وحی به محمد (قرآن)یکی از دریافت‌کنندگان وحی، که در آیات قرآن به آنها اشاره شده، محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله است. فهرست مندرجات۲ - سنگین بودن وحی ۳ - نزول وحی به صورت قرائت ۴ - وظیفه ابلاغ وحی ۵ - عدم بخل پیامبر در ابلاغ وحی ۶ - پیروی از تعالیم وحی ۷ - نزول وحی از بالاترین افق ۸ - نزول وحی در معراج ۹ - جایگاه نزول وحی ۱۰ - شتابزدگی در دریافت وحی ۱۱ - عصمت در تبلیغ وحی ۱۲ - عصمت در دریافت وحی ۱۲.۱ - عصمت از خطا ۱۲.۲ - عصمت از فراموشی ۱۳ - آغاز وحی به پیامبر ۱۴ - آورنده وحی به پیامبر ۱۵ - تأخیر وحی به پیامبر ۱۶ - تداوم وحی به پیامبر ۱۷ - وحی اوامر و نواهی حکیمانه ۱۷.۱ - جلوه ربوبیت الهی ۱۸ - نقش حکمت و عزت الهی در وحی ۱۹ - مشترکات وحی به پیامبر و پیامبران ۱۹.۱ - یکسان بودن ۱۹.۲ - توحید و پرهیز از شرک ۱۹.۳ - حبط عمل مشرکان ۱۹.۴ - مغفرت برای حق‌گویان ۲۰ - نقش وحی به پیامبر ۲۰.۱ - هدایت کامل ۲۰.۲ - رسالت تبلیغی ۲۱ - مقتضی وحی به پیامبر ۲۲ - عوامل زمینه‌ساز دریافت وحی ۲۲.۱ - تهجد ۲۲.۲ - عبودیت ۲۳ - دریافت بدون دخالت حواس ۲۴ - مقالات مرتبط ۲۵ - پانویس ۲۶ - منبع ۱ - دریافت وحی توسط پیامبرپيامبراكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، دريافت‌كننده وحى خداوندى: ۱. وَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِما أُنْزِلَ إِلَيْكَ .... ۲. وَ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى عَبْدِنا .... ۳. قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى قَلْبِكَ .... ۴. ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ .... ۵. ... وَ الْمُؤْمِنُونَ يُؤْمِنُونَ بِما أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ .... ۶. «إِنَّا أَوْحَيْنا إِلَيْكَ ...؛ما به تو وحى فرستاديم....» ۷. لكِنِ اللَّهُ يَشْهَدُ بِما أَنْزَلَ إِلَيْكَ .... ۸. يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ .... ۹. ... وَ لَيَزِيدَنَّ كَثِيراً مِنْهُمْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ .... ۱۰. ... وَ أُوحِيَ إِلَيَّ هذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغَ .... ۱۱. ... إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى إِلَيَ .... ۱۲. اتَّبِعْ ما أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ .... ۱۳. قُلْ لا أَجِدُ فِي ما أُوحِيَ إِلَيَ .... ۱۴. ... قُلْ إِنَّما أَتَّبِعُ ما يُوحى إِلَيَّ مِنْ رَبِّي .... ۱۵. أَ كانَ لِلنَّاسِ عَجَباً أَنْ أَوْحَيْنا إِلى رَجُلٍ مِنْهُمْ .... ۱۶. ... إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى إِلَيَّ إِنِّي .... ۱۷. فَإِنْ كُنْتَ فِي شَكٍّ مِمَّا أَنْزَلْنا إِلَيْكَ .... ۱۸. وَ اتَّبِعْ ما يُوحى إِلَيْكَ .... ۱۹. فَلَعَلَّكَ تارِكٌ بَعْضَ ما يُوحى إِلَيْكَ .... ۲۰. تِلْكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيها إِلَيْكَ .... ۲۱. ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْقُرى نَقُصُّهُ عَلَيْكَ .... ۲۲. نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِما أَوْحَيْنا إِلَيْكَ .... ۲۳. ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ .... ۲۴. المر تِلْكَ آياتُ الْكِتابِ وَ الَّذِي أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ .... ۲۵. أَ فَمَنْ يَعْلَمُ أَنَّما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ الْحَقُ .... ۲۶. ... لِتَتْلُوَا عَلَيْهِمُ الَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ .... ۲۷. وَ قالُوا يا أَيُّهَا الَّذِي نُزِّلَ عَلَيْهِ الذِّكْرُ .... ۲۸. قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِ .... ۲۹. ثُمَّ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْراهِيمَ .... ۳۰. ذلِكَ مِمَّا أَوْحى إِلَيْكَ رَبُّكَ .... ۳۱. وَ إِنْ كادُوا لَيَفْتِنُونَكَ عَنِ الَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ .... ۳۲. وَ لَئِنْ شِئْنا لَنَذْهَبَنَّ بِالَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ .... ۳۳. وَ اتْلُ ما أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنْ كِتابِ رَبِّكَ .... ۳۴. قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحى إِلَيَ .... ۳۵. ... وَ لا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يُقْضى إِلَيْكَ وَحْيُهُ .... ۳۶. قُلْ إِنَّما أُنْذِرُكُمْ بِالْوَحْيِ .... ۳۷. قُلْ إِنَّما يُوحى إِلَيَّ أَنَّما إِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ .... ۳۸. وَ إِنَّهُ لَتَنْزِيلُ رَبِّ الْعالَمِينَ نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ عَلى قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنْذِرِينَ. ۳۹. اتْلُ ما أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتابِ .... ۴۰. وَ اتَّبِعْ ما يُوحى إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ .... ۴۱. ... وَ إِنِ اهْتَدَيْتُ فَبِما يُوحِي إِلَيَّ رَبِّي .... ۴۲. وَ الَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ مِنَ الْكِتابِ .... ۴۳. إِنْ يُوحى إِلَيَ .... ۴۴. «وَ لَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَ إِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ ...؛به تو و همه پيامبران پيشين وحى شده....» ۴۵. قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحى إِلَيَ .... ۴۶. «كَذلِكَ يُوحِي إِلَيْكَ وَ إِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ ...؛اين گونه خداوند به تو و پيامبرانى كه پيش از تو بودند وحى مى‌كند....» ۴۷. وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ قُرْآناً عَرَبِيًّا .... ۴۸. شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ ما وَصَّى بِهِ نُوحاً وَ الَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ .... ۴۹. وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا .... ۵۰. فَاسْتَمْسِكْ بِالَّذِي أُوحِيَ إِلَيْكَ .... ۵۱. ... إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى إِلَيَ .... ۵۲. ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ وَ ما غَوى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحى. ۵۳. فَأَوْحى إِلى عَبْدِهِ ما أَوْحى. ۵۴. هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلى عَبْدِهِ آياتٍ بَيِّناتٍ .... ۵۵. وَ إِذْ أَسَرَّ النَّبِيُّ إِلى بَعْضِ أَزْواجِهِ حَدِيثاً فَلَمَّا نَبَّأَتْ ... قالَتْ مَنْ أَنْبَأَكَ هذا قالَ نَبَّأَنِيَ الْعَلِيمُ الْخَبِيرُ. ۵۶. قُلْ أُوحِيَ إِلَيَّ أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِ .... ۲ - سنگین بودن وحیعظمت و سنگينى وحى براى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله: يا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا . مقصود از «قولًا ثقيلًا» نزول قرآن از طريق وحى است. ۳ - نزول وحی به صورت قرائتنزول وحى و قرآن بر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به صورت قرائت و خواندن از سوى خدا: ۱. لا تُحَرِّكْ بِهِ لِسانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ إِنَّ عَلَيْنا جَمْعَهُ وَ قُرْآنَهُ فَإِذا قَرَأْناهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ. ۲. سَنُقْرِئُكَ فَلا تَنْسى. ۴ - وظیفه ابلاغ وحیرسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله، وظيفه‌دار ابلاغ احكام و معارف وحيانى: ۱. فَإِنْ حَاجُّوكَ فَقُلْ أَسْلَمْتُ وَجْهِيَ لِلَّهِ وَ مَنِ اتَّبَعَنِ وَ قُلْ لِلَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ وَ الْأُمِّيِّينَ أَ أَسْلَمْتُمْ فَإِنْ أَسْلَمُوا فَقَدِ اهْتَدَوْا وَ إِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّما عَلَيْكَ الْبَلاغُ وَ اللَّهُ بَصِيرٌ بِالْعِبادِ. ۲. يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرِينَ. ۳. وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ احْذَرُوا فَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّما عَلى رَسُولِنَا الْبَلاغُ الْمُبِينُ. ۴. فَلَعَلَّكَ تارِكٌ بَعْضَ ما يُوحى إِلَيْكَ ... إِنَّما أَنْتَ نَذِيرٌ .... ۵. فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّما عَلَيْكَ الْبَلاغُ الْمُبِينُ. ۶. قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحى إِلَيَّ أَنَّما إِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَاسْتَقِيمُوا إِلَيْهِ وَ اسْتَغْفِرُوهُ وَ وَيْلٌ لِلْمُشْرِكِينَ. ۷. فَإِنْ أَعْرَضُوا فَما أَرْسَلْناكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظاً إِنْ عَلَيْكَ إِلَّا الْبَلاغُ وَ إِنَّا إِذا أَذَقْنَا الْإِنْسانَ مِنَّا رَحْمَةً فَرِحَ بِها وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ بِما قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ فَإِنَّ الْإِنْسانَ كَفُورٌ. ۸. وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَإِنَّما عَلى رَسُولِنَا الْبَلاغُ الْمُبِينُ. ۵ - عدم بخل پیامبر در ابلاغ وحیبخل نورزيدن پيامبراكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در ابلاغ وحى و آموختن آن به مردم: إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ ذِي قُوَّةٍ عِنْدَ ذِي الْعَرْشِ مَكِينٍ مُطاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ وَ ما صاحِبُكُمْ بِمَجْنُونٍ وَ لَقَدْ رَآهُ بِالْأُفُقِ الْمُبِينِ وَ ما هُوَ عَلَى الْغَيْبِ بِضَنِينٍ. ۶ - پیروی از تعالیم وحیپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، پيرو تعاليم وحى: ۱. ... إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى إِلَيَ .... ۲. ... قُلْ إِنَّما أَتَّبِعُ ما يُوحى إِلَيَّ مِنْ رَبِّي .... ۳. ... إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى إِلَيَ .... ۴. وَ اتَّبِعْ ما يُوحى إِلَيْكَ .... ۵. فَلَعَلَّكَ تارِكٌ بَعْضَ ما يُوحى إِلَيْكَ .... ۶. وَ اتَّبِعْ ما يُوحى إِلَيْكَ .... ۷. ... إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى إِلَيَ .... ۷ - نزول وحی از بالاترین افقنزول وحى بر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به وسيله جبرئیل، از بالاترين افق و جايگاه: إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحى عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوى وَ هُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلى ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى فَأَوْحى إِلى عَبْدِهِ ما أَوْحى. ۸ - نزول وحی در معراجنزول وحى بر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در معراج از سوى جبرئيل، در فاصله‌اى به اندازه دو كمان يا كمتر از آن: وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحى عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوى وَ هُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلى ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى فَأَوْحى إِلى عَبْدِهِ ما أَوْحى. ۹ - جایگاه نزول وحیقلب پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، جايگاه نزول وحى الهى: ۱. قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى قَلْبِكَ .... ۲. نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ عَلى قَلْبِكَ ... مقصود از نزول جبرئيل بر قلب رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله اين است كه وحى به وسيله روح حضرت تلقّى و دريافت مى‌شود، نه حواس ظاهرى وى. ۳. أَمْ يَقُولُونَ افْتَرى عَلَى اللَّهِ كَذِباً فَإِنْ يَشَإِ اللَّهُ يَخْتِمْ عَلى قَلْبِكَ .... ۴. إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحى فَأَوْحى إِلى عَبْدِهِ ما أَوْحى ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى. ۱۰ - شتابزدگی در دریافت وحیشتابزدگی و عجله رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله، براى دريافت وحى: ۱. ... وَ لا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يُقْضى إِلَيْكَ وَحْيُهُ .... ۲. لا تُحَرِّكْ بِهِ لِسانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ. ۱۱ - عصمت در تبلیغ وحیعصمت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، در تبلیغ وحى: إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ وَ ما هُوَ بِقَوْلِ شاعِرٍ قَلِيلًا ما تُؤْمِنُونَ وَ لا بِقَوْلِ كاهِنٍ قَلِيلًا ما تَذَكَّرُونَ تَنْزِيلٌ مِنْ رَبِّ الْعالَمِينَ وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنا بَعْضَ الْأَقاوِيلِ لَأَخَذْنا مِنْهُ بِالْيَمِينِ ثُمَّ لَقَطَعْنا مِنْهُ الْوَتِينَ. ۱۲ - عصمت در دریافت وحیپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در دریافت وحی معصوم بودند. ۱۲.۱ - عصمت از خطاپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مصون از هرگونه خطا و كجى در دريافت وحى: ۱. قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى قَلْبِكَ ... مقصود از نزول جبرئيل -فرشته وحی- بر قلب رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله اين است كه وحى به وسيله روح و جان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله دريافت مى‌شود، نه حواس ظاهرى مادّى بنابراين حضرت، مصونيّت از خطا و انحراف دارد. ۲. نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ عَلى قَلْبِكَ .... ۳. وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحى عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى فَأَوْحى إِلى عَبْدِهِ ما أَوْحى ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى. ۱۲.۲ - عصمت از فراموشیعصمت و مصونيّت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، از فراموشی در دريافت وحى: سَنُقْرِئُكَ فَلا تَنْسى. ۱۳ - آغاز وحى به پیامبرشروع وحى به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله با فرمان خدا به خواندن با نام پروردگار: اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ. اكثر مفسّران گفته‌اند: سوره علق، اوّلين سوره نازل شده بر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله است و بعضى سوره مدثر و برخى نيز فاتحةالکتاب را ذكر كرده‌اند. ۱۴ - آورنده وحى به پیامبرجبرئيل، آورنده وحى از جانب خداوند براى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله: ۱. قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ .... ۲. قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِ ... مراد از «روح‌القدس»، جبرئيل است. ۳. نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ عَلى قَلْبِكَ ... مقصود از «روح‌الامین»، جبرئيل است. ۴. وَ ما كانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْياً أَوْ مِنْ وَراءِ حِجابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولًا فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ ما يَشاءُ إِنَّهُ عَلِيٌّ حَكِيمٌ وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ... بنا بر قولى، روح‌القدس -جبرئيل- از مصاديق «روحاً» است. ۱۵ - تأخير وحى به پیامبرتأخير وحى به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، سبب نگرانی آن حضرت: وَ الضُّحى وَ اللَّيْلِ إِذا سَجى ما وَدَّعَكَ رَبُّكَ وَ ما قَلى . در شأن نزول آيات ياد شده: مدّتى وحى بر رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله نازل نشد، لذا مشركان گفتند: خداى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله با وى وداع كرده و او را مورد غضب خود قرار داده است. همين امر موجب نگرانى حضرت شد. خداوند براى رفع نگرانى وى آيات ياد شده را نازل فرمود. ۱۶ - تداوم وحى به پیامبردلداری خداوند به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، در مورد تداوم وحى بر وى: وَ الضُّحى وَ اللَّيْلِ إِذا سَجى ما وَدَّعَكَ رَبُّكَ وَ ما قَلى. در شأن نزول آيات مذكور آمده‌است: چند روزى وحى از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله قطع شد و همين امر سبب ياوه‌گوييهاى مشركان گرديد. گفتند: خداى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله با وى وداع كرده و او را مورد غضب قرار داده است. اين امر موجب نگرانی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله شد. خداوند براى رفع نگرانى او وعده تداوم وحى را به حضرتش داد. ۱۷ - وحی اوامر و نواهی حکیمانهمجموعه اوامر و نواهى وحى شده به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله تعاليمى حكيمانه: ذلِكَ مِمَّا أَوْحى إِلَيْكَ رَبُّكَ مِنَ الْحِكْمَةِ وَ لا تَجْعَلْ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ فَتُلْقى فِي جَهَنَّمَ مَلُوماً مَدْحُوراً. ۱۷.۱ - جلوه ربوبیت الهیوحى پيامهاى حكيمانه به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله جلوه ربوبيّت خاصّ خداوند براى آن حضرت: ذلِكَ مِمَّا أَوْحى إِلَيْكَ رَبُّكَ مِنَ الْحِكْمَةِ وَ لا تَجْعَلْ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ فَتُلْقى فِي جَهَنَّمَ مَلُوماً مَدْحُوراً. ۱۸ - نقش حکمت و عزت الهی در وحیوحى به محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله برخاسته از حکمت گسترده و عزت خداوندی: كَذلِكَ يُوحِي إِلَيْكَ وَ إِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ اللَّهُ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ. ۱۹ - مشتركات وحى به پیامبر و پيامبرانمشتركات وحى به پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله و پيامبران دیگر عبارت است از: ۱۹.۱ - یکسان بودنوحى الهى به پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله داراى تمامى ويژگيهاى وحى به پيامبران گذشته: ۱. «إِنَّا أَوْحَيْنا إِلَيْكَ كَما أَوْحَيْنا إِلى نُوحٍ وَ النَّبِيِّينَ مِنْ بَعْدِهِ ...؛ما به تو وحى فرستاديم؛ همان‌گونه كه به نوح و پيامبران بعد از او وحى فرستاديم....» ۲. وَ كَذلِكَ أَنْزَلْناهُ حُكْماً عَرَبِيًّا ... «كذلك» يعنى هم‌چنان كه كتب آسمانى را به انبياى پيش از تو -اى پيامبر- به زبان آنها نازل كرديم. ۳. «وَ ما كانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْياً أَوْ مِنْ وَراءِ حِجابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولًا فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ ما يَشاءُ ... • وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ...؛ و امكان ندارد خدا با هيچ انسانى سخن بگويد، مگر از راه وحى يا از پشت حجابى (همچون ايجاد صوت)، يا رسولى (فرشته‌اى) مى‌فرستد و به فرمان خود آنچه را بخواهد وحى مى‌كند... همان گونه كه بر پيامبران پيشين وحى فرستاديم بر تو نيز حقايقى را به فرمان خود وحى كرديم....» ۱۹.۲ - توحید و پرهیز از شرکتوحید و پرهيز از شرک از مشتركات وحى به محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله همه پيامبران الهى: وَ لَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَ إِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ. ۱۹.۳ - حبط عمل مشرکانحبط عمل و زيانكار شدن، در صورت شرك‌ورزى، محور مشترك وحى الهى به محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله و پيامبران: وَ لَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَ إِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ. ۱۹.۴ - مغفرت برای حقگویانمغفرت الهی «براى حق گويان» و مجازات دردناك «براى اهل باطل» اصلى مشترك در وحى الهى به محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله و پيامبران: ما يُقالُ لَكَ إِلَّا ما قَدْ قِيلَ لِلرُّسُلِ مِنْ قَبْلِكَ إِنَّ رَبَّكَ لَذُو مَغْفِرَةٍ وَ ذُو عِقابٍ أَلِيمٍ. ۲۰ - نقش وحى به پیامبرنقش وحى به پیامبر عبارت است از: ۲۰.۱ - هدایت کاملهدایت كامل، تنها در پرتو تعاليم وحى شده بر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله: قالَ أَ وَ لَوْ جِئْتُكُمْ بِأَهْدى مِمَّا وَجَدْتُمْ عَلَيْهِ آباءَكُمْ .... ۲۰.۲ - رسالت تبلیغیمحوريّت وحى در رسالت تبليغى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله: ۱. ... إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى إِلَيَ ... جمله «ان اتّبع ...» مى‌فهماند كه رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فقط مأمور است تا بر اساس وحى الهى مردم را دعوت و تبليغ كند. ۲. ... قُلْ إِنَّما أَتَّبِعُ ما يُوحى إِلَيَّ مِنْ رَبِّي .... ۳. وَ اتَّبِعْ ما يُوحى إِلَيْكَ .... ۴. قُلْ إِنَّما أُنْذِرُكُمْ بِالْوَحْيِ .... ۵. وَ اتَّبِعْ ما يُوحى إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ .... ۶. فَاسْتَمْسِكْ بِالَّذِي أُوحِيَ إِلَيْكَ .... ۷. ... إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى إِلَيَ .... ۸. وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحى. ۲۱ - مقتضی وحی به پیامبرربوبیت خداوند، مقتضى وحى به پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله: ۱. آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ .... ۲. اتَّبِعْ ما أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ .... ۳. ... إِنَّما أَتَّبِعُ ما يُوحى إِلَيَّ مِنْ رَبِّي .... ۴. كَذلِكَ أَرْسَلْناكَ فِي أُمَّةٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِها أُمَمٌ لِتَتْلُوَا عَلَيْهِمُ الَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ وَ هُمْ يَكْفُرُونَ بِالرَّحْمنِ قُلْ هُوَ رَبِّي لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ إِلَيْهِ مَتابِ. ۵. ذلِكَ مِمَّا أَوْحى إِلَيْكَ رَبُّكَ .... ۶. وَ اتْلُ ما أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنْ كِتابِ رَبِّكَ لا مُبَدِّلَ لِكَلِماتِهِ وَ لَنْ تَجِدَ مِنْ دُونِهِ مُلْتَحَداً. ۷. وَ اتَّبِعْ ما يُوحى إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ .... ۸. ... وَ إِنِ اهْتَدَيْتُ فَبِما يُوحِي إِلَيَّ رَبِّي .... ۲۲ - عوامل زمینه‌ساز دریافت وحیعوامل زمینه‌ساز دریافت وحی به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله عبارتند از: ۲۲.۱ - تهجدتهجد و قيام شبانه پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله زمينه ساز دريافت وحى: يا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِيلًا أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا . به باور گروهى مفسّران، منظور اين است كه ما به زودى‌براى تو پيام وحى مى‌فرستيم كه بر تو گران است. گرانى بر پيامبر به سبب بيان مفاهيم بلند و دگرگون‌سازى است كه از واكنش مردم و اذيّت و آزارهاى آنان ديده خواهد شد كه با جهاد، تلاش، تهجّد و عبادت شبانه بايد مسئوليّت رسالت را به آخر رساند. ۲۲.۲ - عبودیتعبودیت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله داراى نقشى به‌سزا، در نزول وحى بر او: ۱. وَ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى عَبْدِنا .... ۲. فَأَوْحى إِلى عَبْدِهِ ما أَوْحى. ۳. هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلى عَبْدِهِ آياتٍ بَيِّناتٍ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ .... ۲۳ - دریافت بدون دخالت حواسدريافت وحى از سوى پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله بدون دخالت حواس ظاهری: ۱. قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى قَلْبِكَ .... ۲. وَ إِنَّهُ لَتَنْزِيلُ رَبِّ الْعالَمِينَ نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ عَلى قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنْذِرِينَ. شايد وجه اينكه فرموده: «نزل به الروح الامين على‌قلبك» و نفرموده: «على عليك» اشاره به نحوه دريافت قرآن نازل شده باشد و آنكه -وحی- را از روح دريافت كرده نفس شريف ايشان است، بدون مشاركت حواس ظاهرى كه ابزار ادراك امور جزئيه است. ۲۴ - مقالات مرتبطوحی (قرآن)، قرآن و محمد (قرآن). ۲۵ - پانویس۲۶ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۷، ص۳۲۶، برگرفته از مقاله «وحی به محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله». مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۲، ص۲۴۳، برگرفته از مقاله « دریافت‌کنندگان وحی محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله)». |