نوع سافلنوع سافل، نازل‌ترین نوع در سلسله مفروض است که از تمام انواع سلسله اخص بوده و پایین‌تر از آن صنف و فرد است. ۱ - اقسام نوعهرگاه انواع از یک مقوله (جوهر باشد یا عرض) به طور تناول، ترتب یابد این سلسله مترتبه لاجرم (به حکم عدم جواز ترکب ماهیت از اموری نامتناهی و به مقتضای تحقق اشخاص و افراد انواع) در هر دو طرف، متناهی خواهد بود. بنابر این، برای انواع واقعه در این سلسله، سه مرتبه موجود است: ۱. نوع عالی؛ ۲. نوع سافل؛ ۳. نوع متوسط. ۱.۱ - قسم اولنوع عالی؛ نوعی است که بالاتر از آن نوعی دیگر نیست و انواع دیگر، پایین‌تر از آن هستند، مانند جسم و این قسم مبدا نزول بوده و از همه انواع سلسله اعم می‌باشد. ۱.۲ - قسم ثانینوع سافل؛ نوعی است که پایین‌تر از آن نوعی نیست، و به تعبیر دیگر، نوعی که از تمام انواع سلسله مفروضه اخص است و پایین‌تر از آن صنف و فرد است، مانند انسان. ۱.۳ - قسم ثالثنوع متوسط؛ نوعی است که هم بالای آن و هم پایین آن نوع هست، و به تعبیر دیگر، نوعی که از دو طرف محاط به نوع بوده و اخص از نوع عالی و اعم از نوع سافل است، مانند جسم نامی و حیوان. ۲ - نوع النوعنوعی که پایین‌تر از نوع عالی است؛ چه نوع متوسط و چه نوع سافل؛ نوع النوع نامیده می‌شود، مانند: جسم نامی نسبت به جسم مطلق، و حیوان نسبت به جسم نامی و انسان نسبت به حیوان. ۳ - نوع مفرد"بعضی از علمای منطق برای انواع، چهار مرتبه قائل شده و مرتبه چهارم را نوعی شمرده‌اند که از دو طرف آن نوعی نباشد و این قسم را "نوع مفرد" نام نهاده و مثال آن را "عقل" قرار داده است، بنابراین که اولا: عقول عشره به اصطلاح حکمای مشائین افراد باشند نه آن که هر یک از آن‌ها نوع، منحصر به فرد باشد، ثانیا: آن که "جوهر" جنس باشد برای عقل نه عرضی". [۳]
قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۷۲.
[۴]
شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۳۸.
[۵]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۸۹.
۴ - نوع الانواع و اعم الانواعبه نوع سافل، نوع اخیر، نوع الانواع، نوع بالمعنی الاول و اخص الانواع نبز گفته می‌شود. و به نوع عالی، اعم الانواع و نوع بالمعنی الثانی گفته می‌شود. [۷]
فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان، ص۲۸.
[۸]
تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۴۲.
[۹]
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۶۲.
[۱۰]
شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۱۱.
[۱۱]
خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۰۳.
۵ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • مظفر، محمدرضا، المنطق. • خوانساری، محمد، منطق صوری. • شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق). • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق). • فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان. • خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس. • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد. • شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات. • تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق. • قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه. • مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه. ۶ - پانویس
۷ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «نوع سافل»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۲۵. رده‌های این صفحه : نوع(کلیات خمس)
|