محمدعاشق پهلتیپُهلِتی، محمد عاشق، از مشایخ قرن دوازدهم شبه قاره هند می‌باشد. ۱ - ولادتدر پُهلِت (پُلِت) از حوالی دهلی به دنیا آمد، اما از تاریخ ولادتش اطلاعی در دست نیست. ۲ - محدثاز او با عنوان محدّث نیز یاد کرده‌اند. ۳ - نسبتنسبت او را با ۲۱ واسطه به محمد بن ابی‌بکر می‌رسانند. [۱]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، ج۶، ص۳۲۸، چاپ شرف الدین احمد، ج ۶، حیدرآباد دکن ۱۳۹۸/۱۹۷۸.
۴ - استادوی از شاگردان شیخ طریقت نقشبندیه مجددّیه بن وریه، شاه ولی الله دهلوی (پسر عمه‌اش)، بود. [۲]
محمد عاشق پهلتی، القول الجلی فی ذکر آثار الولی، ج۱، ص۵۲۵، چاپ ابوالنصر انس فاروقی، چاپ افست دهلی ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
۴.۱ - سفر حجدر ۱۱۴۴ همراه استاد مرشد خود به حج رفت. آن‌ها در این سفر از مجالس درس و بحث شیخ ابوطاهر بن ابراهیم کردی مدنی بهره بردند. ۴.۲ - اجازه حدیثپهلتی از او اجازه حدیث گرفت. ۴.۳ - مرتبه‌ای ممتازوی در میان شاگردان شیخ ولی الله به مرتبه‌ای ممتاز رسید تا آن‌جا که صاحب راز شیخ ولی الله شد. [۳]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، ج۶، ص۳۲۹، چاپ شرف الدین احمد، ج ۶، حیدرآباد دکن ۱۳۹۸/۱۹۷۸.
۵ - شاگردان پهلتیدر مجالس درس و بحث پهلتی شاگردان بسیاری، از جمله سید ابوسعید بریلوی و عبدالعزیز دهلوی و برادرش رفیع‌الدین، حاضر می‌شدند. [۴]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، ج۶، ص۳۲۹، چاپ شرف الدین احمد، ج ۶، حیدرآباد دکن ۱۳۹۸/۱۹۷۸.
۶ - وفاتاز نامه عبدالعزیز دهلوی به ابوسعید بریلوی چنین برمی آید که پهلتی در حدود ۱۱۸۷ وفات یافته است. [۵]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، ج۶، ص۳۳۰، چاپ شرف الدین احمد، ج ۶، حیدرآباد دکن ۱۳۹۸/۱۹۷۸.
۷ - تالیفاتپهلتی تألیفاتی نیز داشته که عبارت است از: ۱) سبیل‌الرشاد فی السلوک، به زبان فارسی ؛ ۲) شرح بر دعای اعتصام (تألیف مرشدش)؛ ۳) القول الجلی فی مناقب‌الولی، به فارسی، در شرح زندگی و احوال و اقوال شیخ ولی الله. ۷.۱ - القول الجلیپهلتی این کتاب را به منظور تألیف اثری به زبان ساده درباره مقامات عارفان و مناقب آن‌ها و به درخواست شیخ ولی الله در سه بخش نوشته است: در باب کرامات و اشراقات و تصرفات مرشد ولی الله، در ذکر و تأویل پاره‌ای از سخنان و ارشادات او در بیان پاره‌ای احوال و اقوال مشایخ و بزرگانی که میان آنان و مرشد وی قرابت، ارادت، شاگردی یا استادی بوده است. پهلتی این کتاب را با نظارت و ملاحظه شیخ ولی الله نگاشته است. بدین ترتیب آنچه از کرامات و خوارق عادت درباره مرشدش نوشته، با تأیید شیخ بوده است. درباره احوال و اقوال اشخاص و مشایخ دیگر نیز یا خود شاهد بوده یا در نقل آن‌ها به روایت ثقه اعتماد کرده است. [۶]
محمد عاشق پهلتی، القول الجلی فی ذکر آثار الولی، ج۱، ص۴۰۵، چاپ ابوالنصر انس فاروقی، چاپ افست دهلی ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
۷.۲ - الخیر الکثیرپهلتی همچنین کتاب الخیرالکثیر را، شامل بیست رساله از تألیفات شیخ ولی الله، در یک مجلد گرد آورده است. [۷]
احمد بن عبدالرحیم شاه ولی الله، التفهیمات الالهیه، ج۱، ص۲۴ـ۲۵، چاپ غلام مصطفی قاسمی، حیدرآباد سند ۱۳۹۰/۱۹۷۰.
۷.۳ - تبییضالمصفّیشرح شیخ ولی الله بر الموطّأ مالک بن انس را نیز، با عنوان تبییض‌المصفّی، منقح ساخته است. ۸ - فهرست منابع(۱) محمد عاشق پهلتی، القول الجلی فی ذکر آثار الولی، چاپ ابوالنصر انس فاروقی، چاپ افست دهلی ۱۴۰۹/۱۹۸۹. (۲) عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، چاپ شرف الدین احمد، ج ۶، حیدرآباد دکن ۱۳۹۸/۱۹۷۸. (۳) احمد بن عبدالرحیم شاه ولی الله، التفهیمات الالهیه، چاپ غلام مصطفی قاسمی، حیدرآباد سند ۱۳۹۰/۱۹۷۰. ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «محمدعاشق پهلتی»، شماره۳۸۹۲. |