ابن‌شاهین ابوحفص عمر بن احمد واعظاِبْنِشاهین، ابوحفص عمر بن احمد بن عثمان، ملقب به واعظ ( صفر ۲۹۷- ذیحجه ۳۸۵/ نوامبر ۹۰۹- ژانویه ۹۹۶)، محدث و رجالی بغداد بود. ۱ - اصالتاصل وی از مرورود خراسان بود [۱]
خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۶۵، قاهره، ۱۳۴۹ق.
[۲]
ابن‌شاهین، عمر، فضائل فاطمة الزهراء (ع)، ص۲۵، به کوشش محمد سعید طریحی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
۲ - استماع حدیثاو از ۱۱ سالگی در بغداد به استماع حدیث پرداخت [۳]
ابن‌شاهین، عمر، فضائل فاطمة الزهراء (ع)، ص۴۰، به کوشش محمد سعید طریحی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
[۴]
خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۶۵، قاهره، ۱۳۴۹ق.
و پس از ۳۳۰ق برای استماع از محدثان دمشق به آن شهر رفت. [۵]
ذهبی، محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۴۳۲، به کوشش شعیب ارنؤوط و اکرم البوشی، بیروت، ۱۴۰۴ق/ ۱۹۸۴م.
وی سفر هایی نیز به بصره ، فارس و مصر داشته است [۶]
ابن‌شاهین، عمر، فضائل فاطمة الزهراء (ع)، ص۳۳، به کوشش محمد سعید طریحی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
[۷]
ابن‌شاهین، عمر، فضائل فاطمة الزهراء (ع)، ص۴۶، به کوشش محمد سعید طریحی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
[۸]
ابن‌ماکولا، علی، الاکمال، ج۴، ص۲۹۱، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م.
[۹]
ابن‌تغری بردی، النجوم، ج۴، ص۱۷۲.
۳ - اساتید ابنشاهیناز جمله مهم‌ترین مشایخ ابن‌شاهین در حدیث می‌توان از ابوبکر بن ابی داوود، ابوالقاسم بغوی و محمد بن محمد باغندی نام برد. [۱۰]
خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۶۵، قاهره، ۱۳۴۹ق.
او در قرائت نیز از ابن‌ابی داوود، ابن‌مجاهد، ابوبکر نقاش و احمد ابن مسعود زهری بهره جست. [۱۱]
ابن‌جزری، محمد، غایة النهایه، ج۱، ص۵۸۸، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
۴ - وثاقت در نقل حدیثخطیب بغدادی [۱۲]
خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۶۷، قاهره، ۱۳۴۹ق.
یادآور شده که ابن‌شاهین نخستین بار در ۳۳۲ق در بصره حدیث گفته است. برخی از رجال شناسان بر وثاقت ابن‌شاهین در نقل حدیث تصریح کرده‌اند. [۱۳]
ابن‌ماکولا، علی، الاکمال، ج۴، ص۲۹۱، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م.
[۱۴]
خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۶۷_۲۶۸، قاهره، ۱۳۴۹ق.
۵ - دیدگاه ذهبی درباره ابنشاهینذهبی [۱۵]
ذهبی، محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۴۳۴، به کوشش شعیب ارنؤوط و اکرم البوشی، بیروت، ۱۴۰۴ق/ ۱۹۸۴م.
معتقد است که ابن‌شاهین به غوامض و مشکلات حدیث احاطه نداشت و جمعی از اهل حدیث سهل‌انگاری و اشتباهات وی را گوشزد کرده‌اند. [۱۶]
خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۶۷_۲۶۸، قاهره، ۱۳۴۹ق.
۶ - عدم دانش درفقهدر منابع اشاره شده که وی دانش چندانی در فقه نداشته است. [۱۷]
خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۶۷، قاهره، ۱۳۴۹ق.
[۱۸]
ابن‌جوزی، عبدالرحمان، تلبیس ابلیس، ج۱، ص۱۱۶، قاهره، ۱۳۶۸ق.
۷ - شاگردان ویراویان بسیاری از جمله پسرش عبیدالله بن عمر، محمد بن ابی الفوارس، هلال بن محمد حفار، احمد بن محمد بَرْقانی و ابوسعد مالینی از او استماع حدیث کرده‌اند [۱۹]
خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۶۵، قاهره، ۱۳۴۹ق.
[۲۰]
ذهبی، محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۴۳۲، به کوشش شعیب ارنؤوط و اکرم البوشی، بیروت، ۱۴۰۴ق/ ۱۹۸۴م.
و حسین بن علی طناجیری از وی قرائت آموخته است. [۲۱]
ابن‌جزری، محمد، غایة النهایه، ج۱، ص۵۸۸، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
۸ - وفاتبنابر نقل خطیب بغدادی [۲۲]
خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۶۸، قاهره، ۱۳۴۹ق.
او در بغداد وفات یافت و در باب حرب کنار قبر احمد بن حنبل مدفون شد.۹ - آثارابنشاهین دارای آثار بسیاری بوده که شمار آن‌ها را تا ۳۳۰ عنوان ذکر کرده‌اند. [۲۳]
خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۶۷، قاهره، ۱۳۴۹ق.
۱۰ - آثار چاپی۱.تاریخ اسماء التقات ممن نقل عنهم العلم، این کتاب به کوشش عبدالمعطی امین قلعحی در بیروت (۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م) به چاپ رسیده است. مؤلف در این کتاب بیش از هر چیز به اقوال یحیی بن معین و احمد بن حنبل استناد جسته است. در این اثر گاه از رجال ضعیف نیز ذکری به میان آمده است (مثلاً ص ۲۸۲). ابن‌حجر در سراسر کتاب تهذیب التهذیب آراء رجالی ابن‌شاهین را مورد توجه قرار داده است. ۲. فضائل فاطمة الزهراء (ع)، این اثر که شامل ۳۷ حدیث در فضایل حضرت زهرا (ع) است، به کوشش محمد سعید طریحی در بیروت (۱۴۰۵ق/۱۹۸۶۵م) به چاپ رسیده است. ۱۱ - آثار خطی۱. امالی ابن‌شاهین، که قسمت‌هایی از آن در کتابخانه ظاهریه نگهداری می‌شود. [۲۴]
فهرس مجامیع المدرسة العمریه، ج۱، ص۴۲۷-۴۳۰، به کوشش یاسین محمد سوّاس، کویت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۷م.
[۲۵]
فهرس مجامیع المدرسة العمریه، ج۱، ص۵۴۱ -۵۴۳، به کوشش یاسین محمد سوّاس، کویت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۷م.
[۲۶]
فهرس مجامیع المدرسة العمریه، ج۱، ص۵۴۷ - ۵۵۰، به کوشش یاسین محمد سوّاس، کویت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۷م.
۲. شرح مذاهب اهل السنة. [۲۷]
ظاهریه، خطی (مجامیع)، ج۱، ص۲۰۴-۲۰۶.
۳. ما اجتمع عندی من الاحادیث التی بینی و بین رسول‌الله (ص) اربعه رجال. [۲۸]
فهرس مجامیع المدرسة العمریه، ج۱، ص۵۶۹ -۵۷۲، به کوشش یاسین محمد سوّاس، کویت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۷م.
۴. ناسخ الحدیث و منسوخه، که نسخه‌هایی از آن در کتابخانه پاریس. [۲۹]
ابن‌جوزی، عبدالرحمان، تلبیس ابلیس، ج۱، ص۱۱۶، قاهره، ۱۳۶۸ق.
[۳۰]
ابن‌حجر عسقلانی، احمد، الاصابه، ج۱، ص۲، به کوشش محمد سعید زغلول، بیروت، دارالکتب العلمیه.
[۳۱]
ابن‌حجر عسقلانی، احمد، لسان المیزان، ج۶، ص۲۸۴، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۹-۱۳۳۱ق.
[۳۲]
زرکلی، اعلام، ج۵، ص۴۰.
۱۲ - فهرست منابع(۱) ابن‌تغری بردی، النجوم. (۲) ابن‌جزری، محمد، غایة النهایه، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م. (۳) ابن‌جوزی، عبدالرحمان، تلبیس ابلیس، قاهره، ۱۳۶۸ق. (۴) ابن‌حجر عسقلانی، احمد، الاصابه، به کوشش محمد سعید زغلول، بیروت، دارالکتب العلمیه. (۵) ابن‌حجر عسقلانی، احمد، لسان المیزان، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۹-۱۳۳۱ق. (۶) ابن‌شاهین، عمر، تاریخ اسماء الثقات، به کوشش عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶م. (۷) ابن‌شاهین، عمر، فضائل فاطمة الزهراء (ع)، به کوشش محمد سعید طریحی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م. (۸) ابن‌ماکولا، علی، الاکمال، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م. (۹) حاجی خلیفه، کشف الظنون. (۱۰) خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ق. (۱۱) ذهبی، محمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و اکرم البوشی، بیروت، ۱۴۰۴ق/ ۱۹۸۴م. (۱۲) زرکلی، اعلام. (۱۳) ظاهریه، خطی (مجامیع). (۱۴) فهرس مجامیع المدرسة العمریه، به کوشش یاسین محمد سوّاس، کویت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۷م؛ ۱۳ - پانویس
۱۴ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌شاهین»، ج۴، ص۱۳۶۴. |