اجوف

---

اجوف يعنى توخالى و ميان تهى در مقابل صمد كه محكم و استوار و پر است «الصمد التى لا جوف له» و به معنى كسى كه تشنه و گرسنه نمى‏شود در ميدان نبرد.

۱ - واژه شناسی

---

اين اصطلاح را متکلمان جهت بيان و توجيه و تأويل كلمه صمد در آيه الله الصمد وارد در معقول كرده‏اند زيرا از اين راه كه ذات حق جسم و جسمانى نيست كه وصف آن به صمد درست باشد مواجه با اشكال شده‏اند و از اين جهت هر يك تأويلى و تصرفى كرده‏اند.

۲ - دیدگاه صدرالمتالهین

---

صدرا اين مسأله را از نظر فلسفه خاص خود مورد دقت قرار داده و گويد اجوف صفت مخلوق است چنانكه صمد صفت خالق است و «نعت المخلوق بالاجوف تشبيه فى غاية الحسن و البلاغة فى الكلام و هو فى مقابلة نعت الله بالصمد و ذلك لان كل ممكن مركب من ماهية و وجود الماهية كالعدم فى انها لا تحصل لها فى ذاتها فلها تجاويف بحسب تلك الأعدام»
او مى‏گويد هر ممكنى مركب از ماهیت و وجود است و ماهیت امر عدمى و حدّ وجود است و امرى است لا متحصل و تحصل ممكنات بوجود است و وجود محيط بماهيات است مانند احاطه كره مجوفه بفضائى كه معين و محدود بآن شده است از اين جهت ممكنات اجوف‏اند.
و بالجمله هويات وجودى ممكنات مستصحب اعدام و نقائص‏اند و آنها را بر حسب اعدام و نقائص تجاويفى است و هر اندازه كه موجودات از منبع خیر دورتر باشند نقائص و اعدام آنها زيادتر بوده و مجوف‏ترند و بر خلاف وجود واجبى كه وجود بحت و صمد است و منسوب باعدام و ظلمات و نقائص نيست.

۳ - پانویس

---