نظریه جمع قیودنظریه جمع قیود به قول به وضع لفظ مطلق برای ماهیت مقیّد به اطلاق و شیوع اطلاق می‌شود و در علم اصول فقه کاربرد دارد. ۱ - تعریفنظریه جمع قیود، از نظریاتی است که درباره موضوع له مطلق ارائه شده است. ۲ - دیدگاه مشههر اصولیوناین نظریه، نظریه مشهور اصولیون می‌باشد و تا پیش از مرحوم سلطان العلما رایج بوده است. بر اساس این دیدگاه، مطلق برای ماهیت مقید به اطلاق، سریان و شیوع، وضع شده است، به گونه‌ای که شیوع و سریان در افراد یا حالات از مدلول‌های لفظ شمرده می‌شود؛ برای مثال، کلمه «رقبة» در جمله «اعتق رقبة» برای دلالت بر همه افراد رقبه، چه مؤمن و چه کافر، چه مرد و چه زن، چه سیاه و چه سفید و غیر آن‌ها، وضع شده است. البته شمول و سریان در مطلق، لزوماً به شکل عموم استیعابی نیست، بلکه ممکن است به صورت بدلیت باشد؛ برای مثال، معنای «جئنی برجل» این نیست که مکلف و مأمور، باید تمام مردها را نزد مولا حاضر نماید، بلکه هر یک از آن‌ها را به نحو بدلیت یکی از مردها حاضر نماید کافی است. به ماهیت مقید به اطلاق ، در اصطلاح علما «لا بشرط قسمی» نیز گفته می‌شود. ۳ - نکته اولعلت این که این نظریه به نام «جمع قیود» خوانده شده، این است که مولا در مرحله اول همه قیود را به صورت اجمالی لحاظ نموده و سپس در مرحله بعد، لفظ مطلق را برای ماهیت مقید به این قیود، وضع کرده است؛ بنابراین، به آن، نظریه جمع قیود یا اطلاق لحاظ گفته اند. ۴ - نکته دومبه نظریه جمع قیود اشکال شده است که: اگر معنای مطلق، طبیعت مقید به قید عموم و سریان باشد، این طبیعت، دیگر قابلیت تقیید به وسیله دلیل مقید را ندارد؛ برای مثال، در جمله «اعتق رقبة»، به آزادی رقبه‌ای حکم داده شده و لفظ «رقبه» شامل تمامی خصوصیات، اعم از مؤمن یا کافر ، مرد یا زن و غیره است، و دیگر معنا ندارد گفته شود:«لا تعتق الرقبة الکافرة» یعنی رقبة مؤمن را آزاد کن، زیرا «اعتق الرقبة» یعنی رقبه‌ای را آزاد کن و فرقی بین مؤمن و کافر نیست؛ اما اگر قید ایمان ضمیمه گردد، معنایش آن است که کافر را آزاد نکن و این قید با عموم رقبه، تضاد و تعاند دارد. [۵]
فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۹، ص۷۱-۶۵.
۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۸۴۸، برگرفته از مقاله «نظریه جمع قیود». رده‌های این صفحه : نظریات مطلق
|