸، ص۳۸۹.
۷. مختصر مقاتل‌الطالبیین‌.
[۲۸] خاقانی‌، علی‌، «الآثار المخطوطة فی‌ النجف‌»، الاقلام‌، ج۲، ص۱۰۵-۱۰۶، بغداد، ۱۳۸۴ق‌/ ۱۹۶۴- ۱۹۶۵م‌، س‌ ۱، شم ۲، ۶.
۸. مختصرالحدائق‌ الوردیة.
[۲۹] آقابزرگ‌، الذریعة، ج۲۰، ص۱۹۴- ۱۹۵.
۹. معدن‌الانوار فی‌ نسب‌ النبی‌ و آله‌ الاطهار.
[۳۰] آقابزرگ‌، الذریعة، ج۲۱، ص۲۲۰.
۱۰. المنتخب‌ من‌ تاریخ‌ قم‌.
[۳۱] آقابزرگ‌، الذریعة، ج۳، ص۲۷۷.
[۳۲] آقابزرگ‌، الذریعة، ج۴، ص۲۱۲.
[۳۳] آقابزرگ‌، الذریعة، ج۲۲، ص۴۴۰.
۱۱. الیتیمة الغرویة و التحفة النجفیة، یا الیتیمة الغرویة فی‌ الارض‌ المبارکة الزکیة، در تاریخ‌ نجف‌.
[۳۴] آقابزرگ‌، الذریعة، ج۲۵، ص۲۷۵.


۱۱ - فهرست منابع



(۱) آقابزرگ‌، الذریعة.
(۲) آقابزرگ‌، طبقات‌ اعلام‌ الشیعة، قرن‌ ۱۴ق‌، نجف‌، ۱۳۷۵ق‌/ ۱۹۵۶م‌.
(۳) امین‌، محسن‌، اعیان‌ الشیعة، به‌ کوشش‌ حسن‌ امین‌، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
(۴) تمیمی‌، محمدعلی‌ جعفر، مشهد الامام‌ او مدینة النجف‌، نجف‌، ۱۳۷۴ق‌/ ۱۹۵۵م‌.
(۵) خاقانی‌، علی‌، «الآثار المخطوطة فی‌ النجف‌»، الاقلام‌، بغداد، ۱۳۸۴ق‌/ ۱۹۶۴- ۱۹۶۵م‌، س‌ ۱، شم ۲، ۶.
(۶) زرکلی‌، اعلام‌؛

۱۲ - پانویس


۱. آقابزرگ‌، طبقات‌ اعلام‌ الشیعة، قرن‌ ۱۴ق‌، ج۱، ص۵۲۳ -۵۲۴، نجف‌، ۱۳۷۵ق‌/ ۱۹۵۶م‌.
۲. امین‌، محسن‌، اعیان‌ الشیعة، به‌ کوشش‌ حسن‌ امین‌، ج۵، ص۴۱۸، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
۳. آقابزرگ‌، طبقات‌ اعلام‌ الشیعة، قرن‌ ۱۴ق‌، ج۱، ص۵۲۳ -۵۲۴، نجف‌، ۱۳۷۵ق‌/ ۱۹۵۶م‌.
۴. امین‌، محسن‌، اعیان‌ الشیعة، به‌ کوشش‌ حسن‌ امین‌، ج۵، ص۴۱۸، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
۵. تمیمی‌، محمدعلی‌ جعفر، مشهد الامام‌ او مدینة النجف‌، ج۲، ص۱۶۸-۱۶۹، نجف‌، ۱۳۷۴ق‌/ ۱۹۵۵م‌.
۶. آقابزرگ‌، طبقات‌ اعلام‌ الشیعة، قرن‌ ۱۴ق‌، ج۱، ص۵۲۴ - ۵۲۵، نجف‌، ۱۳۷۵ق‌/ ۱۹۵۶م‌.
۷. آقابزرگ‌، طبقات‌ اعلام‌ الشیعة، قرن‌ ۱۴ق‌، ج۱، ص۵۲۵، نجف‌، ۱۳۷۵ق‌/ ۱۹۵۶م‌.
۸. امین‌، محسن‌، اعیان‌ الشیعة، به‌ کوشش‌ حسن‌ امین‌، ج۵، ص۴۱۹، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
۹. تمیمی‌، محمدعلی‌ جعفر، مشهد الامام‌ او مدینة النجف‌، ج۲، ص۱۷۳، نجف‌، ۱۳۷۴ق‌/ ۱۹۵۵م‌.
۱۰. امین‌، محسن‌، اعیان‌ الشیعة، به‌ کوشش‌ حسن‌ امین‌، ج۵، ص۴۱۸، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
۱۱. امین‌، محسن‌، اعیان‌ الشیعة، به‌ کوشش‌ حسن‌ امین‌، ج۵، ص۴۱۹، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
۱۲. آقابزرگ‌، طبقات‌ اعلام‌ الشیعة، قرن‌ ۱۴ق‌، ج۱، ص۵۲۵، نجف‌، ۱۳۷۵ق‌/ ۱۹۵۶م‌.
۱۳. تمیمی‌، محمدعلی‌ جعفر،مشهد الامام‌ او مدینة النجف‌، ج۲، ص۱۷۱، نجف‌، ۱۳۷۴ق‌/ ۱۹۵۵م‌.
۱۴. زرکلی‌، اعلام‌، ج۲، ص۲۳۳.
۱۵. امین‌، محسن‌، اعیان‌ الشیعة، به‌ کوشش‌ حسن‌ امین‌، ج۵، ص۴۱۹، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
۱۶. تمیمی‌، محمدعلی‌ جعفر، مشهد الامام‌ او مدینة النجف‌، ج۲، ص۱۷۵، نجف‌، ۱۳۷۴ق‌/ ۱۹۵۵م‌.
۱۷. خاقانی‌، علی‌، «الآثار المخطوطة فی‌ النجف‌»، الاقلام‌، ج۲، ص۱۰۱، بغداد، ۱۳۸۴ق‌/ ۱۹۶۴- ۱۹۶۵م‌، س‌ ۱، شم ۲، ۶.
۱۸. آقابزرگ‌، الذریعة، ج۳، ص۱۶۴.
۱۹. امین‌، محسن‌، اعیان‌ الشیعة، به‌ کوشش‌ حسن‌ امین‌، ج۵، ص۴۱۹، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.
۲۰. آقابزرگ‌، الذریعة، ج۵، ص۲۹۳.
۲۱. آقابزرگ‌، الذریعة، ج۳، ص۲۸۶.
۲۲. آقابزرگ‌، الذریعة، ج۷، ص۹۳.
۲۳. خاقانی‌، علی‌، «الآثار المخطوطة فی‌ النجف‌»، الاقلام‌، ج۶، ص۱۰۰، بغداد، ۱۳۸۴ق‌/ ۱۹۶۴- ۱۹۶۵م‌، س‌ ۱، شم ۲، ۶.
۲۴. آقابزرگ‌، الذریعة، ج۲۴، ص۲۵۳-۲۵۴.
۲۵. خاقانی‌، علی‌، «الآثار المخطوطة فی‌ النجف‌»، الاقلام‌، ج۶، ص۱۰۹، بغداد، ۱۳۸۴ق‌/ ۱۹۶۴- ۱۹۶۵م‌، س‌ ۱، شم ۲، ۶.
۲۶. خاقانی‌، علی‌، «الآثار المخطوطة فی‌ النجف‌»، الاقلام‌، ج۶، ص۱۱۰، بغداد، ۱۳۸۴ق‌/ ۱۹۶۴- ۱۹۶۵م‌، س‌ ۱، شم ۲، ۶.
۲۷. آقابزرگ‌، الذریعة، ج۱۸، ص۳۸۹.
۲۸. خاقانی‌، علی‌، «الآثار المخطوطة فی‌ النجف‌»، الاقلام‌، ج۲، ص۱۰۵-۱۰۶، بغداد، ۱۳۸۴ق‌/ ۱۹۶۴- ۱۹۶۵م‌، س‌ ۱، شم ۲، ۶.
۲۹. آقابزرگ‌، الذریعة، ج۲۰، ص۱۹۴- ۱۹۵.
۳۰. آقابزرگ‌، الذریعة، ج۲۱، ص۲۲۰.
۳۱. آقابزرگ‌، الذریعة، ج۳، ص۲۷۷.
۳۲. آقابزرگ‌، الذریعة، ج۴، ص۲۱۲.
۳۳. آقابزرگ‌، الذریعة، ج۲۲، ص۴۴۰.
۳۴. آقابزرگ‌، الذریعة، ج۲۵، ص۲۷۵.


۱۳ - منبع


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «براقی»، ج۱۱، ص۴۶۹۱.    


رده‌های این صفحه : تراجم | مورخین




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.