بامدادبامداد همان صبح زود هست و در بابهایى مانند صلات، تجارت و صدقات به مناسبت از آن سخن رفته است. ۱ - بامداد فرصتی برای رکوع و سجودامام خمینی در کتاب آداب الصلواة (آداب نماز) می‌نویسد: «عن مصباح الشریعة، قال الصادق علیه السلام: «لا یَرْکَعُ عَبْدٌ للَّه‌رُکُوعاً عَلَی الْحَقیقَةِ، الّا زَیَّنَهُ اللَّه تَعالی بِنُورِ بَهائِهِ، وَاظَلَّهُ فی ظِلالِ کِبْرِیائِهِ، وَکَساهُ کِسْوَةَ اصْفیائِهِ. وَالرُّکوعُ اوَّلٌ، وَالسُّجُودُ ثانٍ، فَمَنْ اتَی بِمَعْنی الاوَّلِ، صَلُحَ لِلثّانی. وَفِی الرُّکوُعِ ادَبٌ، وفی السُّجوُدِ قُرْبٌ؛ وَمَنْ لا یُحْسِنُ الاَدَبَ، لا یَصْلُحُ لِلْقُرْبِ. فَارْکَعْ رُکُوعَ خاضِعٍ للَّه‌بِقَلْبِهِ، مُتَذَلِّلٍ وَجِلٍ تَحْتَ سُلْطانِهِ، خَافِضٍ لَهُ بِجَوارِحِهِ خَفْضَ خائِفٍ حَزِنٍ عَلی ما یَفُوتُهُ مِنْ فائِدَةِ الرّاکعینَ - وَحُکِیَ انَّ الرَّبیعَ بن خُثَیْمٍ کان یَسْهَرُ باللَّیْلِ الَی الْفَجْرِ فی رَکْعَةٍ واحِدَةٍ؛ فَاذا هُوَ اصْبَحَ، رَفَعَ (تَزْفَرُ- خ) وَقالَ: آه، سَبَقَ المُخْلِصُونَ وَقُطِعَ بِنا - وَاسْتَوْفِ رُکُوعَکَ بِاسْتِواءِ ظَهْرِکَ. وَانْحَطَّ عَنْ هِمَّتِکَ فِی الْقِیامِ بِخِدْمَتِهِ الّابِعَوْنِهِ. وَفِرَّ بِالْقَلْبِ مِنْ وَساوِسِ الشَّیْطانِ وَخَدائِعِهِ وَمَکائِدِهِ. فَانَّ اللَّه تعالی یَرْفَعُ عِبادَهُ بِقَدْرِ تَواضُعِهِمْ لَهُ؛ وَیَهْدیهِمْ الی اصُولِ التَّواضُعِ و الْخُضُوعِ بِقَدْرِ اطِّلاعِ عَظَمَتِهِ عَلَی سَرائِرِهِم». هیچ بنده‌ای برای خدا به حقیقت رکوع نکند مگر آنکه خداوند تعالی او را به نور جمال خود بیاراید و در سایه کبریایش جای دهد و جامه برگزیدگانش بپوشاند. رکوع اول است، و سجود دوم. هرکس حقیقت اول را به‌جای آرد، شایستگی دومی را یافته است. در رکوع ادب (عبودیت) است و در سجود قرب (به معبود)؛ و کسی که به نیکی ادب نگزارد، قرب را نشاید. پس رکوع کسی را به‌جای آر که با دل خاضع برای خدا و تحت سلطه او ذلیل و بیمناک است و اعضای خود را از‌اندوه و ترس آنکه از بهره رکوع کنندگان بی‌نصیب گردیده فرود می‌آورد. و حکایت شده که ربیع بن خُثَیم با یک رکوع شب را به صبح می‌رساند و چون بامداد می‌شد قامت راست می‌کرد در این حدیث شریف اشارات و بشارات و آداب و دستوراتی است؛ چنانچه «تزیّن» به «نور بهاء اللَّه» و «اظلال» در تحت «ظلّ کبریاء اللَّه» و «تکسّی» به «کسوه اصفیاء اللَّه»، بشارات به وصول به مقام تعلّم اسمایی و «عَلَّمَ آدَمَ الْاَسْماءَ کُلَّها» است. و تحقق به مقام فناء صفاتی و حصول حالت صحو از آن مقام است؛ زیرا که مزیّن فرمودن حق، عبد را به مقام «نور بهاء» متحقّق نمودن او است به مقام «اسماء» که حقیقت تعلیم آدمی است. و او را در ظلّ و سایه «کبریا» که از اسماء قهریه است، بردن و در فناء آن جای‌دادن، افنای عبد است از خویشتن؛ و پس از این مقام، او را در «کسوه اصفیاء» در آوردن ابقاء او است پس از افناء. و از اینجا معلوم شود که سجود فناء ذاتی است، چنانچه اهل معرفت فرموده‌اند؛ زیرا که رکوع، اول است و آن این مقامات است؛ و سجود ثانی است و آن نیست جز مقام فناء در ذات. و نیز معلوم شود که قرب مطلق، که در سجود حاصل شود، میسور نیست جز به حصول رکوع علی الحقیقة؛ و کسی که صلاحیت برای ثانی بخواهد پیدا کند، باید قرب رکوعی و ادب آن را تحصیل کند. پس از بیان لطایف و سرایر رکوع و سجود، اشاره فرموده به آداب قلبیه آن از برای متوسّطین. و آن اموری است که بعضی از امور عامّه است، که ما در مقدّمات ذکر نمودیم؛ و بعضی خاصّ به رکوع است. و چون اکثر این امور بیان شده است، از تفصیل آن صرف‌نظر نمودیم. ۲ - رفتن به مسجد در بامداددر روز جمعه، صبح زود رفتن به مسجدی که در آن نماز جمعه اقامه مى‌شود، مستحب است. ۳ - کسب در بامدادمستحب است انسان براى کسب، صبح زود به بازار رود. ۴ - صدقه در بامدادبامدادان صدقه دادن، مستحب است. ۵ - مجوزات تیمم در بامداد۱- اگر فردی در هنگام خواب محتلم شد یعنی بدون اختیار جنب شد و امکانات کافی جهت غسل ندارد و صبح زود می‌خواهد به سر کار برود و تا شب کار کند و به هنگام شب برگردد به خانه و هنوز غسل نکرده؛ تکلیف وی در برابر عباداتش چیست؟ آیا می‌تواند نماز یا روزه و دیگر عبادات را به‌جای آورد؟ نبودن امکانات کافی جهت غسل، یعنی چون در زمستان، شرایط هوا نامساعد است و مثلاً در روستاها، بخاری گازی و یا حمام و دیگر لوازم خیلی کم است، شخص نمی‌تواند صبح زود به هنگام اذان غسل کند و یا اگر آب - جهت غسل - بخواهد اسباب زحمت خانواده را فراهم می‌سازد. «اگر غسل ممکن نیست یا برای او حرجی است، باید برای نماز و روزه تیمم بدل از غسل نماید و مجرد زحمت داشتن غسل تکلیف را ساقط نمی‌کند.» ۲- احکام استحاضه کثیره به صورتی است که برای هر وعده نماز، یک‌بار باید غسل شود و این از بودجه نفتی من و خانواده‌ام که هر ماه ۴۰ لیتر می‌باشد و این نفت مربوط به بخاری و وسایل دیگری ازاین‌قبیل می‌باشد، خارج است. برای حمام بیرون هم، دلیل این است که نمی‌توانم هر روز هم صبح زود و هم ظهر و هم شب برای غسل بروم. با این مشکلات چگونه برخورد کنم؟ «در ایامی که حکم به استحاضه می‌شود، چنانچه غسل کردن برای شما مقدور نباشد و یا مشقت داشته باشد بدل از آن تیمم نمایید، و سایر وظایف از تطهیر خود و عوض‌کردن پنبه را انجام دهید.» ۶ - پانویس۷ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۲، ص۵۸. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |