ارتزاقارتزاق یعنی روزی ستاندن. ۱ - تعریف ارتزاقمراد از «رزق» (روزی) در فقه مالی است که فرد مستحق از بیت المال می‌گيرد؛ خواه از کارگزاران حکومت باشد يا از غير آنان؛ ليکن موضوع بحث در اين مقاله، قسم اول است. ۲ - تفاوت ارتزاق با اجارهتفاوت ارتزاق با اجاره (دريافت مزد در برابر کار) آن است که ارتزاق عقدی جايز است و در نتيجه، فسخ آن نيز جايز می‌باشد، در حالی که اجاره عقد لازم است و فسخ آن جايز نيست. افزون بر آن، در اجاره، بايد مدّت اجاره، مقدار اجرت و نوع عمل معلوم باشد، ولی در ارتزاق، روزی به مقدار نياز کارگزار، بر حسب تشخيص ولىّ امر داده می‌شود. از اين عنوان به مناسبت در باب‌های صلات، جهاد، تجارت، اجاره و قضاء سخن رفته است. ۳ - حکم ارتزاقارتزاق برای مستحق، جايز و تشخيص استحقاق با ولیّ امر است،ليکن گروهی گفته‌اند بلکه برخی ادّعای اجماع کرده‌اند که جواز ارتزاق، مشروط است به نبودن فردی دارای شرايط لازم که به طور رايگان آماده همکاری است، و با بودن چنين فردی، ارتزاق برای ديگری جايز نيست. به تصريح برخی، در جواز ارتزاق برای مستحق از بيت المال تفاوتی ميان حاکم دادگر و ستمگر نيست. در اين که در استحقاق روزی از بيت المال، فقر و نياز شرط است يا ارتزاق برای هر فردی که از سوی حکومت عهده‌دار کاری است که انجام آن بر وی واجب نيست، جايز می‌باشد، اختلاف است. [۷]
مصباح الفقاهة،ج۱، ص۴۸۲.
۴ - مستحقان ارتزاقاذانگو، قاضی، کارشناس تقسيم اموال مشاع و مشترک که از سوی حاکم شرع گمارده شده است، مجاهد (کسی که تمام وقت در خدمت جهاد است)، کاتب برای قاضی (منشی دادگاه) يا برای محاسبات بيت المال (حسابدار)، مسئول امر بيت المال و ديگر کسانی که عهده‌دار برقراری نظم و امنيّت جامعه و تأمين کننده مصالح عمومی مردم هستند می‌توانند از بيت المال ارتزاق نمايند. ۵ - پانویس
۶ - منبعکتاب «فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام» جلد۱ صفحه ۳۴۳-۳۴۴؛ تالیف شده توسط جمعی از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودی. |