مدبرمدبر در اصطلاحات فقه نظامی یعنی شکست خورده و پشت به میدان کرده و کسی که در حال فرار است. حکم مدبرین تعقیب و هلاکت توسط مسلمانان است مگر مدبرینی که تشکیلاتی ندارند. ۱ - معنای لغویمدبر در لغت یعنی پشت کننده. [۱]
بستانی، فوادافرام، فرهنگ جدید عربی- فارسی، مترجم محمد بندرریگی، ناشر اسلامی.
۲ - معنای اصطلاحی مدبردر اصطلاح یعنی شکست خورده و پشت به میدان کرده و کسی که در حال فرار است. [۲]
مروارید، علی‌اصغر، ینابیع الفقهیه، ص۲۹۹، کتاب الجهاد.
۳ - احکام مدبرفراریان و کسانی که از دشمن شکست خورده و در حال عقب‌نشینی هستند، از هر صنف کافران باشند، تعقیب شده و به هلاکت می‌رسند. [۳]
مروارید، علی‌اصغر، ینابیع الفقهیه، ص۸۷، کتاب الجهاد.
همچنین فراریان بغاتی که دارای تشکیلاتی هستند که به آن ملحق می‌شوند و دوباره اجتماع می‌کنند، باید تعقیب شوند تا به هلاکت برسند، ولی فراریان آن گروه از بغاتی که تشکیلات ندارند یا تشکیلاتشان متلاشی شده، تعقیب نمی‌شوند. ۴ - مدبر در کلام امام صادقامام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: «لَیْسَ لِاهْلِ الْعَدْلِ انْ یُتْبَعُوا مُدْبِراً؛ در شأن اهل عدالت نیست که فراریان را تعقیب کنند.» [۶]
محقق حلی، نجم‌الدين، شرایع الاسلام، ج۱، ص۲۳۶.
بدون شک، این سخن امام درمورد فراریان مسلمان است که دیگر قصد جنگ ندارند.اصطلاح مدبر در مورد افراد فراری نیروهای خودی نیز بکار برده می‌شود. برای آشنایی بیشتر به واژه فرار از جنگ مراجعه کنید. ۵ - پانویس
۶ - منبع• جمعی از نویسندگان، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی، ص۱۱۳. |