زمان تقریبی مطالعه: 3 دقیقه
 

محمد بن عیسی ماهانی






ابوعبدالله محمد بن عیسی ماهانی (حدود ۲۱۰-۲۷۵ق)، منجم، ریاضی‌دان، مهندس و از علمای قرن سوم هجری قمری بود.


۱ - معرفی اجمالی



ابوعبدالله محمد بن عیسی ماهانی، ریاضی‌دان، مهندس و از علمای مهم دوره خود بود. ابوالقاسم قربانی در شرح‌حال وی می‌نویسد: ماهانی اهل ماهان کرمان بود و در بغداد زندگی می‌کرد و حدود ۲۱۰ق به دنیا آمد. او منجمی زبردست بود و بسیاری از دانشمندان بزرگ از جمله ابن یونس در زیج کبیر حاکمی و خیام در کتاب جبر و مقابله از ماهان نام برده‌اند. سپس می‌افزاید: وی مقدمه ارشمیدس را که در شکل چهارم از مقاله دو کتاب خود که موسوم به کره و استوانه است، تحلیل نمود و آن را براساس معادله جبری حل کرده که به معادله ماهانی شهرت دارد و ابن یونس در زیج کبیر از رصدهای او استفاده کرده است. همچنین ماهانی ۲۶ قضیه از مقاله اول اقلیدس را که بدون احتیاج داشتن به برهان خلف می‌توان آنها را ثابت کرد، تحلیل و جمع آوری کرده است.
[۲] قربانی، ابوالقاسم، زندگی نامه ریاضیدانان دوره اسلامی، ص۴۳۱-۴۳۲.
بروکلمان فعالیت ماهانی را در رصد کردن ستارگان، بین سال‌های ۲۳۹ق تا ۲۵۲ق می‌داند که به کسوف و خسوف و نزدیکی زمان ستارگان می‌پرداخته است.
[۳] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۴، ص۱۶۹.


۲ - وفات



سال وفات او را قبل از سال ۲۶۰ق تا حدود ۲۷۵ق ذکر کرده‌اند.
[۵] قربانی، ابوالقاسم، زندگی نامه ریاضیدانان دوره اسلامی، ص۴۳۱.


۳ - تالیفات



آثار او عبارت‌اند از: رسالة فی عروش الکواکب رسالة فی النسبة کتابی درباره مقاله اول اقلیدس و همچنین شرحی بر مقاله پنجم او و شرح الکتاب العاشر لاقلیدس، مقاله فی معرفة السمت لایّ ساعه اردت و فی ایّ موضع اردت.
[۷] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۴، ص۱۶۹.
[۸] بیهقی، علی بن زید، تاریخ الحکماء، ص۲۸۴.
[۹] دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه، ج۱۲، ص۱۷۶۸۹.
[۱۰] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۳۸.
[۱۱] شربل، موریس، موسوعة علماء الریاضیات، ص۲۸۰.


۴ - پانویس


 
۱. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۳۳.    
۲. قربانی، ابوالقاسم، زندگی نامه ریاضیدانان دوره اسلامی، ص۴۳۱-۴۳۲.
۳. بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۴، ص۱۶۹.
۴. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۰۷.    
۵. قربانی، ابوالقاسم، زندگی نامه ریاضیدانان دوره اسلامی، ص۴۳۱.
۶. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۳۳.    
۷. بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۴، ص۱۶۹.
۸. بیهقی، علی بن زید، تاریخ الحکماء، ص۲۸۴.
۹. دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه، ج۱۲، ص۱۷۶۸۹.
۱۰. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱۳۸.
۱۱. شربل، موریس، موسوعة علماء الریاضیات، ص۲۸۰.


۵ - منبع



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۷۳۷، برگرفته از مقاله «محمد ماهانی».






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.