معترک الاقران فی اعجاز القرآن (کتاب)«معترک الاقران فی اعجاز القرآن»، تالیف ابو بکر جلال الدین عبد الرحمن سیوطی از بزرگ‌ترین قرآن شناسان و دانشمندان در علوم اسلامی و صاحب کتاب مشهور «الاتقان» می‌باشد. ۱ - معرفی کتاب«معترک الاقران فی اعجاز القرآن»، تالیف ابو بکر جلال الدین عبد الرحمن سیوطی است. وی در قاهره به سال ۸۴۹ هجری به دنیا آمد. در کودکی قرآن را حفظ کرد و در هفده سالگی اجازه تدریس یافت. او برای تحصیل علم به شام ، حجاز ، یمن ، هند و آفریقا سفر کرد. به گفته خودش در هفت علم تفسیر ، حدیث ، فقه ، نحو ، معانی ، بدیع و بیان تبحر دارد. وی در ۲۷ سالگی اجازه افتا یافت. کثرت تالیفات او رشک برخی را برانگیخت و تهمت‌ها به او زدند. او مردی پاکدامن، بخشنده و منیع الطبع بود. سرانجام در قاهره به سال۹۱۱ هجری دار فانی را وداع گفت. کتاب «معترک الاقران» که یکی از مهمترین تصنیفات سیوطی است، حاوی مطالب و آراء فراوانی در زمینه اعجازشناسی و اعجاز قرآن است. سیوطی در «معترک الاقران» تمامی وجوه اعجاز قرآنی را- به جز نظریه صرفه- درست می‌داند و مهمترین جنبه اعجازی آن را بلاغت قرآنی می‌شمارد. سیوطی هرگاه وجهی از وجوه اعجاز قرآن را در این کتاب ذکر می‌کند، نام کسانی را که درباره آن وجه آثاری نگاشته‌اند و نیز نام کتابهایی که دراین باره نوشته شده است را یادآور می‌شود. خواننده کتاب بدین ترتیب درمی یابد که سیوطی هرنوشته‌ای را که درباره وجوه اعجاز نگاشته شده خوانده و از آنها در تالیف کتاب ارزشمند خود بهره جسته است. سیوطی در وجه سی و پنجم از وجوه اعجاز قرآن از الفاظ مشترک قرآن بحث می‌کند و این وجه را از بزرگ‌ترین وجوه اعجاز قرآن می‌شمارد. وی در این وجه الفاظی از قرآن کریم را بر حسب حروف هجاء فراهم آورده، تفسیر کرده، معانی مختلف را بطور کامل جمع آوری کرده و مشکلات آن را برطرف نموده است و در این مسیر به کتب تفسیر و حدیث و لغت و غیره مراجعه کرده است. خود همین باب گواهی صادق بر تلاش فراوان مؤلف در بررسی وجوه اعجاز می‌باشد، چرا که او تنها به تفسیر لغوی مفردات قرآن بسنده نکرده بلکه آیاتی را که حاوی این واژگان مشترک است به نحوی تفسیر کرده که معالم آن آشکار و مشکلات آن زائل شود. ۲ - ویژگیکتاب که اثری بسیار ارزشمند در بیان وجوه اعجاز می‌باشد از این ویژگی برخوردار است که می‌تواند در این زمینه مرجعی مهم که به تمام جوانب موضوع پرداخته- به حساب آید و خواننده را از مراجعه به بسیاری از کتب دیگر بی نیاز سازد. ۳ - ساختارکتاب مشتمل بر مقدمه‌ای است که در آن به موضوعاتی چون: اعجاز القرآن، اعجاز نظمه، بم یعلم اعجاز القرآن؟، تنزیه القرآن عن الشعر، فائدة ذکر وجوه الاعجاز و غیره پرداخته شده است. پس از مقدمه مؤلف به بررسی وجوه اعجاز قرآن پرداخته و ۳۵ [۱]
معترک الاقران فی اعجاز القرآن، ابو بکر جلال الدین عبد الرحمن سیوطی ، ص۱۴.
وجه از وجوه قرآن را مورد بررسی قرار داده است. مهمترین وجه از وجوه اعجاز به نظر مؤلف، الفاظ مشترک قرآن کریم است که مؤلف بیش از دو جلد از ۳ جلد این اثر را به بررسی این وجه اختصاص داده است. سیوطی در این وجه، واژگان مشترک قرآن را به ترتیب حروف هجا یادآور شده است. ۴ - نسخه شناسی«معترک الاقران» در سه جلد با قطع وزیری و جلد گالینگور، جلد اول بالغ بر ۶۴۳ صفحه به اضافه ۱۷ صفحه مقدمه محقق، جلد دوم ۶۸۸ صفحه و جلد سوم ۷۴۷ صفحه توسط «دار الفکر العربی» مصر منتشر شده است. تاریخ انتشار و نیز نوبت چاپ نامعلوم است. اما تاریخ اتمام کار محقق در پایان جلد سوم، ذی حجه سال ۱۳۹۲ هجری ذکر شده است. کتاب توسط علی محمد البجاوی مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته و وی ضمن نگاشتن مقدمه‌ای بر این کتاب، به استخراج آیات، اعلام، اسامی کتب و غیره پرداخته است. در پایان فهرست موضوعی کتاب، فهرست معجم الفاظ قرآنی، فهرست اشعار و فهرست اهم مراجع مؤلف و نیز فهرست منابع مورد مراجعه محقق به همراه جدولی از تصحیحات در اختیار خواننده قرار داده شده است. منابع: ۱- بهاء الدین خرمشاهی، دانشنامه قرآن کریم، ج۲، ص۱۲۸۴ و ۲۱۰۰ ۲- مقدمه محقق کتاب ۳- متن کتاب ۵ - پانویس
۶ - منبعنرم افزار مشکاة الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |