آجرپزیآجر ، به معنای گِلِ پخته یا خشت پخته، [۲]
صفی‌پوری شیرازی، عبدالرحیم بن عبدالکریم، منتهی الارب، ج ۱، ص ۱۲، «اجر».
معرَّب آگور از فارسی یا یونانی است. [۳]
دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ج۱، ص۳۸، «اجر».
جوالیقی، آجر را فارسی دانسته و برای آن ضبط‌های گوناگونی بیان کرده است. [۴]
جوالیقی، ابومنصور، المعرّب، ص۱۷، «اجر».
۱ - استعمال قرآنیواژه « آجر » از تعبیر «فأوقِد... علَی الطِّینِ» در آیه ۳۸ قصص استفاده شده: «وَ‌قالَ فِرعَونُ یأیّها المَلاَ ما عَلِمتُ لَکُم مِن إلـه غَیرِی فَأوقِد لِی یهمن عَلَی الطِّینِ فَاجعَل لِّی صَرحاً لَعَلِّی أطَّلِعُ إلی إلهِ مُوسی وَ إِنِّی لاَظُنُّهُ مِن‌الکـذِبینَ؛ و فرعون گفت: ای بزرگان قوم! برای شما جز خویشتن خدایی نمی‌شناسم؛ پس ای هامان! برایم بر گِل ، آتش بیفروز (= آجر بساز)؛ پس برجی (بلند) برای من بساز؛ شاید از (حال) خدای موسی آگاهی یابم و من جدّاً او را از دروغ‌گویان می‌پندارم». ۲ - ابتکار آجرپزیطبری می‌گوید: نخستین کسی که فرمان ساختن آجر را داد و از آن، ساختمانی بلند و کاخ‌گونه بنا کرد، فرعون بود. ۲.۱ - تعبیر قرآندرباره این‌که چرا در قرآن به جای «آجر» تعبیر «فَأوقِد... عَلَی الطِّین» آمده، چند نکته است. الف. زیرا فرعون نخستین کسی بود که فرمان پخت آجر را داد (و هنوز اسم نداشت)؛ ب. این‌گونه تعبیر، به بیان متکبّرانه و آمرانه جبّاران شبیه‌تر است؛ پ. این تعبیر، بر خلاف آجر، با فصاحت قرآن مناسب‌تر است. به گفته ابن‌عاشور نیز کلمه طین در مقایسه با آجر، روان‌تر و فصیح‌تر است و ابن‌اثیر ، آجر را کلمه‌ای مبتذل (پیش پا افتاده) دانسته است؛ ت. کاربرد این تعبیر به جای آجر، به مادّه اصلی آن اشاره دارد. ۳ - آجرسازی بنیاسرائیلاهل کتاب می‌گویند: فرعون، بنی‌اسرائیل را برای ساختن آجر، استثمار و کارهای دشواری را بر آنان تحمیل می‌کرد و آنان وظیفه داشتند بدون کمک مصریان و بدون ابزار، هر روز، شمار معیّنی آجر بسازند وگرنه با شدیدترین آزارها روبه‌رو می‌شدند؛ از این‌رو، بنی اسرائیل به موسی (علیه السلام) می‌گفتند:«أوذِینا مِن قَبلِ أن تَأتِینا وَ مِن بَعدِ ما جِئتَنا؛ پیش از آن که تو نزد ما بیایی و (حتّی) پس از آن‌که به سوی ما آمدی، آزار دیده‌ایم». [۱۱]
قطب راوندی، سعید بن عبدالله، قصص الأنبیاء، ص۲۷۹.
۴ - برج آجری فرعونفرعون، پس از شکست ساحران، در رویارویی با موسی (علیه‌السلام) و معجزه‌های او، به وزیر خود هامان فرمان داد برج بلندی از آجر بسازد تا خود بر فراز آن رود و خدای موسی (علیه السلام) را تیرباران و همه را از دستِ او آسوده سازد. ابن‌عاشور، در این‌که چرا فرعون به ساختن برج از «آجر» فرمان داد نه سنگ، می‌گوید: او، قصد نداشت بنای محکم و ماندگاری ساخته شود؛ بلکه می‌خواست برج بلندی با سرعت آماده شود و پس از یافتن خداوند، آن را ویران کند. به گفته علاّمه طباطبایی ، فرعون در صدد ساخت رصدخانه‌ای بود تا با زیر نظر گرفتن ستارگان، بر بعثت موسی و حقیقت مدّعای او دست یابد. طنطاوی نیز کلامی نزدیک به وی دارد؛ [۱۵]
جوهری، طنطاوی، الجواهر فی تفسیر القرآن الکریم، مج۷، ج۱۴، ص۲۶.
ولی فخر رازی معتقد است که چنین برجی ساخته نشده و فرمان فرعون را از روی استهزا و کنایه برای تکذیب خدا می‌داند. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه موضوعی قرآن، برگرفته از مقاله «آجرپزی»، تاریخ بازیابی ۹۸/۵/۱۲. رده‌های این صفحه : صنعت آجرپزی | مباحث قرآنی
|