اخباریوناخباریون به گروهی از علمای امامیه ، معتقد به حرمت اجتهاد و انحصار منابع احکام در سنت معصومین (علیهم السلام) اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفاخباریون، گروهی از علمای امامیه هستند که اجتهاد را حرام شمرده و تنها راه دست رسی به احکام شرع را سنت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)و امامان معصوم(علیهم السلام) می‌دانند و به همین خاطر رجوع مستقیم به قرآن و استفاده از عقل و اجماع را برای شناخت احکام جایز نمی‌دانند، زیرا اعتقاد دارند قرآن را «مخاطبان آن (مَن خُوطِبَ به) می‌فهمند و مخاطبان اصلی قرآن، معصومان (علیهم السلام)هستند؛ بنابراین، آنان می‌توانند به طور مستقیم از قرآن بهره بگیرند، اما دیگران، چون مخاطب اصلی قرآن نبوده و با زبان آن آشنا نیستند، قرآن برای آنها حجیت ندارد. ۲ - اعتقادات اخباریونبه نظر این گروه اجماع نیز اگر بر مبنای کشف از قول معصوم (علیه‌السلام)، حجت باشد، حجیت آن به سنت بر می‌گردد و اگر کاشف از قول معصوم (علیه‌السلام) نباشد، حجت نیست. حکم عقل نیز در صورتی که دارای مبدأ حسی یا قریب به حس نباشد، حجیت ندارد، زیرا عقل نمی‌تواند فلسفه احکام و مصالح و مفاسد واقعی مسایل شرعی را درک کند. ۳ - پیشینهمرام اخباری گری به طور رسمی، از اوایل قرن یازدهم هجری و با ریاست « میرزا محمد امین استرآبادی » صاحب کتاب « الفوائد المدنیة » به وجود آمد، هر چند نشانه‌هایی از اخباری گری از زمان‌های دورتر در کلمات گروهی از محدثان به چشم می‌خورد. بعد از استرآبادی، ریاست این فرقه را « شیخ یوسف بحرانی » به عهده گرفت. استرآبادی تلاش زیادی را برای اثبات و گسترش دیدگاه و مسلک خود آغاز کرده بود و در نتیجه، زمان زیادی نگذشت که مرام او گسترش چشمگیری یافت. در عراق، بزرگانی با موقعیت اجتماعی بالا، به مرام او پیوستند و شهر مقدس کربلا به صورت مرکز نشر اخباری گری و پایگاه اصلی طرفداران این نظریه در آمد. در این روزگار، مجتهدان و فقهایی که به مرام اخباری گری اعتقاد نداشتند، در نظر مردم بی‌اعتبار و فاقد جایگاه اجتماعی بودند. همچنین، نوع برخورد اخباری‌ها با مجتهدان بسیار شدید و بدبینانه بود و آنان تمام امکانات خود را برای ستیز با فقها به کار می‌بردند. این جریان ادامه داشت تا آن که شخصیتی چون مرحوم « وحید بهبهانی » در صحنه مباحثات علمی ظاهر گشت و با روی کار آمدن او، اخباری گری شکست خورده و منزوی گردید. ۴ - معنای کلمه اخبارینکته: کلمه «اخباری»، بر دو معنا اطلاق می‌شود: ۱. در یک کار برد، به معنای «محدث» است و بر کسانی هم چون « صدوق » و « کلینی » اطلاق می‌شود؛ ۲. در معنای دیگر، مقابل اصولی می‌آید و استعمال آن به این معنا، در زمان حاضر، شیوع بیشتری دارد و به مرحله تبادر نیز رسیده است. [۲]
ترمینولوژی حقوق، جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ص۱۸.
[۳]
ترمینولوژی حقوق، جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ص۶۱۶.
[۴]
ادوار اجتهاد، جناتی، محمد ابراهیم، ص(۳۵۰-۳۰۹).
[۵]
مباحثی ازاصول فقه، محقق داماد، مصطفی، ج۲، ص۱۱۳.
۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۱۲۹، برگرفته از مقاله «اخباریون». |