محمد بن علی قصابمحمد بن علی قصاب، از عارفان بغداد در قرن سوم بود. ۱ - کنیهقصّاب، محمّد بن علی، کنیه اش ابوجعفر، از عارفان بغداد در قرن سوم بودند. ۲ - زندگی نامهاز زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست. ۳ - اساتیدگفتهاند که با ابوالحسین نوری و سمنون بن حمزه و سَری سَقَطی مصاحبت داشته است. [۱]
محمد بن حسین سلمی، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۱۶۴، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
[۲]
محمد بن حسین سلمی، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۱۹۵، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
[۳]
عبدالکریم بن هوازن قشیری، الرساله قشیریه، ج۱، ص۴۰۷، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه جی، دمشق، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
۴ - شاگردانجنید بغدادی ، به گفتۀ خود، شاگرد محمّد بن علی قصّاب بوده است نه سرّی سَقَطی. [۴]
خطیب بغدادی، ج۴، ص۱۰۴.
[۵]
عبداللّه بن محمد انصاری، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۷۸، چاپ محمد سرور مولائی، تهران ۱۳۶۲ش.
۵ - تصوف از نگاه قصاباز محمد بن علی قصّاب سخنان کمی در کتابهای صوفیه آمده که معروفترین آن‌ها در تعریف تصوّف است. از نظر او تصوف «حال» بود و به «قال» تنزل یافت و از آن پس به فریبکاری انجامید (محمد بن منور، ج۱، ص۲۶۱). در جای دیگری نیز تصوف را «خلق کریم» خوانده است. [۶]
عبدالکریم بن هوازن قشیری، الرساله قشیریه، ج۱، ص۲۸۰، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه جی، دمشق، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
[۷]
عبدالملک خرگوشی، تهذیب الاسرار، ج۱، ص۲۷، چاپ محمد احمد عبدالحلیم، قاهره ۱۴۳۱/۲۰۱۰.
[۸]
عبداللّه بن محمد انصاری، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۷۸، چاپ محمد سرور مولائی، تهران ۱۳۶۲ش.
یکی از سخنان وی دربارۀ سبب ناشناخته ماندن اصحابش است. به گفتۀ او، خواست خدا بوده است که از در آثار دیگران آنان ذکری به میان نیاید، زیرا وجود آنان اشارتی است به سوی خدا و نباید خود مورد اشاره باشند، بن ابراین خدای تعالی آنان را از توجه و اقبال غیر منع کرده و خاص خویش گردانیده است. [۹]
خطیب بغدادی، ج۴، ص۱۰۴.
۶ - آثار و تألیفاتتاکنون از محمّد بن علی قصّاب اثری به دست نیامده و در منابع نیز به تألیفی از او اشاره‌ای نشده است. ۷ - تاریخ وفاتتاریخ درگذشت او را ۲۷۵ یا ۲۷۶ ذکر کرده‌اند. [۱۰]
خطیب بغدادی، ج۴، ص۱۰۴.
[۱۱]
ا بن اثیر،الکامل فی التاریخ، ج۶، ص۳۵۹.
منابع : (۱) ا بن اثیر، الکامل فی التاریخ. (۲) عبداللّه بن محمد انصاری، طبقات الصوفیه، چاپ محمد سرور مولائی، تهران ۱۳۶۲ش. (۳) خطیب بغدادی. (۴) عبدالملک خرگوشی، تهذیب الاسرار، چاپ محمد احمد عبدالحلیم، قاهره ۱۴۳۱/۲۰۱۰. (۵) محمد بن حسین سلمی، طبقات الصوفیه، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶. (۶) عبدالکریم بن هوازن قشیری، الرساله قشیریه، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه جی، دمشق، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. (۷) محمد بن منور، اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید، چاپ محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران ۱۳۶۶ش. ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن علی قصاب»، شماره۷۲۴۰. |