انجیرمعادل عربی انجیر، «تین» است واژه تین در شعر کهن عربی بهکار رفته و پیش از اسلام در عربستان رواج داشته است. [۱]
تفسیر قرطبی، ج ۲۰، ص ۷۵
[۲]
تاج العروس، ج ۹، ص ۱۵۵، «تین»
شاید به همین جهت برخی واژهپژوهان قرآنی، این کلمه را عربی دانستهاند با این حال آرتور جفری آن را واژهای غیر عربی معرفی کرده که احتمالا از زبان آرامی گرفته شده است. [۳]
واژههای دخیل، ص ۱۶۲
۱ - انجیر در عبریدر زبان عبری به آن «تینه» گفته میشود. [۴]
واژههای دخیل، ص ۱۶۲
[۵]
گیاهان در قرآن، ص ۴۸
۲ - تاریخچه انجیراین درخت از تیره گزنه و جزو دسته توتهاست [۶]
فرهنگ فارسی، ج ۱، ص ۳۶۹، «انجیر»
که زیستگاه اصلی آن سوریه ، فلسطین و مصر دانسته شده [۷]
گیاهان در قرآن، ص ۵۰
و برخی آیات سوره تین را بهترین دلیل بر این دانستهاند که زیستگاه اصلی آن طور سینا بوده است. [۹]
معجزة الغذاء والشفاء، ص ۱۶
۳ - انجیر در مصر باستاندر مصر باستان انجیر را مقدس میداشتند و بر دیوار معابد و مقابرِ فراعنه، تصاویری از آن رسم میکردند در مقبرههایی با قدمت ۴۰۰۰سال پیش از میلاد، انجیرهایی خشک شده که ظاهراً برای تغذیه ذخیره شده بوده، یافت شده است [۱۰]
معجزة الغذاء والشفاء، ص ۲۲
طبق گزارش تورات ، یهود هنگامی را زمانِ امن و سلامتی میشمردند که هرکس زیر درخت انجیر خود، فارغ البال، بنشیند [۱۱]
کتاب مقدس، اول پادشاهان، ۴:۲۵
[۱۲]
کتاب مقدس، دوم پادشاهان ۱۸:۳۱
[۱۳]
اشعیاء ۳۶:۱۶
[۱۴]
قاموسکتابمقدس، ص ۱۱۰
و هرگاه آسیبی به درخت انجیر میرسید آن را نشان درد و بلاهای هولناک میدانستند [۱۵]
کتاب مقدس، ارمیا ۵:۱۷، ۸:۱۳
[۱۶]
یوئیل، ۱:۷، ۱۲
[۱۷]
حقوق، ۳:۱۷
[۱۸]
قاموس کتاب مقدس، ص ۱۱۰
؛ چنانکه بودائیان در برابر این درخت سوگند یاد میکردند و خواستههایشان را میطلبیدند. [۱۹]
بودا، ص ۱۱۸
۴ - منافع انجیرمصرف این میوه افزون بر تغذیه، برای درمان بیماریها در ملل گوناگون دیده شده [۲۰]
کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۲۰:۷
[۲۱]
گیاهان داروئی، ص ۵۱
و امروزه نیز دانش پزشکی از آن در ساخت برخی داروها بهره میجوید. [۲۲]
معجزة الغذاء والشفاء، ص ۳۹-۴۰
۵ - تین در قرآنواژه «تین» تنها یک بار در ابتدای سورهای به همین نام آمده است که خداوند در آن به انجیر و زیتون و نیز طور سینا و بلد امین سوگند یاد کرده است:«و التّینِ والزَّیتون وطورِ سینین وهذا البَلَدِ الاَمین» ۵.۱ - تفسیر تیندر تفسیر واژه «تین» و علت سوگند یاد کردن به آن آرای گوناگونی از سوی مفسران بیان شده است که میتوان آن را به دو دسته کلی تقسیم کرد:دستهای آن را بر معنای حقیقی حمل کرده و ازاینرو برای تبیین علت چنین سوگندی به برشمردن خواص و فواید این درخت و میوه آن پرداختهاند [۲۴]
مجمعالبیان، ج ۱۰، ص ۷۷۵
[۲۵]
تفسیر قرطبی، ج ۲۰، ص ۷۶
[۲۶]
روحالبیان، ج ۱۰، ص ۴۶۶
؛ مثلاً برخی چنین گفتهاند که درخت انجیر قبل از پرداختن به خود رویاندن برگ و برآوردن شکوفه، به دیگران میپردازد میوه میدهد؛ همچون پیامبر که ابتدا به دیگران و سپس به خود میپردازد [۲۷]
التفسیرالکبیر، ج ۳۲، ص ۸ ۹
در عهد قدیم نیز به این ویژگی درخت انجیر اشاره شده و چنین آمده که اگر درختی برگش ظاهر میگشت و از میوهاش اثری پیدا نمیشد، آن سال به باروری آن امید نداشتند [۲۸]
کتاب مقدس، متی، ۲۱، ۱۹
گروهی دیگر که این خواص را وجهی برای یاد کردن سوگند به دو میوه خوراکی و قرار گرفتن آن دو در کنار نام دو مکان مقدس طور سینا و بلد امین ندانستهاند، «تین» و «زیتون» را به معانی دیگری از جمله نام دو کوه یا دو مسجد ، یا دو شهر و یا حتی اشخاصی معنوی چون پیامبران و امامان حمل کرده، [۲۹]
جامعالبیان، مج ۱۵، ج ۳۰، ص ۳۰۲ ۳۰۳
[۳۰]
التفسیرالکبیر، ج ۳۲، ص ۹ -۱۰
[۳۱]
نورالثقلین، ج ۵، ص ۶۰۷
علت سوگند به آن را بزرگداشت آن مکانها یا اشخاص دانستهاند. [۳۲]
جامعالبیان، مج ۱۵، ج ۳۰، ص ۳۰۳
[۳۳]
التفسیرالکبیر، ج ۳۲، ص ۹ - ۱۰
[۳۴]
نظمالدرر، ج ۸، ص ۴۷۰
۵.۱.۱ - بهترین خوراکبرخلاف دو دیدگاه پیشین و با توجه به وجود دو بعد معنوی و مادی در انسان، برخی از مفسران بر این باورند که خداوند در مورد وحی که غذای روح است، عالیترین و مهمترین منازل طور سینا و بلد امین را برگزیده؛ ولی در مورد خوراک جسم فقط دو نوع میوه را بهطور مثال آورده تا به اهمیت رسیدگی به روح، توجه دهد، پس با توجه به این توضیح، دیگر نیازی نیست که انجیر و زیتون را بر معانی مجازی حمل کنیم یا در صورت حقیقی گرفتن معنا، آن دو را بهترین میوه و خوراک بدانیم تا مورد سوگند قرار گرفتن آن دو موجّه باشد [۳۵]
تفسیر نوین، ص ۲۴۳ - ۲۴۴
برخی دیگر با برقرار ساختن رابطه میان دو سوگند نخست و دو سوگند بعدی، این دسته سوگند را به ترتیب بیانگر اهمیت دین بودایی، مسیحی، یهودی و اسلام دانستهاند که «بودا» زیر درخت انجیر به نیروانا [۳۶]
فرهنگ فارسی، ج ۴، ص ۴۸۸۳، «نیروانا»
کمال و فنا رسید و نخستین وحی به حضرت مسیح علیهالسلام زیر درخت زیتون ابلاغ شد، چنانکه «طور سینا» محل نخستین وحی بر حضرت موسی علیهالسلام و «بلد امین » مکه محل نزول وحی بر پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآلهوسلم است [۳۷]
گیاهان در قرآن، ص ۴۹ ۵۰
البته شاید بتوان این سوگند را با تقدس این دو نوع درخت نزد ملل مختلف مرتبط دانست، چنانکه دو مکان مذکور افزون بر تقدس الهی، نزد مردمان نیز مقدس بودهاند.۵.۱.۲ - درخت ممنوعهگروهی از مفسران با استفاده از برخی روایات، درختی را که آدم علیهالسلام از خوردنش منع شده بود، درخت انجیر شمرده [۳۹]
جامعالبیان، مج ۱، ج ۱، ص ۳۳۳
[۴۰]
مجمعالبیان، ج ۱، ص ۱۹۵
و سوگند به آن را در سوره تین در ارتباط با داستان آفرینش دانستهاند [۴۲]
تفسیر مراغی، مج ۱۰، ج ۳۰، ص ۱۹۳ -۱۹۴
؛ همچنین برگهای بهشتی که آدم و حوا خود را با آن پوشاندند برگ درخت انجیر [۴۴]
جامعالبیان، مج ۵، ج ۸، ص ۱۸۷ - ۱۸۸
[۴۵]
مجمعالبیان، ج ۴، ص ۶۲۹
[۴۶]
تفسیر قرطبی، ج ۷، ص ۱۱۷
و غذای عزیر که پس از مرگ او و گذشت سالیان دراز، فاسد نشده بود میوه انجیر [۴۸]
جامعالبیان، مج ۳، ج ۳، ص ۵۵
[۴۹]
مجمعالبیان، ج ۲، ص ۶۴۰
دانسته شده است.۶ - پانویس
۷ - منبعدائرة المعارف قران کریم جلد چهارم، برگرفته از مقاله "اَنجیر" |