نقش حاکمان (قرآن)منطق موسى از یک‌سو، و معجزات گوناگونش از سویى دیگر، و بلاهایى که بر سر مردم مصر فرود آمد و به برکت دعاى موسی (علیه‌السلام) برطرف شد، از سوى سوم تأثیر عمیقى در محیط گذاشت، و افکار توده‌هاى مردم را نسبت به فرعون متزلزل ساخت و تمام نظام مذهبى و اجتماعى آنها را زیر سؤال برد. اینجا بود که فرعون با سفسطه‌بازى و مغلطه‌کارى مى‌خواست جلوی نفوذ موسى (علیه‌السلام) را در افکار مردم مصر بگیرد، دست به دامن ارزش‌هاى پستى مى‌زند که بر آن محیط حاکم بود، و خود را با این ارزش‌ها با موسى مقایسه مى‌کند تا برترى خویش را به ثبوت رساند. ۱ - تأثیر حاکمان در هدایت و گمراهی مردمتأثیر حاکمان، در هدایت و گمراهی مردم بسیار تأثیرگذار بود: •• «وَنَادَى فِرْعَوْنُ فِي قَوْمِهِ قَالَ يَا قَوْمِ أَلَيْسَ لِي مُلْكُ مِصْرَ وَهَذِهِ الْأَنْهَارُ تَجْرِي مِن تَحْتِي أَفَلَا تُبْصِرُونَ»؛ «فرعون در ميان قوم خود ندا داد و گفت: «اى قوم من! آيا حکومت مصر از آن من نيست، و اين نهرها تحت فرمان من جريان ندارد؟ آيا نمى‌بينيد؟». ۱.۱ - تفسیر نمونهیعنی فرعون قوم خود را ندا کرد که ای قوم آیا ملک مصر از آن من نیست؟ و این نهرها از دامنه ملکم جاری نیست؟ آیا نمی‌بینید؟ و در این جمله با آوردن کلمه (قال) جمله بعد را از ما قبل جدا کرد، چون جمله بعد به منزله جواب از سؤالی تقدیری است. بعد از آنکه فرمود (فرعون در میان قوم خود ندا کرد) کأنه کسی پرسیده: چه گفت؟ فرمود: (قال یا قوم...). و معنای اینکه فرمود: (و هذه الانهار تجری من تحتی) این است که این نهرها از تحت قصرم و یا از زیر و دامنه بستانم که قصرم در آن است جاری است که به احتمال دوم قصرش در آن باغ و در نقطه مرتفعی قرار داشته، و بنایی بلند بوده است. و جمله مذکور حال از ما قبل است، و نیز عطف است بر (ملک مصر) و جمله (تجری من تحتی) حال است از (انهار) و منظور از (انهار) شعبه‌های رود نیل است. و جمله (افلا تبصرون) در معنای تکرار کردن استفهام سابق است که فرعون می‌پرسید (الیس لی ملک مصر...). •• «فَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ فَأَطَاعُوهُ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا فَاسِقِينَ»؛ «(فرعون) قوم خود را سبک شمرد؛ در نتيجه از او اطاعت کردند؛ آنان قومى فاسق بودند!». ۱.۲ - بیان آیه۱.۲.۱ - استخفاف عقولدر آیه بعد قرآن به نکته لطیفی اشاره می‌کند، و آن اینکه: فرعون از واقعیت امر چندان غافل نبود، و به بی‌اعتباری این ارزش‌ها کم و بیش توجه داشت؛ ولی (او قوم خود را تحمیق کرد، و عقول آنها را سبک شمرد و از وی اطاعت کردند)! (فاستخف قومه فاطاعوه). اصولا راه و رسم همه حکومت‌های جبار و فاسد این است که برای ادامه خودکامگی باید مردم را در سطح پایینی از فکر و اندیشه نگه دارند، و با انواع وسایل آنها را تحمیق کنند، آنها را در یک حال بی‌خبری از واقعیت‌ها فرو برند و ارزش‌های دروغین را جانشین ارزش‌های راستین کنند، و دائما آنها را نسبتا به واقعیت‌ها شست‌وشوی مغزی دهند. چراکه بیدار شدن ملت‌ها و آگاهی و رشد فکری ملت‌ها بزرگ‌ترین دشمن حکومت‌های خودکامه و شیطانی است که با تمام قوا با آن مبارزه می‌کنند! این شیوه فرعونی یعنی استخفاف عقول با شدت هر چه تمام‌تر در عصر و زمان ما بر همه جوامع فاسد حاکم است، اگر فرعون برای نیل به این هدف وسایل محدودی در اختیار داشت طاغوتیان امروز با استفاده از وسایل ارتباط جمعی، مطبوعات، فرستنده‌های رادیو تلویزیونی، و انواع فیلم‌ها، و حتی ورزش در شکل انحرافی، و ابداع انواع مدهای مسخره، به استخفاف عقول ملت‌ها می‌پردازند، تا در بی‌خبری کامل فرو روند و از آنها اطاعت کنند، به همین دلیل دانشمندان و متعهدان دینی که خط فکری و مکتبی انبیا را تداوم می‌بخشند، وظیفه سنگین در مبارزه با برنامه استخفاف عقول بر عهده دارند که از مهم‌ترین وظایف آنها است. ۲ - پانویس
۲.۱ - منبعفرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «نقش حاکمان». |