زمان تقریبی مطالعه: 15 دقیقه
 

پاوه




پاوه، شهرستان و شهری در استان کرمانشاه می‌باشد.


۱ - معرفی شهرستان پاوه


این شهرستان در شمال غربی استان کرمانشاه واقع است و از شمال و شمال خاوری به شهرستان مریوان، از جنوب و جنوب خاوری به شهرستان جوانرود، و از باختر به کشور عراق محدود می‌شود.
[۱] عباس جعفری، دائرة المعارف جغرافیایی ایران، ج۱، ص۲۴۵، تهران، ۱۳۷۹ش.
شهرستان پاوه، از ۴ شهر پاوه (مرکز)، باینگان، نودِشه و نوسود تشکیل شده، و دارای ۳ بخش مرکزی (شامل دهستان‌های هولی، شمشیر و منصور آقایی)، باینگان (ماکوان، کلاشی و شیوه سر) و نوسود (سیروان) است.
[۲] نشریۀ دفتر تقسیمات کشوری، معاونت سیاسی اجتماعی وزارت کشور، ج۱، ص۴۶، تهران، ۱۳۷۹ش.

شهرستان پاوه سرزمینی است کوهستانی با کوه‌ها بلند که از آن جمله است: شاهو با ارتفاع ۳۹۰‘۳ متر و یکی از مرتفع‌ترین کوه‌های زاگرس،
[۳] عباس جعفری، کوهها و کوه‌نامۀ ایران، ج۱، ص۳۵۷، تهران، ۱۳۶۸ش.
[۴] فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (بانه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۳۲، تهران، ۱۳۷۳ش، ج۳۴.
تخت: ۸۵۰‘۲ متر، دربند: ۷۷۰‘۲ متر،
[۵] عباس جعفری، دائرة المعارف جغرافیایی ایران، ج۱، ص۲۴۵، تهران، ۱۳۷۹ش.
آتشگاه یا آتشکده: ۴۸۵‘۲ متر، و ماکوان: ۶۳۰‘۲ متر.
[۶] فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (بانه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۳۲، تهران، ۱۳۷۳ش، ج۳۴.

شهرستان پاوه دارای تابستان‌های خنک و زمستان‌های سرد است.
[۷] آمارنامۀ استان کرمانشاه (۱۳۷۷ش)، سازمان برنامه و بودجۀ استان کرمانشاه، ج۱، ص۱۰، تهران، ۱۳۷۸ش.
وجود کوه‌های بلند منطقه که تحت‌تأثیر بادهای مرطوب غربی، از برف و باران نسبتاً زیادی برخوردارند، موجب پیدایش رودهای متعددی در این شهرستان گردیده‌اند که از آن جمله است: آب لیله، مره خیل و رود پاوه یا گلال دره (آب شمشیر) که به رودخانۀ بزرگ سیروان می‌ریزند و سیروان پس از آبیاری بخش‌هایی از شهرستان پاوه، خط مرزی ایران و عراق را تشکیل می‌دهد و در خاک عراق به رود دیاله می‌پیوندد،
[۸] فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (بانه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۳۲، تهران، ۱۳۷۳ش، ج۳۴.
نیز آب هواسان، زیمکان و آب سفیدبرگ.
[۹] عباس جعفری، رودها و رودنامۀ ایران، ج۱، ص۴۹۸، تهران، ۱۳۷۶ش.
غار زیبای کاوات که آن را بزرگ‌ترین غار آبی جهان و نیز طولانی‌ترین غاز ایران دانسته‌اند، در درۀ قوری قلعه و در دامنۀ کوه‌ شاهو قرار گرفته است
[۱۰] فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (بانه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۳۲، تهران، ۱۳۷۳ش، ج۳۴.
[۱۱] ایرج افشار سیستانی، کرمانشاهان و تمدن دیرینۀ آن، ج۱، ص۱۱۶، تهران، ۱۳۷۱ش.
و برخی این غار را از شگفتی‌های طبیعت دانسته‌اند.
[۱۲] شکرالله سنندجی، تحفۀ ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان، ج۱، ص۴۹، به کوشش حشمت‌الله طبیبی، تهران، ۱۳۶۶ش.


۱.۱ - جمعیت


در سرشماری ۱۳۷۵ش، جمعیت شهرستان پاوه، ۹۱۸‘۶۱تن بوده است که ۲۹/۴۱٪ از آنان در شهرها و ۷۱/۵۸٪ در روستاها می‌زیسته‌اند.
[۱۳] سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۷۵ش)، نتایج تفصیلی، شهرستان پاوه، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.


۱.۲ - باغداری و کشاورزی و دامداری


از آن‌جا که شهرستان پاوه بیش‌تر کوهستانی است و برای کشاورزی چندان مناسب نیست، روستاییان ناگزیرند بخشی از گندم مصرفی خود را از دیگر شهرستان‌ها تهیه نمایند. با این همه، این شهرستان باغ‌های میوه‌ای همچون سیب، گلابی، انجیر، گردو، انار، توت، انگور و آلوچه دارد
[۱۴] ایرج افشار سیستانی، کرمانشاهان و تمدن دیرینۀ آن، ج۲، ص۱۵۲۱، تهران، ۱۳۷۱ش.
که انار، انجیر و آلوچۀ آن از دیرباز مشهور بوده،
[۱۵] محمدحسن اعتمادالسلطنه، مرآة البلدان، ج۴، ص۲۳۷۹، به کوشش عبدالحسین نوایی و هاشم محدث، تهران، ۱۳۶۸ش.
به ویژه آلوچۀ سیاه کردستان، به «آلوچۀ پاوه» شناخته می‌شده است.
[۱۶] شکرالله سنندجی، تحفۀ ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان، ج۱، ص۴۸-۴۹، به کوشش حشمت‌الله طبیبی، تهران، ۱۳۶۶ش.
افزون بر باغداری و کشاورزی مردم شهرستان پاوه به دامداری و نیز بافتن پارچه‌های پشمی، گیوه، جاجیم و نمدمالی اشتغال دارند.
[۱۷] بهرام ولدبیگی، تاریخ سیاسی اجتماعی پاوه و اورامانات، ج۱، ص۱۰، تهران، ۱۳۶۹ش.


۱.۳ - مذهب و گویش


بیشتر مردم این شهرستان پیرو مذهب تسنن (شافعی) و اهل حق‌اند و به گویش هورامی (اورامی) و جافی سخن می‌گویند که دارای شاخه‌های گوناگونی است.
[۱۸] جغرافیای کامل ایران، وزارت آموزش و پرورش، ج۱، ص۴۰۵، تهران، ۱۳۶۶ش.
[۱۹] بهرام ولدبیگی، تاریخ سیاسی اجتماعی پاوه و اورامانات، ج۱، ص۱، تهران، ۱۳۶۹ش.
[۲۰] حبیب‌الله تابانی، وحدت قومی کرد و ماد، ج۱، ص۴۲۳، تهران، ۱۳۸۰ش.
تیره‌هایی از ایل بزرگ جاف در نقاط مختلف این شهرستان زندگی می‌کنند.
[۲۱] فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (بانه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۳۳، تهران، ۱۳۷۳ش، ج۳۴.
[۲۲] ایرج افشار سیستانی، کرمانشاهان و تمدن دیرینۀ آن، ج۲، ص۱۲۷۳، تهران، ۱۳۷۱ش.


۱.۴ - مهم‌ترین آثار باستانی شهرستان


مهم‌ترین آثار باستانی شهرستان پاوه اینهاست: آرامگاه سیدعبیدالله
[۲۳] تاریخ کرد و کردستان، تهران، ۱۳۷۸ش.
که با قدمتی ۸۰۰ ساله در روستای «کوسه هجیج/حجیج» قرار دارد و او را یکی از برادران امام رضا (علیه‌السلام) می‌دانند
[۲۴] ایرج افشار سیستانی، کرمانشاهان و تمدن دیرینۀ آن، ج۱، ص۴۹۸، تهران، ۱۳۷۱ش.
[۲۵] فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (بانه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۳۳، تهران، ۱۳۷۳ش، ج۳۴.
دیگر زیارتگاه سلطان ابواسحاق در ۴کیلومتری شهر نوسود است که آن را نیز آرامگاه یکی از برادران امام رضا (علیه‌السلام) دانسته‌اند.
[۲۶] فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (بانه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۳۳-۳۴، تهران، ۱۳۷۳ش، ج۳۴.


۲ - معرفی شهر پاوه


این شهر که مرکز شهرستان پاوه است، در °۴۶ و´۲۲ طول شرقی و °۳۵ و ´۳ عرض شمالی
[۲۷] لطف‌الله مفخم پایان، فرهنگ آبادیهای ایران، ج۱، ص۸۶، تهران، ۱۳۳۹ش.
و در ۱۲۴ کیلومتری شمال باختری کرمانشاه،
[۲۸] سازمان برنامه و بودجۀ استان کرمانشاه، تهران، ۱۳۷۸ش.
بر سر راه اصلی کرمانشاه ـ پاوه و در ارتفاع ۶۰۰‘۱ متری از سطح دریا واقع است. کوه شاهو، شمال، شمال خاوری و جنوب باختری آن قرار گرفته است و کوه آتشگاه (آتشکده) در جنوب و جنوب باختری آن قرار دارد. شهر پاوه از آب‌ و هوای نسبتاً سرد مایل به اعتدال و نیمه مرطوب برخوردار است و در پیرامون آن درختان بلوط، ارژن، بنه، گلابی وحشی، گز و انجیر کوهی دیده می‌شود
[۲۹] فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (بانه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۳۴، تهران، ۱۳۷۳ش، ج۳۴.
و نیز باغ‌های میوه که تا قله‌های کوه‌ها کشیده شده، منظره‌ای زیبا و تماشایی به آن بخشیده است.
[۳۰] بهرام ولدبیگی، تاریخ سیاسی اجتماعی پاوه و اورامانات، ج۱، ص۳، تهران، ۱۳۶۹ش.
[۳۱] محمدعلی سلطانی، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، ج۱، ص۵۲، تهران، ۱۳۷۰ش.

جمعیت شهر پاوه در ۱۳۷۵ش، ۹۹۷‘۱۶ تن بوده است.
[۳۲] سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۷۵ش)، نتایج تفصیلی، شهرستان پاوه، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.


۲.۱ - نام‌گذاری


پاوه را که معرب آن فاوج است،
[۳۳] شکرالله سنندجی، تحفۀ ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان، ج۱، ص۴۸، به کوشش حشمت‌الله طبیبی، تهران، ۱۳۶۶ش.
[۳۴] محمد مردوخ کردستانی، تاریخ، ج۲، ص۷۸، تهران، چاپخانۀ ارتش.
برگرفته از نام «پاو» یا «باو»، سردار یزدگرد سوم، آخرین شاه ساسانی دانسته‌اند.
[۳۵] هوشنگ پورکریم، پاوه، ج۱، ص۸، هنر ومردم، تهران، ۱۳۴۴ش، شم‌ ۳۲ و ۳۳.
[۳۶] شکرالله سنندجی، تحفۀ ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان، ج۱، ص۸۴، به کوشش حشمت‌الله طبیبی، تهران، ۱۳۶۶ش.


۲.۲ - پیشینۀ تاریخی


شهر پاوه مرکز منطقۀ اورامان (هورامان) به‌ شمار می‌آید.
[۳۷] بهرام ولدبیگی، تاریخ سیاسی اجتماعی پاوه و اورامانات، ج۱، ص۱، تهران، ۱۳۶۹ش.
بزرگان اورامان خود را منسوب به تهمورث کیانی، شهریار اسطوره‌ای ایران می‌دانند.
[۳۸] Edmonds, C J, Kurds, Turks, and Arabs, London, ۱۹۵۷، ج۱، ص۱۵۳.
گفته‌اند که تیگلت‌ پیلسر (حک‌ ۱۱۱۵-۱۱۰۰ق‌م)، پادشا آشور در یک سفر جنگی به حوالی دریاچۀ وان، کوهستان اورامان را نیز به تصرف درآورد.
[۳۹] محمدعلی سلطانی، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، ج۱، ص۵۲، تهران، ۱۳۷۰ش.


۲.۳ - آثار تاریخی


از آثار تاریخی اورامان پوست‌نوشته‌های یونانی است که تاریخ یکی از آن‌ها را سدۀ نخست ق‌م دانسته‌اند.
[۴۰] پیگولوسکایا ن و، شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، ج۱، ص۱۲۷-۱۲۸، ترجمۀ عنایت‌الله رضا، تهران، ۱۳۶۷ش.
در خلافت عمر (۱۳-۲۳ق /۶۳۴-۶۴۴م)، هنگامی که یزدگردسوم در برابر حملۀ اعراب، از مداین، پایتخت خود به حوالی کرمانشاهان گریخت، سردار خود پاوه را برای یاری خواستن نزد بزرگان کرد فرستاد؛
[۴۱] آتشکده‌ای ساخت، جغرافیای کامل ایران، وزارت آموزش و پرورش، تهران، ۱۳۶۶ش.
[۴۲] شکرالله سنندجی، تحفۀ ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان، ج۱، ص۸۴-۸۵، به کوشش حشمت‌الله طبیبی، تهران، ۱۳۶۶ش.
که ویرانه‌های آن هنوز بر فراز کوه آتشگاه باقی است.
[۴۳] صدیق صفی‌زاده، تاریخ کرد و کردستان، ج۱، ص۳۲۵، تهران، ۱۳۷۸ش.
به هنگام حملۀ اعراب به ایران، آتشکدۀ پاوه از شهرتی بسزا برخوردار بوده است.
[۴۴] غلامرضا رشید یاسمی، کرد و پیوستگی نژادی و تاریخی او، ج۱، ص۱۱۹، تهران، ۱۳۶۳ش.
مردم پاوه بر این باورند که دو قلعۀ «دژ» و «پاسگه» که هنوز در پاوه دیده می‌شوند، بازماندۀ برج و باروهایی هستند که پاوه در آن سرزمین ساخته است و نیز معتقدند که در جایی نزدیک پاوه (که اکنون «جنگاه» نامیده می‌شود) با سعد بن‌ ابی‌وقاص سردار عرب به جنگ پرداخته‌اند.
[۴۵] هوشنگ پورکریم، پاوه، ج۱، ص۸، هنر ومردم، تهران، ۱۳۴۴ش، شم‌ ۳۲ و ۳۳.


۲.۴ - حمله اعراب به پاوه


در حملۀ اعراب به پاوه، عبدالله بن عمر، فرماندهی سپاه را برعهده داشت. او پس از تصرف شهر زور (که اکنون در خاک عراق قرار گرفته است)، از رود سیروان گذشت و به پاوه تاخت. مردم این شهر که آیین زردشتی داشتند، در برابر اعراب به‌ سختی پایداری کردند و از بامداد تا غروب آفتاب جنگیدند، چنان‌که کسی از مردان آن‌ها زنده نماند. عبدالله‌ ابن عمر آتشکدۀ پاوه را ویران کرد و به جای آن مسجدی ساخت که تاکنون باقی است.
[۴۶] عبدالقادر بابانی، سیرالاکراد، ج۱، ص۳۸-۳۹، به کوشش محمد رئوف توکلی، تهران، ۱۳۴۶ش.
[۴۷] شکرالله سنندجی، تحفۀ ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان، ج۱، ص۸۷-۸۸، به کوشش حشمت‌الله طبیبی، تهران، ۱۳۶۶ش.

پاوه و نواحی اطراف آن در نیمۀ دوم سدۀ ۱۰ق در تصرف فرمانروایی دلیر به نام سهراب‌بیک بوده است.
[۴۸] شرف‌خان بدلیسی، شرف‌نامه، ج۱، ص۴۱۱، به کوشش محمدعباسی، تهران، ۱۳۴۳ش.
این شهر تا پیش از انقلاب مشروطیت ایران (۱۳۲۴ق/۱۹۰۶م) حاکم‌نشین ییلاقی جوانرود بود و سپس مرکز فرمانروایان اورامان گردید.
[۴۹] محمدعلی سلطانی، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، ج۱، ص۵۳، تهران، ۱۳۷۰ش.


۲.۵ - پاوه در جنگ عراق با ایران


پاوه در جریان جنگ عراق با ایران دچار حملات، ویرانی و خسارت بسیار گردید، چنان‌که از ۱۳۵۸تا ۱۳۶۰ش ۱۴بار هدف حملۀ هوایی و توپخانۀ دشمن قرار گرفت و خود شهر، بخش‌ها و روستاهای آن از ۳۰تا۶۵٪ تخریب شد.
[۵۰] اهم فعالیتهای بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده (در سال ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲)، دبیرخانۀ ستاد مرکزی بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده، ج۱، ص۳۱۰-۳۱۴، تهران، ۱۳۶۳ش.
در ۱۳۵۸ش پاوه درگیر شورش‌های برخی از گروه‌های سیاسی کُرد گردید و به وسیلۀ آن‌ها اشغال شد، ولی نیروهای ارتش به همراهی داوطلبان، بار دیگر آن‌جا را آزاد کردند.
[۵۱] حمید احمدی، قومیت و قوم‌گرایی در ایران از افسانه تا واقعیت، ج۱، ص۱۰۲-۱۰۳، تهران، ۱۳۷۸ش.


۲.۶ - مهم‌ترین آثار باستانی پاوه


مهم‌ترین آثار باستانی شهر پاوه اینهاست: ۱. مسجد جامع که مردم آن را به صدر اسلام نسبت می‌دهند و براین باورند که در روزگار خلافت عمر به وسیله فرزندش عبدالله ساخته شد. چنین به نظر می‌رسد که این مسجد بر بقایای یک آتشکدۀ دورۀ ساسانی بنا گردیده است. مسجد جامع پاوه از ۱۳۶۵تا ۱۳۶۶ش بازسازی گردید.
[۵۲] ایرج افشار سیستانی، کرمانشاهان و تمدن دیرینۀ آن، ج۱، ص۴۹۵-۴۹۶، تهران، ۱۳۷۱ش.
۲. آرامگاه امام‌زاده سید محمود اصفهانی که حدود ۳۰۰ سال قدمت دارد.
[۵۳] فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (بانه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۳۴، تهران، ۱۳۷۳ش، ج۳۴.


۳ - فهرست منابع


(۱) آمارنامۀ استان کرمانشاه (۱۳۷۷ش)، سازمان برنامه و بودجۀ استان کرمانشاه، تهران، ۱۳۷۸ش.
(۲) حمید احمدی، قومیت و قوم‌گرایی در ایران از افسانه تا واقعیت، تهران، ۱۳۷۸ش.
(۳) محمدحسن اعتمادالسلطنه، مرآة البلدان، به کوشش عبدالحسین نوایی و هاشم محدث، تهران، ۱۳۶۸ش.
(۴) ایرج افشار سیستانی، کرمانشاهان و تمدن دیرینۀ آن، تهران، ۱۳۷۱ش.
(۵) اهم فعالیتهای بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده (در سال ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲)، دبیرخانۀ ستاد مرکزی بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده، تهران، ۱۳۶۳ش.
(۶) عبدالقادر بابانی، سیرالاکراد، به کوشش محمد رئوف توکلی، تهران، ۱۳۴۶ش.
(۷) شرف‌خان بدلیسی، شرف‌نامه، به کوشش محمدعباسی، تهران، ۱۳۴۳ش.
(۸) هوشنگ پورکریم، پاوه، هنر ومردم، تهران، ۱۳۴۴ش، شم‌ ۳۲ و ۳۳.
(۹) پیگولوسکایا ن و، شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، ترجمۀ عنایت‌الله رضا، تهران، ۱۳۶۷ش.
(۱۰) حبیب‌الله تابانی، وحدت قومی کرد و ماد، تهران، ۱۳۸۰ش.
(۱۱) عباس جعفری، دائرة المعارف جغرافیایی ایران، تهران، ۱۳۷۹ش.
(۱۲) عباس جعفری، رودها و رودنامۀ ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.
(۱۳) عباس جعفری، کوهها و کوه‌نامۀ ایران، تهران، ۱۳۶۸ش.
(۱۴) جغرافیای کامل ایران، وزارت آموزش و پرورش، تهران، ۱۳۶۶ش.
(۱۵) غلامرضا رشید یاسمی، کرد و پیوستگی نژادی و تاریخی او، تهران، ۱۳۶۳ش.
(۱۶) سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۷۵ش)، نتایج تفصیلی، شهرستان پاوه، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.
(۱۷) محمدعلی سلطانی، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، تهران، ۱۳۷۰ش.
(۱۸) شکرالله سنندجی، تحفۀ ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان، به کوشش حشمت‌الله طبیبی، تهران، ۱۳۶۶ش.
(۱۹) صدیق صفی‌زاده، تاریخ کرد و کردستان، تهران، ۱۳۷۸ش.
(۲۰) فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (بانه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۳ش، ج۳۴.
(۲۱) محمد مردوخ کردستانی، تاریخ، تهران، چاپخانۀ ارتش.
(۲۲) لطف‌الله مفخم پایان، فرهنگ آبادیهای ایران، تهران، ۱۳۳۹ش.
(۲۳) نشریۀ دفتر تقسیمات کشوری، معاونت سیاسی اجتماعی وزارت کشور، تهران، ۱۳۷۹ش.
(۲۴) بهرام ولدبیگی، تاریخ سیاسی اجتماعی پاوه و اورامانات، تهران، ۱۳۶۹ش.
(۲۵) Edmonds, C J, Kurds, Turks, and Arabs, London, ۱۹۵۷.

۴ - پانویس

 
۱. ↑ عباس جعفری، دائرة المعارف جغرافیایی ایران، ج۱، ص۲۴۵، تهران، ۱۳۷۹ش.
۲. ↑ نشریۀ دفتر تقسیمات کشوری، معاونت سیاسی اجتماعی وزارت کشور، ج۱، ص۴۶، تهران، ۱۳۷۹ش.
۳. ↑ عباس جعفری، کوهها و کوه‌نامۀ ایران، ج۱، ص۳۵۷، تهران، ۱۳۶۸ش.
۴. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (بانه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۳۲، تهران، ۱۳۷۳ش، ج۳۴.
۵. ↑ عباس جعفری، دائرة المعارف جغرافیایی ایران، ج۱، ص۲۴۵، تهران، ۱۳۷۹ش.
۶. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (بانه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۳۲، تهران، ۱۳۷۳ش، ج۳۴.
۷. ↑ آمارنامۀ استان کرمانشاه (۱۳۷۷ش)، سازمان برنامه و بودجۀ استان کرمانشاه، ج۱، ص۱۰، تهران، ۱۳۷۸ش.
۸. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (بانه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۳۲، تهران، ۱۳۷۳ش، ج۳۴.
۹. ↑ عباس جعفری، رودها و رودنامۀ ایران، ج۱، ص۴۹۸، تهران، ۱۳۷۶ش.
۱۰. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (بانه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۳۲، تهران، ۱۳۷۳ش، ج۳۴.
۱۱. ↑ ایرج افشار سیستانی، کرمانشاهان و تمدن دیرینۀ آن، ج۱، ص۱۱۶، تهران، ۱۳۷۱ش.
۱۲. ↑ شکرالله سنندجی، تحفۀ ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان، ج۱، ص۴۹، به کوشش حشمت‌الله طبیبی، تهران، ۱۳۶۶ش.
۱۳. ↑ سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۷۵ش)، نتایج تفصیلی، شهرستان پاوه، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.
۱۴. ↑ ایرج افشار سیستانی، کرمانشاهان و تمدن دیرینۀ آن، ج۲، ص۱۵۲۱، تهران، ۱۳۷۱ش.
۱۵. ↑ محمدحسن اعتمادالسلطنه، مرآة البلدان، ج۴، ص۲۳۷۹، به کوشش عبدالحسین نوایی و هاشم محدث، تهران، ۱۳۶۸ش.
۱۶. ↑ شکرالله سنندجی، تحفۀ ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان، ج۱، ص۴۸-۴۹، به کوشش حشمت‌الله طبیبی، تهران، ۱۳۶۶ش.
۱۷. ↑ بهرام ولدبیگی، تاریخ سیاسی اجتماعی پاوه و اورامانات، ج۱، ص۱۰، تهران، ۱۳۶۹ش.
۱۸. ↑ جغرافیای کامل ایران، وزارت آموزش و پرورش، ج۱، ص۴۰۵، تهران، ۱۳۶۶ش.
۱۹. ↑ بهرام ولدبیگی، تاریخ سیاسی اجتماعی پاوه و اورامانات، ج۱، ص۱، تهران، ۱۳۶۹ش.
۲۰. ↑ حبیب‌الله تابانی، وحدت قومی کرد و ماد، ج۱، ص۴۲۳، تهران، ۱۳۸۰ش.
۲۱. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (بانه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۳۳، تهران، ۱۳۷۳ش، ج۳۴.
۲۲. ↑ ایرج افشار سیستانی، کرمانشاهان و تمدن دیرینۀ آن، ج۲، ص۱۲۷۳، تهران، ۱۳۷۱ش.
۲۳. ↑ تاریخ کرد و کردستان، تهران، ۱۳۷۸ش.
۲۴. ↑ ایرج افشار سیستانی، کرمانشاهان و تمدن دیرینۀ آن، ج۱، ص۴۹۸، تهران، ۱۳۷۱ش.
۲۵. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (بانه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۳۳، تهران، ۱۳۷۳ش، ج۳۴.
۲۶. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (بانه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۳۳-۳۴، تهران، ۱۳۷۳ش، ج۳۴.
۲۷. ↑ لطف‌الله مفخم پایان، فرهنگ آبادیهای ایران، ج۱، ص۸۶، تهران، ۱۳۳۹ش.
۲۸. ↑ سازمان برنامه و بودجۀ استان کرمانشاه، تهران، ۱۳۷۸ش.
۲۹. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (بانه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۳۴، تهران، ۱۳۷۳ش، ج۳۴.
۳۰. ↑ بهرام ولدبیگی، تاریخ سیاسی اجتماعی پاوه و اورامانات، ج۱، ص۳، تهران، ۱۳۶۹ش.
۳۱. ↑ محمدعلی سلطانی، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، ج۱، ص۵۲، تهران، ۱۳۷۰ش.
۳۲. ↑ سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۷۵ش)، نتایج تفصیلی، شهرستان پاوه، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.
۳۳. ↑ شکرالله سنندجی، تحفۀ ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان، ج۱، ص۴۸، به کوشش حشمت‌الله طبیبی، تهران، ۱۳۶۶ش.
۳۴. ↑ محمد مردوخ کردستانی، تاریخ، ج۲، ص۷۸، تهران، چاپخانۀ ارتش.
۳۵. ↑ هوشنگ پورکریم، پاوه، ج۱، ص۸، هنر ومردم، تهران، ۱۳۴۴ش، شم‌ ۳۲ و ۳۳.
۳۶. ↑ شکرالله سنندجی، تحفۀ ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان، ج۱، ص۸۴، به کوشش حشمت‌الله طبیبی، تهران، ۱۳۶۶ش.
۳۷. ↑ بهرام ولدبیگی، تاریخ سیاسی اجتماعی پاوه و اورامانات، ج۱، ص۱، تهران، ۱۳۶۹ش.
۳۸. ↑ Edmonds, C J, Kurds, Turks, and Arabs, London, ۱۹۵۷، ج۱، ص۱۵۳.
۳۹. ↑ محمدعلی سلطانی، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، ج۱، ص۵۲، تهران، ۱۳۷۰ش.
۴۰. ↑ پیگولوسکایا ن و، شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، ج۱، ص۱۲۷-۱۲۸، ترجمۀ عنایت‌الله رضا، تهران، ۱۳۶۷ش.
۴۱. ↑ آتشکده‌ای ساخت، جغرافیای کامل ایران، وزارت آموزش و پرورش، تهران، ۱۳۶۶ش.
۴۲. ↑ شکرالله سنندجی، تحفۀ ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان، ج۱، ص۸۴-۸۵، به کوشش حشمت‌الله طبیبی، تهران، ۱۳۶۶ش.
۴۳. ↑ صدیق صفی‌زاده، تاریخ کرد و کردستان، ج۱، ص۳۲۵، تهران، ۱۳۷۸ش.
۴۴. ↑ غلامرضا رشید یاسمی، کرد و پیوستگی نژادی و تاریخی او، ج۱، ص۱۱۹، تهران، ۱۳۶۳ش.
۴۵. ↑ هوشنگ پورکریم، پاوه، ج۱، ص۸، هنر ومردم، تهران، ۱۳۴۴ش، شم‌ ۳۲ و ۳۳.
۴۶. ↑ عبدالقادر بابانی، سیرالاکراد، ج۱، ص۳۸-۳۹، به کوشش محمد رئوف توکلی، تهران، ۱۳۴۶ش.
۴۷. ↑ شکرالله سنندجی، تحفۀ ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان، ج۱، ص۸۷-۸۸، به کوشش حشمت‌الله طبیبی، تهران، ۱۳۶۶ش.
۴۸. ↑ شرف‌خان بدلیسی، شرف‌نامه، ج۱، ص۴۱۱، به کوشش محمدعباسی، تهران، ۱۳۴۳ش.
۴۹. ↑ محمدعلی سلطانی، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، ج۱، ص۵۳، تهران، ۱۳۷۰ش.
۵۰. ↑ اهم فعالیتهای بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده (در سال ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲)، دبیرخانۀ ستاد مرکزی بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده، ج۱، ص۳۱۰-۳۱۴، تهران، ۱۳۶۳ش.
۵۱. ↑ حمید احمدی، قومیت و قوم‌گرایی در ایران از افسانه تا واقعیت، ج۱، ص۱۰۲-۱۰۳، تهران، ۱۳۷۸ش.
۵۲. ↑ ایرج افشار سیستانی، کرمانشاهان و تمدن دیرینۀ آن، ج۱، ص۴۹۵-۴۹۶، تهران، ۱۳۷۱ش.
۵۳. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (بانه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۳۴، تهران، ۱۳۷۳ش، ج۳۴.


۵ - منبع


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «پاوه»، شماره۵۴۷۴.    

رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.