محمد بن سلیمان بغدادیبغدادی، محمد بن سلیمان، صوفی ماتُریدی در سده دوازدهم و سیزدهم می‌باشد. ۱ - عرفان بغدادی۱.۱ - در جستجوی مرشدمحمد بن سلیمان بغدادی از حدود ۱۲۱۳ پیوسته در جستجوی مرشدی بود که او را به مراتب یقین راهنمایی کند، اما کسی نیافت، مگر شخصی که منسوب به برخی از طرق ناشناخته صوفیه بود و قواعد مرسوم تصوف را مراعات نمی‌کرد. بغدادی سال‌ها در صحبت با او گذراند ولی چیزی از آثار طریقت به دست نیاورد. ۱.۲ - آشنایی با شیخ خالد نقشبندیدر ۱۲۳۱ با شیخ خالد نقشبندی شهرزوری آشنا شد و با ارشاد او طریقه نقشبندیه را پذیرفت و در جرگه خلفای خالدی در آمد. [۱]
محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۳ـ۴، در عبدالمجید بن محمدخانی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۲ - کتاب الحدیقة الندیةمهمترین اثر او الحدیقة الندیّة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة است [۲]
عمر رضا کحاله، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۴۸، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶).
[۳]
اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون در حاجی خلیفه، کشف الظنون ج ۱، ستون ۳۹۹، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۴]
یس سنهوتی، الانوار القدسیة فی مناقب السادة النقشبندیة، ج۱، ص۲۶۱، مصر ۱۳۴۴.
(زرکلی [۵]
خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۶، ص۱۵۲، بیروت ۱۹۸۹.
اشتباهاً الحدیقة الندیة و البهجة الخالدیة را دو کتاب دانسته است).
۲.۱ - ابواب کتاباین کتاب به عربی و مشتمل است بر مقدمه در بیان سلسله نقشبندیان و احکام متناسب با آن، و سه باب: اول، در اثبات آن‌که هر کس علم باطن و سلوک را در محضر شیخی کامل فرا نگیرد تهی‌دست خواهد بود. دوم، در مناقب شیخ خالد. سوم، در ذکر شرایط و آداب و اوراد لازم برای مرید ، با استناد به نصوص کتاب و سنت و اشارات اولیا ؛ و خاتمه در پاسخ به شبهات منکران. [۶]
محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۶، در عبدالمجید بن محمدخانی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۲.۲ - درباره نقشبندیهمحمد بن سلیمان، طریقه نقشبندی را آسان‌ترین راه وصول به درجات توحید و معرفت حق می‌داند؛ چرا که مبنای آن، تصرف و القای جذبه از سوی مرشد و پیر به سالک است، در حالی که مبنای طریقه‌های دیگر، تقدم سلوک بر جذبه است. [۷]
محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۱۲، در عبدالمجید بن محمدخانی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
بعلاوه، در این طریقه ریاضت کشی و شب‌زنده‌داری‌های زیاد مقرر نشده و بنا بر اعتدال است. [۸]
محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۱۴، در عبدالمجید بن محمدخانی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۲.۳ - اصول نقشبندیمحمد بن سلیمان اصول طریقت نقشبندی را عبارت می‌داند از: ۱) پیروی از عقاید اشاعره یا ماتریدیه. ۲) پیرویِ یکی از مذاهب فقهی چهارگانه اهل سنت و التزام به رعایت سنت و ترک بدعت‌ها. ۳) تعلم علم باطن و راه‌هایی که به یاری آن‌ها امراض باطنی مداوا و قلب ، پاکیزه و آماده حرکت در راه توحید و معرفت شود. ۴) وجوب پیروی از یک شیخ کامل که به یاری ارشادات و تلقینات او باطن نورانی شود. [۹]
محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۷۰ به بعد، در عبدالمجید بن محمدخانی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۲.۴ - رابطه نقشبندیه با ائمه شیعهدر رساله حدیقه، اتصال سلسله شیخ خالد به بزرگان و امامان شیعه (سلمان ، امام رضا علیه‌السلام و امامان پیشین) توضیح داده شده است؛ و به بشارت یافتن برخی از مشایخ این سلسله با کشف صحیح در محضر امام مهدی صاحب الزمان عجل‌اللّه‌تعالی‌فرجه و به قصیده فارسی غرّای شیخ خالد در ستایش امام رضا علیه‌السلام اشارت رفته است. [۱۰]
محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۹ـ ۱۰، در عبدالمجید بن محمدخانی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
[۱۱]
محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۲۳، در عبدالمجید بن محمدخانی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
[۱۲]
محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۴۸، در عبدالمجید بن محمدخانی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۲.۵ - زمان اتمام کتاببغدادی تألیف حدیقه را در ۲۰ شعبان ۱۲۳۴ در زاویه احسائیه خالدیه در بغداد به پایان رساند [۱۳]
محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۱۲۲، در عبدالمجید بن محمدخانی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
و یکی دو ماه پس از آن، در زمان حیات شیخ خود، در گذشت.
۲.۶ - نسخه‌های خطی کتابنسخههای خطی الحدیقة الندیة در دمشق ، دارالکتب الظاهریه نگهداری می‌شود [۱۴]
دارالکتب الظاهریه، فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهریة، ج۱، ص۴۱۲ـ۴۱۴، التصوّف، چاپ محمد ریاض مالح، دمشق ۱۳۹۸ـ۱۴۰۳/۱۹۷۸ـ۱۹۸۳.
و بارها نیز چاپ شده است؛ از جمله در ۱۳۱۳ در قاهره (مطبعه علمیه در ۱۲۰ صفحه) در هامش اصفی الموارد که آن نیز در احوال شیخ خالد است [۱۵]
دارالکتب الظاهریه، فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهریة، ج۱، ص۴۱۴، التصوّف، چاپ محمد ریاض مالح، دمشق ۱۳۹۸ـ۱۴۰۳/۱۹۷۸ـ۱۹۸۳.
[۱۶]
کورکیس عوّاد، معجم المؤلفین العراقیین، ج۳، ص۱۸۰، بغداد ۱۹۶۹.
و در ۱۴۰۱ در استانبول ، به اهتمام حسین حلمی (به صورت افست) از روی چاپی غیر از چاپ قاهره.
۳ - فهرست منابع(۱) اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون در حاجی خلیفه، کشف الظنون بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰. (۲) محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، در عبدالمجید بن محمدخانی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱. (۳) دارالکتب الظاهریه، فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهریة، التصوّف، چاپ محمد ریاض مالح، دمشق ۱۳۹۸ـ۱۴۰۳/۱۹۷۸ـ۱۹۸۳. (۴) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۹. (۵) کورکیس عوّاد، معجم المؤلفین العراقیین، بغداد ۱۹۶۹. (۶) عمر رضا کحاله، معجم المؤلفین، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶). (۷) یس سنهوتی، الانوار القدسیة فی مناقب السادة النقشبندیة، مصر ۱۳۴۴. ۴ - پانویس
۵ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن سلیمان بغدادی»، شماره۱۵۰۷. |