هدایت ابراهیم (قرآن)از مصادیق هدایت‌یافتگان با توجه به آیات قرآن، ابراهیم علیه‌السلام است. ۱ - هدایت به خیر و صلاحراهيابى بهتر به مقصد و هدايت به خیر و صلاح افزون‌تر، در پرتو عنايت خداوند، فلسفه هجرت ابراهيم علیه‌السلام: ۱. «وقالَ انّى ذاهِبٌ الى رَبّى سَيَهدين؛(او از اين مهلكه به سلامت بيرون آمد) و گفت: من به سوي پروردگارم مي‌روم او مرا هدايت خواهد كرد.» ۲. «واذ قالَ ابرهيمُ لِابيهِ وقَومِهِ انَّنى بَراءٌ مِمّا تَعبُدون؛به خاطر بياور هنگامي را كه ابراهيم به پدرش (عمويش آذر) و قومش گفت من از آنچه شما مي‌پرستيد بيزارم!» ۳. «الَّا الَّذى فَطَرَنى فَانَّهُ سَيَهدين؛مگر آن خدائي كه مرا آفريده كه او هدايتم خواهد كرد.» ۲ - هدایت به صراط مستقیم و توحیدابراهيم علیه‌السلام هدايت يافته خداوند به صراط مستقیم و توحید: «وحاجَّهُ قَومُهُ قالَ اتُحجّونّى فِى اللَّهِ وقَد هَدانِ ... • وتِلكَ حُجَّتُنا ءاتَينها ابرهيمَ عَلى قَومِهِ ... • ومِن ءاباهِم وذُرّيتِهِم واخونِهِم واجتَبَينهُم وهَدَينهُم الى صِرطٍ مُستَقيم • ذلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهدى بِهِ مَن يَشاءُ مِن عِبادِهِ ولَو اشرَكوا لَحَبِطَ عُنهُم ما كانوا يَعمَلون؛قوم او (ابراهيم) با وي به گفتگو پرداختند، گفت چرا درباره خدا با من گفتگو مي‌كنيد در حالي كه خداوند مرا (با دلايل روشن) هدايت كرده ...اينها دلايل ما بود كه به ابراهيم در برابر قومش داديم ... و از پدران آنها و فرزندان آنها و برادران آنها افرادي را برگزيديم و هدايت به راه راست نموديم.اين هدايت خدا است كه هر كس از بندگان خود را بخواهد با آن راهنمائي ميكند، و اگر آنها مشرك شوند آنچه را عمل مي‌كردند نابود ميگردد.» ۳ - علت هدایت‌یافتگی به صراط مستقیمهدايتيافتگى ابراهيم علیه‌السلام به صراط مستقيم، بر اثر برخوردارى از روحيّه تسلیم در برابر خدا، حق‌گرایی، دورى از شرک و شکرگزاری: «انَّ ابرهيمَ كانَ امَّةً قانِتًا لِلَّهِ حَنيفًا ولَم يَكُ مِنَ المُشرِكين • شاكِرًا لِانعُمِهِ اجتَبهُ وهَدهُ الى صِرطٍ مُستَقيم؛ ابراهيم (به تنهائي) يك امت بود مطيع فرمان خدا، و خالي از هر گونه انحراف، و هرگز از مشركان نبود.او شكرگزار نعمتهاي پروردگار بود، خدا او را برگزيد، و به راه راست هدايتش كرد.» ۴ - هدایت‌یافتگی به عنایت خداوندابراهيم علیه‌السلام از هدايت‌يافتگان، به عنایت خداوند: «واذكُر فِى‌الكِتبِ ابرهيمَ انَّهُ كانَ صِدّيقًا نَبيًّا • اولكَ الَّذينَ انعَمَ اللَّهُ عَلَيهِم مِنَ النَّبيّينَ مِن ذُرّيَّةِ ءادَمَ ومِمَّن حَمَلنا مَعَ نوحٍ ومِن ذُرّيَّةِ ابرهيمَ واسرءيلَ ومِمَّن هَدَينا واجتَبَينا ...؛ در اين كتاب از ابراهيم ياد كن كه او بسيار راستگو و پيامبر خدا بود. آنها پيامبراني بودند كه خداوند مشمول نعمتشان قرار داده بود، از فرزندان آدم و از كساني كه با نوح بر كشتي سوار كرديم، و از دودمان آنها كه هدايت كرديم و برگزيديم....» ۵ - هدایت شدن به پاسخگویی نمرودهدایت شدن ابراهيم علیه‌السلام به پاسخگويى نمرود، در مورد احیا و اماته، نمودى از هدايت خدا و خروج از ظلمت به نور: «اللَّهُ ولِىُّ الَّذينَ ءامَنوا يُخرِجُهُم مِنَ الظُّلُمتِ الَى النُّورِ ... • الَم تَرَ الَى الَّذى حاجَّ ابرهيمَ فى رَبّهِ ان ءاتهُ اللَّهُ المُلكَ اذ قالَ ابرهيمُ رَبّىَ الَّذى يُحيى ويُميتُ قالَ انَا احيى واميتُ قالَ ابرهيمُ فَانَّ اللَّهَ يَأتى بِالشَّمسِ مِنَ المَشرِقِ فَأتِ بِها مِنَ المَغرِبِ فَبُهِتَ الَّذى كَفَرَ واللَّهُ لايَهدِى القَومَ الظلِمين؛خداوند، ولي و سرپرست كساني است كه ايمان آورده اند، آنها را از ظلمتها، به سوي نور بيرون مي‌برد... آيا نديدي (و آگاهي نداري از) كسي (نمرود) كه با ابراهيم درباره پروردگارش محاجه و گفتگو كرد؟ زيرا خداوند به او حكومت داده بود، (و بر اثر كمي ظرفيت، از باده غرور سرمست شده بود،) هنگامي كه ابراهيم گفت: خداي من آن كسي است كه زنده ميكند و مي‌ميراند. او گفت: من نيز زنده مي‌كنم و مي‌ميرانم! (و براي اثبات اين كار و مشتبه ساختن بر مردم دستور داد دو زنداني را حاضر كردند، فرمان آزادي يكي و قتل ديگري را داد) ابراهيم گفت: خداوند، خورشيد را از افق مشرق مي‌آورد، (اگر راست مي‌گويي كه حاكم بر جهان هستي تويي،) خورشيد را از مغرب بياور! (در اينجا) آن مرد كافر، مبهوت و وامانده شد. و خداوند، قوم ستمگر را هدايت نمي‌كند.» بر اين اساس كه آيه ۲۵۸ مرتبط به آيه قبل خود باشد. ۶ - اعلان به تحقق هدایتاعلان ابراهيم علیه‌السلام به تحقّق هدايت ويژه الهى درباره خود: ۱. «وإنّ من شيعته لإبرهيم• و قال انّى ذاهب الى ربّى سيهدين؛و از پيروان او (نوح) ابراهيم بود.(او از اين مهلكه به سلامت بيرون آمد) و گفت: من به سوي پروردگارم مي‌روم او مرا هدايت خواهد كرد.» ۲. «وإذ قال إبرهيم لأبيه وقومه إنّنى براء مّمّا تعبدون• إلّاالّذى فطرنى فإنّه سيهدين؛به خاطر بياور هنگامي را كه ابراهيم به پدرش (عمويش آذر) و قومش گفت من از آنچه شما مي‌پرستيد بيزارم!مگر آن خدائي كه مرا آفريده كه او هدايتم خواهد كرد.» ۷ - نشانه هدایت‌یافتگی حضرت ابراهیمنااميد نبودن ابراهيم علیه‌السلام از رحمت خدا، نشانه هدايت‌يافتگى وى: «ونبّئهم عن ضيف إبرهيم • قال ومن يقنط من رّحمة ربّه إلّاالضَّآلّون؛و به آنها (بندگانم) از ميهمانهاي ابراهيم خبر ده. گفت چه كسي جز گمراهان از رحمت پروردگارش مايوس ميشود.» ۸ - عناوین مرتبطهدایت ابراهیم به صراط مستقیم (قرآن). ۹ - پانویس۱۰ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۳، ص۱۰۶، برگرفته از مقاله «مصادیق هدایت‌یافتگان (ابراهیم علیه‌السلام)». |