چراغعلیچراغعلی، اندیشمند و نویسنده مسلمان نوگرای هند است. ۱ - تولدوی در ۱۲۶۰/ ۱۸۴۴ در خانوادهای کشمیری الاصل به دنیا آمد. نیاکانش از کشمیر به پنجاب آمده بودند. ۲ - مقام علمیاو با زبان عربی، فارسی، انگلیسی و لاتینی آشنا بود و به فراگیری یونانی، سریانی و عبری نیز پرداخت. چراغعلی بیش‌تر عمر خود را در حیدرآباد به سر برد و در آن‌جا عهده دار مشاغل متعدد دولتی، به ویژه در زمینه های مالی ، شد و مدتی نیز وزیر مالیه دولت ایالتی گردید. ۳ - وفاتوی در ۱۳۱۳/ ۱۸۹۵ درگذشت. ۴ - دفاع از اسلامچراغعلی از یاران اصلی سِرسید احمدخان بود و تحت تأثیر افکار وی و آثار دیگر اندیشمندان نوگرای مسلمان، از جمله رفاعه رافع طهطاوی و خیرالدینپاشا تونسی، قرار داشت. او از جنبش علیگره حمایت می‌کرد و در مجله تهذیب الاخلاق سیداحمدخان، که در ۱۲۸۷/ ۱۸۷۰ در علیگره منتشر می‌شد، مقاله می‌نوشت. وی در آثار خود، که بیش‌تر به زبان انگلیسی بودند، می‌کوشید از اسلام در مقابل انتقاد مبلّغان مذهبی مسیحی و اسلام‌شناسان غربی، به ویژه در این زمینه که اسلام نمی‌تواند با مسائل روز پیش رود، دفاع نماید و با همین هدف، به میرزاغلام احمد قادیانی در نوشتن کتاب براهین احمدیه کمک کرد. [۱]
سیدعبداللّه، سر سید احمدخان اور اُن کی نامور رفقاءکی اردو نثر کا فنی اور فکری جائزه، ج۱، ص۶۸ـ۶۹، اسلامآباد ۱۹۹۴.
چراغعلی با بررسی منابع فقه اسلامی، یعنی قرآن و حدیث و اجماع ، به این نتیجه رسید که جز قرآن، که آن را سرشار از قوانین طبیعی می‌دانست، دیگر منابع با نیازهای کنونی مسلمانان سازگاری ندارند و باید بار دیگر تفسیر شوند. وی، همانند سیداحمدخان، بین اسلام بیان شده در قرآن و اسلام شکل گرفته در بستر تاریخ، تمایز قائل می‌شد. [۲]
پی‌تر هاردی، مسلمانان هند بریتانیا، ج۱، ص۱۵۴ـ۱۵۵، ترجمه حسن لاهوتی، مشهد ۱۳۶۹ ش.
او با استناد به آیات قرآن به ردّ برده داری و دفاع از حقوق زنان می‌پرداخت و معتقد بود که پیامبر جایگاه زنان را اعتلا بخشیده و برده داری را تقبیح نموده است . ۵ - اعتقادش در مورد جنگچراغعلی در کتابش، شرح انتقادی جهاد عمومی، بیان کرده که باتوجه به اوضاع تاریخی و اجتماعی زمان پیامبر ، تمامی جنگهای ایشان جنبه دفاعی داشته‌است؛ لذا، به اعتقاد وی، احکام جنگ در قرآن نمی‌تواند در همه زمان‌ها عیناً به کار رود. [۳]
پی‌تر هاردی، مسلمانان هند بریتانیا، ج۱، ص۱۵۵، ترجمه حسن لاهوتی، مشهد ۱۳۶۹ ش.
او دولت عثمانی را الگوی اصلاحات می‌دانست و برخلاف سیداحمدخان به دفاع از آن می‌پرداخت و به همین مناسبت، کتاب اصلاحات سیاسی، شرعی و اجتماعی در امپراتوری عثمانی و دیگر کشورهای اسلامی را به سلطان عبدالحمید تقدیم کرد. [۴]
پی‌تر هاردی، مسلمانان هند بریتانیا، ج۱، ص۱۶۶ـ۱۶۷، ترجمه حسن لاهوتی، مشهد ۱۳۶۹ ش.
۶ - آثارچراغعلی کتابهای تعلیقات، اسلام کی دنیوی برکتین و قدیم قومونکی مختصر تاریخ (تاریخ مختصر اقوام گذشته) را نیز به زبان اردو نوشت. [۵]
سیدعبداللّه، سر سید احمدخان اور اُن کی نامور رفقاءکی اردو نثر کا فنی اور فکری جائزه، ج۱، ص۷۰، اسلامآباد ۱۹۹۴.
۷ - فهرست منابع(۱) سیدعبداللّه، سر سید احمدخان اور اُن کی نامور رفقاءکی اردو نثر کا فنی اور فکری جائزه، اسلامآباد ۱۹۹۴. (۲) پی‌تر هاردی، مسلمانان هند بریتانیا، ترجمه حسن لاهوتی، مشهد ۱۳۶۹ ش. (۳) عزیز احمد، مدرنیسم اسلامی در هند و پاکستان ۱۸۵۷-۱۹۶۴، لندن ۱۹۶۷. (۴) بیان حال مسلمان در هند و پاکستان: ۱۸۵۷-۱۹۶۸. (۵) محمد صادق، تاریخ ادبیات اردو، دهلی ۱۹۸۴. (۶) ویلفرد کانتول اسمیت، اسلام مدرن در هند: تجزیه و تحلیل اجتماعی، دهلی نو ۱۹۹۹. (۷) محمد اسلام سید، مدرنیسم اسلامی در اسلام در آسیای جنوبی، اد وحید UZ الزمان و محمد سلیم اختر، اسلام آباد ۱۹۹۳. ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «چراغعلی»، شماره۵۴۱۷. رده‌های این صفحه : تراجم | روشنفکران هند
|