موجودات قبل از آدم (قرآن)موجوداتی که قبل از حضرت آدم علیه‌السلام وجود داشته‌اند عبارتند از: ۱ - آتشوجود عنصر آتش پيش از آدم: «وَلَقَدْ خَلَقْنَا الإِنسَانَ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ • وَالْجَآنَّ خَلَقْنَاهُ مِن قَبْلُ مِن نَّارِ السَّمُومِ؛ما انسان را از گل خشكيده اي كه از گل بدبوي (تيره رنگي) گرفته شده بود آفريديم.و جن را پيش از آن از آتش گرم و سوزان خلق كرديم.» ۲ - ابليسوجود ابلیس پيش از آفرینش آدم علیه‌السلام: ۱. «وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلاَئِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً ...• وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلاَئِكَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِيسَ ...؛هنگامي كه پروردگار تو به فرشتگان گفت: من در روي زمين جانشين و حاكمي قرار خواهم داد ... و هنگامي كه به فرشتگان گفتيم براي آدم سجده و خضوع كنيد، همگي سجده كردند جز شيطان كه سر باز زد ....» ۲. «وَلَقَدْ خَلَقْنَاكُمْ ثُمَّ صَوَّرْنَاكُمْ ثُمَّ قُلْنَا لِلْمَلآئِكَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِيسَ ...؛ما شما را آفريديم سپس صورت بندي كرديم سپس به فرشتگان گفتيم براي آدم خضوع كنيد آنها سجده كردند جز ابليس ....» ۳. «فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُواْ لَهُ سَاجِدِينَ • فَسَجَدَ الْمَلآئِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ • إِلاَّ إِبْلِيسَ ...؛هنگامي كه كار آنرا بپايان رسانيدم و در او از روح خود (يك روح شايسته و بزرگ) دميدم همگي براي او سجده كنيد.فرشتگان همگي و بدون استثناء سجده كردند.جز ابليس كه ابا كرد....» ۴. «وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلآئِكَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إَلاَّ إِبْلِيسَ قَالَ أَأَسْجُدُ لِمَنْ خَلَقْتَ طِينًا؛به ياد آوريد زماني را كه به فرشتگان گفتيم براي آدم سجده كنيد، آنها همگي سجده كردند جز ابليس كه گفت آيا براي كسي سجده كنم كه او را از خاك آفريده اي؟!» از اين‌كه ابليس از مادّه اوّليّه خلقت آدم علیه‌السلام اطلاع دارد و آن را اعلام مى دارد، استفاده مى‌شود كه او پيش از آدم علیه‌السلام بوده است. ۵. «إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِن طِينٍ • ... فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ • فَسَجَدَ الْمَلَائِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ • إِلَّا إِبْلِيسَ ...؛به خاطر بياور هنگامي را كه پروردگارت به ملائكه گفت: من بشري را از گل مي‌آفرينم... براي او سجده كنيد. در آن هنگام همه فرشتگان سجده كردند.جز ابليس....» از فرمان خدا به ملائكه براى سجده بر آدم علیه‌السلام و اطاعت آنان و تمرّد ابليس برمى‌آيد كه ابليس پيش از آدم علیه‌السلام و در ميان فرشتگان بوده است. ۳ - انسانوجود انسان‌هايى پيش از آدم علیه‌السلام: ۱.«وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلاَئِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُواْ أَتَجْعَلُ فِيهَا مَن يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاء ...؛هنگامي كه پروردگار تو به فرشتگان گفت: من در روي زمين جانشين و حاكمي قرار خواهم داد فرشتگان گفتند (پروردگاراآيا كسي را در زمين قرار ميدهي كه فساد و خونريزي كند؟ (زيرا موجودات زميني ديگر كه قبل از اين آدم پا به عرصه وجود گذاشتند، به حكم طبع جهان ماده نيز آلوده فساد و خونريزي شدند، اگر هدف از آفرينش انسان عبادت است)....» از اين‌كه در آيه، دقيقاً معلوم نشده است كه آدم علیه‌السلام قرار بوده خليفه چه كسى يا چه كسانى بشود و نيز اين احتمال كه انسان‌هايى پيش از آدم علیه‌السلام بوده‌اند كه ملائكه براساس آن به خداوند درباره آدم علیه‌السلام نظر داده‌اند، برمى‌آيد كه مقصود از خلافت آدم علیه‌السلام مى‌تواند جانشينى او براى انسان‌هاى پيش از وى باشد. ۲. «وَرَبُّكَ الْغَنِيُّ ذُو الرَّحْمَةِ إِن يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَيَسْتَخْلِفْ مِن بَعْدِكُم مَّا يَشَاء كَمَآ أَنشَأَكُم مِّن ذُرِّيَّةِ قَوْمٍ آخَرِينَ؛و پروردگارت بينياز و مهربان است (بنابراين درباره كسي ظلم و ستم نمي‌كند بلكه اينها نتيجه اعمال خود را مي‌گيرند) اگر بخواهد همه شما را مي‌برد و بعد از شما بجاي شما هر چه بخواهد (و هر كس را بخواهد) جانشين مي‌سازد همانطور كه شما را از نسل اقوام ديگري به وجود آورد.» «انشأكم» در صورتى كه خطاب به همه انسان‌ها باشد، بر اين دلالت مى‌كند كه ساكنان فعلى زمين از نسل قبلى ساكنان آن نبوده‌اند؛ بلكه از نو پديد آمده‌اند؛ زيرا مقتضاى تشبيه «كما انشأكم» اين است كه ساكنان قبلى همه منقرض شده‌اند و نسل فعلى از طريق آدم علیه‌السلام پديد آمده است. ۴ - جنآفرينش جنّیان پيش از آدم علیه‌السلام: «وَلَقَدْ خَلَقْنَا الإِنسَانَ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ • وَالْجَآنَّ خَلَقْنَاهُ مِن قَبْلُ ...؛ما انسان را از گل خشكيده اي كه از گل بدبوي (تيره رنگي) گرفته شده بود آفريديم.و جن را پيش از آن خلق كرديم....» ۵ - خاکوجود خاک و به تبع آن گل و لجن پيش از آفرينش آدم علیه‌السلام: ۱. «إِنَّ مَثَلَ عِيسَى عِندَ اللّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِن تُرَابٍ ...؛مثل عيسي در نزد خدا، همچون آدم است، كه او را از خاك آفريد....» ۲. «وَلَقَدْ خَلَقْنَا الإِنسَانَ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ؛ما انسان را از گل خشكيده اي كه از گل بدبوي (تيره رنگي) گرفته شده بود آفريديم.» ۳. «... إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِّن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ؛... من بشر را از گل خشكيده اي كه از گل بدبوئي گرفته شده بود خلق مي‌كنم. » ۴. «قَالَ لَمْ أَكُن لِّأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ؛گفت من هرگز براي بشري كه او را از خاك خشكيده اي كه از گل بدبوئي گرفته شده است آفريده اي سجده نخواهم كرد! » ۵. «... أَكَفَرْتَ بِالَّذِي خَلَقَكَ مِن تُرَابٍ ...؛ ... آيا به خدائي كه تو را از خاك كافر شدي؟! ....» خطاب «خلقك من تراب» به کافر، به اعتبار خلقت آدم علیه‌السلام در جايگاه سرسلسله همه انسان‌ها از خاك است. ۶. «... فَإِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن تُرَابٍ ...؛... ما شما را از خاك آفريديم....» ۷. «وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ ...؛از نشانه هاي او اين است كه شما را از خاك آفريد....» ۸. «وَاللَّهُ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ ...؛خداوند شما را از خاك آفريد....» ۹. «فَاسْتَفْتِهِمْ أَهُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَم مَّنْ خَلَقْنَا إِنَّا خَلَقْنَاهُم مِّن طِينٍ لَّازِبٍ؛از آنها بپرس: آيا آفرينش (و معاد) آنان سختتر است يا آفرينش فرشتگان (و آسمانها و زمین) ما آنها را از گل چسبنده اي آفريديم. » مرجع ضمير «هم» مشركان است؛ امّا به قرينه آيات ديگر و اين‌كه افراد ياد شده از گِل خلق نشده‌اند، مقصود انسان اوّليّه يعنى آدم علیه‌السلام است. ۱۰. «هُوَ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ ...؛او كسي است كه شما را از خاك آفريد ....» ۶ - زمينوجود زمین پيش از آفرينش آدم علیه‌السلام: «وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلاَئِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً ...؛هنگامي كه پروردگار تو به فرشتگان گفت: من در روي زمين جانشين و حاكمي قرار خواهم داد....» ۷ - ملائكهوجود ملائکه پيش از آفرينش آدم علیه‌السلام: ۱. «وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلاَئِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً ...؛هنگامي كه پروردگار تو به فرشتگان گفت: من در روي زمين جانشين و حاكمي قرار خواهم داد....» ۲. «وَلَقَدْ خَلَقْنَاكُمْ ثُمَّ صَوَّرْنَاكُمْ ثُمَّ قُلْنَا لِلْمَلآئِكَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ ...؛ما شما را آفريديم سپس صورت بندي كرديم سپس به فرشتگان گفتيم براي آدم خضوع كنيد آنها سجده كردند جز ابليس ....» ۳. «وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلاَئِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِّن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ • فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُواْ لَهُ سَاجِدِينَ؛بخاطر بياور هنگامي كه پروردگارت به فرشتگان گفت من بشر را از گل خشكيده اي كه از گل بدبوئي گرفته شده بود خلق مي‌كنم. هنگامي كه كار آنرا بپايان رسانيدم و در او از روح خود (يك روح شايسته و بزرگ) دميدم همگي براي او سجده كنيد.» ۴. «إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِن طِينٍ؛به خاطر بياور هنگامي را كه پروردگارت به ملائكه گفت: من بشري را از گل مي‌آفرينم.» ۸ - پانویس
۹ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱، ص۲۰۸، برگرفته از مقاله «موجودات قبل از آدم علیه‌السلام». رده‌های این صفحه : حضرت آدم | موضوعات قرآنی
|