افاُفّ کلمه‌ای است که در اظهار کراهت از کسی یا چیزی به کار می‌رود واز آن به مناسبت در باب جهاد سخن رفته است. ۱ - حرام بودن اف گفتن به والدینآزار رساندن و اهانت کردن به پدر و مادر، هرچند با گفتن اُفّ که کمترین اهانت است حرامو در قرآن کریم از آن نهی شده است. «وقضی ربک الا تعبدوا الا ایاه وبالولدین احسـنـا اما یبلغن عندک الکبر احدهما او کلاهما فلاتقل لهما اف ولا تنهرهما وقل لهما قولا کریمـا؛و پروردگارت فرمان داده: جز او را نپرستید! و به پدر و مادر نیکی کنید! هر گاه یکی از آن دو، یا هر دوی آنها، نزد تو به سن پیری رسند، کمترین اهانتی به آنها روا مدار! و بر آنها فریاد مزن! و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو.» افّ که در آیه، از آن نهی شده، همان کلمه و حرکتی است که ناخشنودی شخص را نشان می‌دهد و از کراهت و سختی او درباره طرف مقابل حکایت می‌کند. در روایات، از افّ به کمترین چیزی که سبب عقوق والدین است، یاد می‌شود: «نهر» در این آیه نیز به‌معنای تند‌شدن، فریاد زدن، بالا بردن دست به نشانه اعتراض و «قول کریم» به سخن نرم، فرمان‌برداری از آنان، صدا نکردن پدرو مادر به اسم، ترک ناسزا و فحش به آنان، پیشی نگرفتن از ایشان، ننشستن پیش از آنان و «خفض جناح ذلّ» در آیه بعد به‌معنای اطاعت از پدر و مادر و عدم مخالفت از خواسته‌های ایشان، خاک‌ساری و تواضع نزد آنان، رأفت و رحمت و نرمی در حقّ ایشان دانسته شده است. از وجوه دیگر احترام به پدر و مادر، دعا برای ایشان حتّی پس از وفات است. برخی از مفسّران ارتباط با دوستان و آشنایان پدر و مادر را نوعی احترام به آنان می‌دانند. در روایت اهل‌بیت ، «احسان به والدین» به‌معنای برخورد نیکو و رسیدگی به نیازهای آنان پیش از درخواست و «قول کریم» به‌معنای طلب مغفرت آمده است. «جناح ذلّ» نیز به نگاه با رأفت و رحمت، و ترک نگاه تند و تیز به آنان، بلند نکردن صدا، بالا نبردن دست، پیش نیفتادن از آنان معنا شده است. احترام به پدر و مادر، از آیه۱۰۰ یوسف نیز فهمیده می‌شود. آن‌جا که حضرت یوسف با دیدار پدر و مادر خود آنها را بر تخت خویش نشاند:«و‌رَفَعَ اَبَوَیهِ عَلَی العَرشِ». ۲ - پانویس۳ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۶۱۵. دائرةالمعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «احترام». |