براآنبراآن ، (براهان/ برائان)، دهستان و بخش حومه (مرکزی) در مرکز و جنوب شرقی شهرستان اصفهان می باشد. فهرست مندرجات۲ - اقلیم براآن ۳ - محصولات براآن ۴ - مسیر منتهی به براآن ۵ - دهکده‌های برآن ۵.۱ - دهکده زیار ۵.۲ - دهکده بَرسیان ۵.۳ - دهکده جار ۵.۴ - دهکده اَزیران ۵.۵ - دهکده سِرش بادران ۶ - پیشینه تاریخی براآن ۶.۱ - پیش از اسلام ۶.۲ - پس از اسلام ۶.۳ - براآن درقرن سوم ۶.۴ - براآن درقرن هفتم ۶.۵ - براآن درقرن هشتم ۶.۶ - براآن دردوره صفویه و زندیه ۶.۷ - براآن دردوره قاجاریه ۷ - فهرست منابع ۸ - پانویس ۹ - منبع ۱ - موقعیت جغرافیایی براآنمحدود است: از شمال به دهستانهای قُهاب و سَجْزی ؛ از مشرق به دهستانهای سجزی، هَرْند و جَرقویه سفلی؛ از جنوب به جرقویه سفلی و دهستانی از حومه سفلی [۱]
نقشه استان اصفهان به تفکیک شهرستان، بخش، دهستان و نقاط شهری، تهران ۱۳۶۴ ش.
از جنوب غربی به حومه سفلی؛ و از مغرب به دهستانِ کِرارِج و حومه اصفهان.زاینده رود آن را به براآن شمالی [۲]
مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه ۱۳۶۵، ۱۳۵۰۹ تن،فرهنگ آبادیهای کشور، شهرستان اصفهان، تهران ۱۳۶۸ ش.
با ۳۹ آبادی، و براآن جنوبی [۳]
مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه ۱۳۶۵، ۱۳۹۱۱ تن،فرهنگ آبادیهای کشور، شهرستان اصفهان، تهران ۱۳۶۸ ش.
با سی آبادی، تقسیم می‌کند.۲ - اقلیم براآنارتفاعات شیدون و کلاه قاضی در جنوب این دهستان با جهت غربی ـ شرقی امتداد دارد که مرتفعترین قله های آن شیدون (۱۱۶، ۲ متر) و کلاه قاضی (۴۷۶، ۲ متر) است. اراضی براآن جنوبی با دو آبراه منشعب از زاینده رود آبیاری می‌شود؛ و علاوه برآن، چندین رشته قنات در دهستان براآن جریان دارد. ۳ - محصولات براآنبراآن منطقه کشاورزی است و محصول عمده آن غلات و فراورده های باغی است. در دوره ناصرالدین شاه ، محصول برنج آن (به نام برنج شهری) شهرت داشته است. [۴]
محمدمهدی بن محمدرضا ارباب اصفهانی، نصف جهان فی تعریف الاصفهان، ج۱، ص۱۲۲، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۴۰ ش.
از صنایع دستی فرش بافی، و از صنایع جدید احداث مرغداری در براآن جنوبی است.دامداری در آن‌جا رواج دارد. معدن نمکی نیز در تیمارَت (از آبادیهای براآن شمالی) وجود دارد. [۵]
علی جناب اصفهانی، الاصفهان، ج۱، ص۱۲۸، اصفهان ۱۳۴۹ ش.
۴ - مسیر منتهی به براآنراه اصلی اصفهان ـ نائین ـ یزد از براآن شمالی می‌گذرد و راههای شوسه اصفهان، آن را با آبادیهای اصفهان پیوند می‌دهد. ۵ - دهکده‌های برآنبزرگترین دهکده های براآن عبارت‌اند از: ۵.۱ - دهکده زیارزِیار [۶]
مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه ۱۳۶۵، ۲۴۷۳ تن،فرهنگ آبادیهای کشور، شهرستان اصفهان، تهران ۱۳۶۸ ش.
که در براآن جنوبی در ارتفاع ۵۲۰، ۱ متری و در ۳۳ کیلومتری جنوب شرقی اصفهان، در کنار راه اصلی اصفهان ـ حسین آباد واقع استو زیارتگاهی به نام سلطان ابراهیم ، با مناره های قدیمی، دارد.۵.۲ - دهکده بَرسیاندهکده بَرسیان [۷]
مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه ۱۳۶۵، ۱۳۹۵ تن،فرهنگ آبادیهای کشور، شهرستان اصفهان، تهران ۱۳۶۸ ش.
که در براآن شمالی در ارتفاع ۵۱۲، ۱ متری و در بیست کیلومتری جنوب شرقی اصفهان واقع است و زیارتگاههایی به نام شاه مراد و شاه مردان و [[امامزاده شاه [لنگر [|لَنگر]] ]] و امامزاده شمس الله و نیز کاروانسرایی از دوره صفویه دارد. [۸]
محمدیوسف کیانی، ولفرام کلایس، ج۱، ص۷۶، فهرست کاروانسراهای ایران، تهران ۱۳۶۲ـ ۱۳۶۸ ش.
در این دهکده، خرابه های مسجدی نیز برجای مانده است که متعلق به دوره سلجوقیان است و مناره‌ای با کتیبه‌ای مورخ ۴۹۱ دارد. [۹]
لطف الله هنرفر، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، ج۱، ص۱۷۵، اصفهان ۱۳۴۴ ش.
۵.۳ - دهکده جاردهکده جار [۱۰]
مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه ۱۳۶۵، ۴۷۴ تن،فرهنگ آبادیهای کشور، شهرستان اصفهان، تهران ۱۳۶۸ ش.
که در براآن جنوبی در ارتفاع ۵۳۷، ۱ متری و در ۲۴ کیلومتری جنوب شرقی اصفهان واقع است.در این دهکده، مناره مخروبه‌ای با کتیبه‌ای مورخ ۵۱۵ به خط کوفی (در قاعده مناره) دیده می‌شود که بنای آن منسوب به سیدالرؤساست.ظاهراً این مناره در کنار مسجدی (با تاریخ بنای ۶۶۰) بوده که خرابه های آن هنوز باقی است. [۱۱]
لطف الله هنرفر، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، ج۱، ص۱۸۲ـ۱۸۵، اصفهان ۱۳۴۴ ش.
۵.۴ - دهکده اَزیراندهکده اَزیران [۱۲]
مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه ۱۳۶۵، ۶۲۵ تن،فرهنگ آبادیهای کشور، شهرستان اصفهان، تهران ۱۳۶۸ ش.
که در براآن جنوبی در ارتفاع ۵۳۰، ۱ متری و در ۲۷ کیلومتری جنوب شرقی اصفهان واقع است و زیارتگاهی به نام علی بن موسی کاظم دارد.ظاهراً آتشکده‌ای از دوره ساسانیان وجود داشته که پس از اسلام، مسجد در جای آن ساخته شده است [۱۳]
ابوالقاسم رفیعی مهرآبادی، آثار ملی اصفهان، ج۱، ص۱۳، تهران ۱۳۵۲ ش.
این مسجد متعلق به قرن هشتم است. [۱۴]
نصرت الله مشکوتی، فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران، ج۱، ص۳۷، تهران ۱۳۴۹ ش.
۵.۵ - دهکده سِرش بادراندهکده سِرش بادران (یا سرو شفادران/ سرش بادرون) [۱۵]
مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه ۱۳۶۵، ۱۳۵۷ تن،فرهنگ آبادیهای کشور، شهرستان اصفهان، تهران ۱۳۶۸ ش.
که در ارتفاع ۵۵۰، ۱ متری و در ۲۱ کیلومتری جنوب شرقی اصفهان واقع است.مسجدی از دوره شاه طهماسب اول (حک: ۹۱۹ـ۹۸۴) دارد که بنای آن به محمد سروشفادرانی منسوب است و کتیبه‌ای در سردرِ مسجد آن دیده می‌شود. [۱۶]
لطف الله هنرفر، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، ج۱، ص۸۶۰، اصفهان ۱۳۴۴ ش.
پل سروش بادران در کنار این دهکده بر مسیر قدیمی زاینده رود قرار گرفته است [۱۷]
محمدمهدی بن محمدرضا ارباب اصفهانی، نصف جهان فی تعریف الاصفهان، ج۱، ص۱۱۲، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۴۰ ش.
جای این دهکده آتشکده سروش بادران بوده که زمانی جزو ده حروان از دهستان جِی [۱۸]
حمزه بن حسن حمزه اصفهانی، تاریخ پیامبران و شاهان، ج۱، ص۵۱، ترجمه جعفر شعار، تهران ۱۳۴۶ ش.
[۱۹]
مجمل التواریخ والقصص، چاپ بهار، ج۱، ص۶۷، تهران ۱۳۱۸ ش.
[۲۰]
محمدمهدی بن محمدرضا ارباب اصفهانی، نصف جهان فی تعریف الاصفهان، ج۱، ص۲۹۶، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۴۰ ش.
و گاهی جزو بلوک براآن، [۲۱]
لطف الله هنرفر، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، ج۱، ص۸۶۰، اصفهان ۱۳۴۴ ش.
و زمانی هم جزو دهستان کرارج [۲۲]
حسینعلی رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، ج۱۰، ص۱۰۹، ج ۱۰: استان دهم (اصفهان)، تهران ۱۳۵۵ ش.
بوده است؛ ولی طبق آخرین تقسیمات کشوری جزو دهستان جی محسوب می‌شود. [۲۳]
ایران وزارت جهاد سازندگی واحد آمار و برنامه ریزی، فرهنگ اقتصادی دهات و مزارع استان اصفهان، ج۱، ص۴۴، تهران ۱۳۶۳ ش.
۶ - پیشینه تاریخی براآن۶.۱ - پیش از اسلامگذشته پیش از اسلام براآن روشن نیست. ۶.۲ - پس از اسلامبه نوشته ابونُعیم ، یزدگرد بعد از آگاهی از خبر شکست سپاه خود از مسلمانان در اصفهان، با خانواده و حشم خود از کاشان حرکت کرد و در راه از ده واذِنان (یا وازِنان) از رستاق براآن گذشت و به شهر جی رفت. [۲۴]
احمدبن عبدالله ابونعیم، کتاب ذکر اخبار اصبهان، ج۱، ص۲۹، لیدن ۱۹۳۱ـ۱۹۳۴.
۶.۳ - براآن درقرن سومجغرافیانویسان اسلامی در قرن سوم نیز براآن را از رستاقهای (هر رستاق مشتمل بر چند ده) اصفهان ذکر کرده اند. [۲۵]
ابن خرداذبه، کتاب المسالک والممالک، ج۱، ص۲۰، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۷.
[۲۶]
ابن حوقل، کتاب صوره الارض، ج۱، ص۳۶۳، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۷.
به نوشته ابن رسته، از آبادیهای آن اَباذ بود [۲۷]
ابن رسته، الاعلاق النفیسه، ج۱، ص۱۵۹، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۷.
که احتمالاً مطابق با دهکده آباذ کنونی، در دهستان براآن، در چهل کیلومتری جنوب شرقی اصفهان، است.۶.۴ - براآن درقرن هفتمیاقوت حموی می‌گوید که در قرن هفتم براآن از رستاقهای اصفهان محسوب شد [۲۸]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۲۹۴، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۶، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
وی همچنین قریه جار را از قراء (رستاق براآن) اصفهان و از رجال براآن از ابوبکر جاری براآنی نام می‌برد . [۲۹]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۵۳۱، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۶، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
۶.۵ - براآن درقرن هشتمدر قرن هشتم، به نوشته حمدالله مستوفی [۳۰]
حمدالله بن ابی بکر حمدالله مستوفی، کتاب نزهه القلوب، ج۱، ص۵۱، چاپ گی لسترنج، تهران ۱۳۶۲ ش.
در اصفهان ناحیه براآن هشتاد پاره دیه داشته که مهمترین آن‌ها از این قرار بوده است: برسیان (در بیست کیلومتری جنوب شرقی اصفهان)؛ اَسکَشان ظاهراً مطابق با دهکده حسین آباد (اشکَشان کنونی در ۲۸ کیلومتری جنوب شرقی اصفهان واقع است)؛ رِنین ؛ سِمنارْت (در یک نسخه خطی، تمنارت) ظاهراً مطابق با دهکده تیمیارَت کنونی در سی کیلومتر ی جنوب شرقی اصفهان؛ جوزْدان در پانزده کیلومتری جنوب شرقی اصفهان؛ فساران در ۲۲ کیلومتری جنوب اصفهان؛ کومان (در یک نسخه خطی کوهان) ظاهراً مطابق با دهکده کوهان کنونی، در هجده کیلومتری جنوب شرقی اصفهان؛ کاخ، احتمالاً مطابق با دهکده کاج کنونی در هجده کیلومتری جنوب شرقی اصفهان؛ و دادمان .۶.۶ - براآن دردوره صفویه و زندیهدر دوره صفویه، طبق طومار شیخ بهائی ، بلوک براآن چهار روز سهم آب داشت. [۳۱]
سیروس شفقی، جغرافیای تاریخی اصفهان، ج۱، ص۹۲، اصفهان ۱۳۵۳ ش.
به گفته لاکهارت [۳۲]
لارنس لاکهارت، انقراض سلسله صفویه و ایام استیلای افاغنه در ایران، ج۱، ص۱۷۳، ترجمه مصطفی قلی عماد، تهران ۱۳۶۴ ش.
این احتمال وجود دارد که محمود افغان در ۱۱۳۴، در لشکرکشی به اصفهان، وارد براآن شده و در آبادی سروش بادران، اقدام به تقسیم بندی لشکر خود کرده باشد.در ۱۱۹۹، در بلوک براآن جنگی بین علیقلی خان کازرونی، سردار زند، با محمدحسین خان و اسماعیل خان عرب درگرفت و به شکست کازرونی انجامید. [۳۳]
محمدصادق موسوی اصفهانی، تاریخ گیتی گشا، ج۱، ص۲۸۹، با مقدمه سعید نفیسی، تهران ۱۳۶۳ش.
در ۱۲۰۱، محمدخان زند به بلوک براآن لشکر کشید و با هزار سوار و پیاده با لشکریان جعفرقلی خان قاجار به نبرد پرداخت، اما چون بعد از یک هفته نبرد، اسماعیعرب، هم پیمان او، تنهایش گذاشت، از ادامه جنگ منصرف و با سپاه خود روانه یزد شد. [۳۴]
محمدصادق موسوی اصفهانی، تاریخ گیتی گشا، ج۱، ص۳۰۲ـ۳۰۳، با مقدمه سعید نفیسی، تهران ۱۳۶۳ش.
۶.۷ - براآن دردوره قاجاریهبه نوشته ارباب اصفهانی ، در دوره قاجاریه ، بلوک براآن در دو طرف زاینده رود قرار داشت و حدود چهار ماه از آب زاینده رود محروم بود و گندم و جو و تریاک و شَلتوک و جوزَق در آن‌جا به عمل می‌آمد. [۳۵]
محمدمهدی بن محمدرضا ارباب اصفهانی، نصف جهان فی تعریف الاصفهان، ج۱، ص۹۷، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۴۰ ش.
[۳۶]
محمدمهدی بن محمدرضا ارباب اصفهانی، نصف جهان فی تعریف الاصفهان، ج۱، ص۳۰۵-۳۰۶، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۴۰ ش.
اعتمادالسلطنه نیز به قریه‌ای به نام براآن در اصفهان اشاره می‌کند. [۳۷]
محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه، مرآه البلدان، ج۱، ص۳۲۳، چاپ عبدالحسین نوائی و میرهاشم محدث، تهران ۱۳۶۷ـ ۱۳۶۸ ش.
امروز در دهستان براآن نهری به نام آسیاب و باغخانه وجود دارد که چون نام آن در طومار شیخ بهائی نیامده، ظاهراً بعداً احداث شده است . برخی زمان احداث آن را به دوره حکومت ظل السلطان نسبت می‌دهند. [۳۸]
سیروس شفقی، جغرافیای تاریخی اصفهان، ج۱، ص۹۰ـ۹۱، اصفهان ۱۳۵۳ ش.
________________________________________ ۷ - فهرست منابع(۱) ابن حوقل، کتاب صوره الارض، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۷. (۲) ابن خرداذبه، کتاب المسالک والممالک، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۷. (۳) ابن رسته، الاعلاق النفیسه، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۷. (۴) احمدبن عبدالله ابونعیم، کتاب ذکر اخبار اصبهان، لیدن ۱۹۳۱ـ۱۹۳۴. (۵) محمدمهدی بن محمدرضا ارباب اصفهانی، نصف جهان فی تعریف الاصفهان، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۴۰ ش. (۶) محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه، مرآه البلدان، چاپ عبدالحسین نوائی و میرهاشم محدث، تهران ۱۳۶۷ـ ۱۳۶۸ ش. (۷) ایران وزارت جهاد سازندگی واحد آمار و برنامه ریزی، فرهنگ اقتصادی دهات و مزارع استان اصفهان، تهران ۱۳۶۳ ش. (۸) ایران وزارت دفاع اداره جغرافیایی ارتش، فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج ۷۱: اصفهان، تهران ۱۳۶۷ ش. (۹) علی جناب اصفهانی، الاصفهان، اصفهان ۱۳۴۹ ش. (۱۰) حمدالله بن ابی بکر حمدالله مستوفی، کتاب نزهةالقلوب، چاپ گی لسترنج، تهران ۱۳۶۲ ش. (۱۱) حمزه بن حسن حمزه اصفهانی، تاریخ پیامبران و شاهان، ترجمه جعفر شعار، تهران ۱۳۴۶ ش. (۱۲) حسینعلی رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، ج ۱۰: استان دهم (اصفهان)، تهران ۱۳۵۵ ش. (۱۳) ابوالقاسم رفیعی مهرآبادی، آثار ملی اصفهان، تهران ۱۳۵۲ ش. (۱۴) سیروس شفقی، جغرافیای تاریخی اصفهان، اصفهان ۱۳۵۳ ش. (۱۵) محمدیوسف کیانی، ولفرام کلایس، فهرست کاروانسراهای ایران، تهران ۱۳۶۲ـ ۱۳۶۸ ش. (۱۶) لارنس لاکهارت، انقراض سلسله صفویه و ایام استیلای افاغنه در ایران، ترجمه مصطفی قلی عماد، تهران ۱۳۶۴ ش. (۱۷) مجمل التواریخ والقصص، چاپ بهار، تهران ۱۳۱۸ ش. (۱۸) مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه ۱۳۶۵، فرهنگ آبادیهای کشور: شهرستان اصفهان، تهران ۱۳۶۸ ش. (۱۹) نصرت الله مشکوتی، فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران، تهران ۱۳۴۹ ش. (۲۰) محمدصادق موسوی اصفهانی، تاریخ گیتی گشا، با مقدمه سعید نفیسی، تهران ۱۳۶۳ش. (۲۱) نقشه استان اصفهان به تفکیک شهرستان، بخش، دهستان و نقاط شهری، تهران ۱۳۶۴ ش. (۲۲) لطف الله هنرفر، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، اصفهان ۱۳۴۴ ش. (۲۳)یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۶، چاپ افست تهران ۱۹۶۵؛ ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله « براآن »، شماره۸۴۰. |