قسم خدا (قرآن)فلسفه قسم‌های خداوند با توجه به آیات قرآن عبارتند از: فهرست مندرجات۲ - اعطای بینات به حضرت عیسی ۳ - اعطای بینات به حضرت موسی ۴ - حرص یهود و مشرکان ۵ - عظمت اعطای آیات به پیامبر ۶ - بی‌بهره بودن شیاطین سحرآموز ۷ - اهمیت حضرت ابراهیم ۸ - بدترین جایگاه بودن جهنّم ۹ - آرزوی مرگ مجاهدان احد ۱۰ - صداقت در وعده نصرت ۱۱ - سوگند دروغ منافقان ۱۲ - عدم تسلیم در برابر قبله ۱۳ - قبله مورد رضایت پیامبر ۱۴ - پیروی از قبله اهل‌کتاب ۱۵ - امتحان کردن انسان ۱۵.۱ - امتحان با مال و جان و خویشان ۱۵.۲ - حتمیت امتحان ۱۶ - پاداش مهاجران ۱۶.۱ - حتمیت پاداش مهاجران ۱۷ - افزایش کفر یهود ۱۸ - امتحان با صید در حال احرام ۱۹ - گردآوری انسانها در قیامت ۲۰ - پرسش از امّتها در قیامت ۲۱ - مشخص کردن صادقان ۲۲ - تکفیر گناهان مؤمنان صالح ۲۳ - داخل کردن مؤمنان صالح در زمره صالحان ۲۴ - متمایز ساختن مؤمنان از منافقان ۲۵ - محاسبه افتراهای کافران ۲۶ - به دوش گرفتن بار گناهان در قیامت ۲۷ - نجات حضرت لوط از عذاب ۲۸ - هدایت مجاهدان و یاری محسنان ۲۹ - پر کردن جهنم از گناهکاران ۳۰ - عذاب فاسقان در دنیا ۳۱ - پرسش از انبیاء ۳۲ - نقل زندگی انبیا در قیامت ۳۳ - پر کردن جهنم از پیروان ابلیس ۳۴ - هلاکت کافران و جانشینی خائفان ۳۵ - پناه دادن به مهاجران ستم‌دیده ۳۶ - وابستگی وحی به مشیت الهی ۳۷ - رزق نیکوی مهاجران ۳۸ - جانشینی مؤمنان صالح در زمین ۳۹ - استوار ساختن دین مؤمنان صالح ۴۰ - تبدیل خوف به امنیت و حاکمیت توحید ۴۱ - غلبه دادن مؤمنان بر منافقان ۴۲ - حبط اعمال انبیاء ۴۳ - عذاب سخت کافران ۴۴ - آگاه کردن کافران به اعمالشان ۴۵ - امتحان از مؤمنان ۴۶ - صادق بودن رؤیای پیامبر ۴۷ - به ذلت کشاندن اعراض‌کننده از راه خدا ۴۸ - مشاهده جهنم در قیامت ۴۹ - پرسش از نعمتهای الهی ۵۰ - ازدیاد نعمت بعد از شکر ۵۱ - فتح مکه و ورود به مسجدالحرام ۵۲ - قدرت محو معارف وحی شده ۵۳ - پاداش کامل به بندگان ۵۴ - تهدید منافقان مدینه ۵۵ - عناوین مرتبط ۵۶ - پانویس ۵۷ - منبع ۱ - اعطای توراتقسم خداوند، جهت تأكيد بر اعطاى کتاب آسمانی (تورات) به موسی علیه‌السلام و تداوم رسالت، با فرستادن پیامبران، پس از وى: وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسَى الْكِتابَ وَ قَفَّيْنا مِنْ بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَ آتَيْنا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّناتِ وَ أَيَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَ فَكُلَّما جاءَكُمْ رَسُولٌ بِما لا تَهْوى أَنْفُسُكُمُ ... لام در «لقد» براى جواب قسم است. ۲ - اعطای بینات به حضرت عیسیقسم خداوند، جهت تأكيد بر اعطاى بیّنات (دلايل و معجزات روشن) به عیسی علیه‌السلام و تأييد كردن وى به روح‌القدس: وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسَى الْكِتابَ وَ قَفَّيْنا مِنْ بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَ آتَيْنا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّناتِ وَ أَيَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ .... ۳ - اعطای بینات به حضرت موسی۱۰۱. تأكيد خداوند با قسم بر فرستادن موسى عليه‌السلام به سوى بنی‌اسرائیل همراه با بيّنات (دلايل و معجزات روشن): وَ لَقَدْ جاءَكُمْ مُوسى بِالْبَيِّناتِ ... لام در «لقد» براى جواب قسم است. ۴ - حرص یهود و مشرکانحرص و آز شديد یهود و مشرکان، به دنیا، مورد تأكيد خداوند با قسم: وَ لَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلى حَياةٍ وَ مِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا يَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ يُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ وَ ما هُوَ بِمُزَحْزِحِهِ مِنَ الْعَذابِ أَنْ يُعَمَّرَ ... لام در «لتجدنّهم» براى جواب قسم است. ۵ - عظمت اعطای آیات به پیامبرقسم خداوند، براى بيان عظمت اعطاى آيات روشن به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله: وَ لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ آياتٍ بَيِّناتٍ ... لام در «لقد» براى جواب قسم است. ۶ - بی‌بهره بودن شیاطین سحرآموزبىبهره بودن شیاطین سحرآموز عصر سلیمان علیه‌السلام از آخرت و ناآگاهى آنان از اين امر، مورد تأكيد خداوند به وسيله قسم: وَ اتَّبَعُوا ما تَتْلُوا الشَّياطِينُ عَلى مُلْكِ سُلَيْمانَ وَ ما كَفَرَ سُلَيْمانُ وَ لكِنَّ الشَّياطِينَ كَفَرُوا يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَ ما أُنْزِلَ عَلَى الْمَلَكَيْنِ بِبابِلَ هارُوتَ وَ مارُوتَ وَ ما يُعَلِّمانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى يَقُولا إِنَّما نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلا تَكْفُرْ فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُما ما يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ زَوْجِهِ وَ ما هُمْ بِضارِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَ يَتَعَلَّمُونَ ما يَضُرُّهُمْ وَ لا يَنْفَعُهُمْ وَ لَقَدْ عَلِمُوا لَمَنِ اشْتَراهُ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ وَ لَبِئْسَ ما شَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ. لام در «لقد» براى توطئه قسم است. ۷ - اهمیت حضرت ابراهیمقسم خداوند براى اهمّيّت برگزيدن ابراهيم عليه‌السلام در دنيا و از صالحان بودن او در آخرت: وَ مَنْ يَرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ إِبْراهِيمَ إِلَّا مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ وَ لَقَدِ اصْطَفَيْناهُ فِي الدُّنْيا وَ إِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ. لام در «لقد» براى جواب قسم محذوف است. ۸ - بدترين جايگاه بودن جهنّمقسم خداوند، براى اعلام مؤكّد، بر بدترين جايگاه بودن جهنّم: وَ إِذا قِيلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَ لَبِئْسَ الْمِهادُ. ۹ - آرزوی مرگ مجاهدان احدخبر دادن خداوند به آرزوی مرگ (کشته شدن در راه خدا) از سوى مسلمانان، پيش از جنگ احُد، همراه با قسم، به منظور قطع عذر هزيمت‌كنندگان جنگ احُد: وَ لَقَدْ كُنْتُمْ تَمَنَّوْنَ الْمَوْتَ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَلْقَوْهُ فَقَدْ رَأَيْتُمُوهُ وَ أَنْتُمْ تَنْظُرُونَ. لام در «لقد» براى جواب قسم است. ۱۰ - صداقت در وعده نصرتقسم خداوند، جهت تأكيد بر صداقت خود، در وعده نصرت به مسلمانان، در جنگ احُد: وَ لَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُمْ بِإِذْنِهِ حَتَّى إِذا فَشِلْتُمْ وَ تَنازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ وَ عَصَيْتُمْ مِنْ بَعْدِ ما أَراكُمْ ما تُحِبُّونَ مِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الدُّنْيا وَ مِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الْآخِرَةَ ثُمَّ صَرَفَكُمْ عَنْهُمْ لِيَبْتَلِيَكُمْ وَ لَقَدْ عَفا عَنْكُمْ وَ اللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ. لام در «لقد» براى جواب قسم محذوف است. ۱۱ - سوگند دروغ منافقانقسم خداوند، براى اعلام قطعى دروغگویی منافقان در سوگندشان نزد اهل‌کتاب، براى همراهى با آنان در جنگ، عليه دشمنان‌شان (مسلمانان): أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ نافَقُوا يَقُولُونَ لِإِخْوانِهِمُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ لَئِنْ أُخْرِجْتُمْ لَنَخْرُجَنَّ مَعَكُمْ وَ لا نُطِيعُ فِيكُمْ أَحَداً أَبَداً وَ إِنْ قُوتِلْتُمْ لَنَنْصُرَنَّكُمْ وَ اللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ لَئِنْ أُخْرِجُوا لا يَخْرُجُونَ مَعَهُمْ وَ لَئِنْ قُوتِلُوا لا يَنْصُرُونَهُمْ وَ لَئِنْ نَصَرُوهُمْ لَيُوَلُّنَّ الْأَدْبارَ ثُمَّ لا يُنْصَرُونَ. ۱۲ - عدم تسلیم در برابر قبلهقسم خداوند براى اعلام قطعيّت تسليم نشدن اهل‌کتاب در برابر قبله مسلمانان، و پيروى نكردن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از قبله آنان: وَ لَئِنْ أَتَيْتَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ بِكُلِّ آيَةٍ ما تَبِعُوا قِبْلَتَكَ وَ ما أَنْتَ بِتابِعٍ قِبْلَتَهُمْ وَ ما بَعْضُهُمْ بِتابِعٍ قِبْلَةَ بَعْضٍ ... لام در «لئن» براى توطئه قسم است. ۱۳ - قبله مورد رضایت پیامبرقسم خداوند جهت حتمى بودن اعطاى قبله مورد رضایت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به آن حضرت: قَدْ نَرى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّماءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضاها فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ ... لام در «لنوليّنّك» توطئه قسم است. ۱۴ - پیروی از قبله اهلکتابقسم مؤكّد خداوند، براى الحاق انسان مسلمان به ظالمان، در صورت پيروى از قبله اهل‌کتاب: وَ لَئِنْ أَتَيْتَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ بِكُلِّ آيَةٍ ما تَبِعُوا قِبْلَتَكَ وَ ما أَنْتَ بِتابِعٍ قِبْلَتَهُمْ وَ ما بَعْضُهُمْ بِتابِعٍ قِبْلَةَ بَعْضٍ وَ لَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْواءَهُمْ مِنْ بَعْدِ ما جاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّكَ إِذاً لَمِنَ الظَّالِمِينَ. ۱۵ - امتحان کردن انسان۱۵.۱ - امتحان با مال و جان و خویشانتأكيد خداوند، با قسم بر امتحان کردن انسانها در اموال، جانها و خويشان‌شان: لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَ مِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا أَذىً كَثِيراً وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا ... لام در «لتبلونّ» براى توطئه قسم و «لتسمعنّ» عطف بر «لتبلونّ» است. ۱۵.۲ - حتمیت امتحانسوگند الهى، جهت حتميّت امتحان شدن انسانها: وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ .... لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوالِكُمْ .... يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَيَبْلُوَنَّكُمُ اللَّهُ بِشَيْ‌ءٍ .... وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ حَتَّى نَعْلَمَ .... ۱۶ - پاداش مهاجرانقسم خداوند، جهت حتمى بودن بهره‌مند ساختن مهاجران و تبعيدشدگان از شهر و ديار خود و اذيّت‌شدگان در راه خدا، از پاداش بهشت و پوشانده شدن گناهان‌شان: فَاسْتَجابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّي لا أُضِيعُ عَمَلَ عامِلٍ مِنْكُمْ مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى بَعْضُكُمْ مِنْ بَعْضٍ فَالَّذِينَ هاجَرُوا وَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ وَ أُوذُوا فِي سَبِيلِي وَ قاتَلُوا وَ قُتِلُوا لَأُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ لَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ ثَواباً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ ... لام در «لأكفرنّ» جواب قسم و «لادخلنّهم» عطف بر «لأكفرنّ» است. ۱۶.۱ - حتمیت پاداش مهاجرانسوگند خداوند، براى حتميّت پاداش مهاجران در راه خدا: ۱. وَ الَّذِينَ هاجَرُوا فِي اللَّهِ مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيا حَسَنَةً ... لام در «لنبوّئنّهم» براى قسم است. ۲. وَ الَّذِينَ هاجَرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ قُتِلُوا أَوْ ماتُوا لَيَرْزُقَنَّهُمُ اللَّهُ رِزْقاً حَسَناً .... ۱۷ - افزایش کفر یهودقسم خداوند، تأكيدى بر افزوده شدن طغیان و کفر یهود، پس از نزول آيات و پديد آمدن کینه و دشمنی در ميان آنان: ۱. وَ قالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَ لُعِنُوا بِما قالُوا بَلْ يَداهُ مَبْسُوطَتانِ يُنْفِقُ كَيْفَ يَشاءُ وَ لَيَزِيدَنَّ كَثِيراً مِنْهُمْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ طُغْياناً وَ كُفْراً وَ أَلْقَيْنا بَيْنَهُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ كُلَّما أَوْقَدُوا ناراً لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ وَ يَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَساداً .... ۲. قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ لَسْتُمْ عَلى شَيْ‌ءٍ حَتَّى تُقِيمُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِيلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ وَ لَيَزِيدَنَّ كَثِيراً مِنْهُمْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ طُغْياناً وَ كُفْراً ... «ليزيدنّ» جواب قسم محذوف است. ۱۸ - امتحان با صید در حال احرامقسم مؤكّد خداوند بر امتحان با صید در حال احرام، از مؤمنان حج‌گزار: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَيَبْلُوَنَّكُمُ اللَّهُ بِشَيْ‌ءٍ مِنَ الصَّيْدِ تَنالُهُ أَيْدِيكُمْ وَ رِماحُكُمْ لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَخافُهُ بِالْغَيْبِ ... لام در «ليبلونّكم» جواب قسم محذوف است. ۱۹ - گردآوری انسانها در قیامتقسم مؤكّد خداوند براى گرد آوردن انسانها در قیامت: ... قُلْ لِلَّهِ كَتَبَ عَلى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ لا رَيْبَ فِيهِ ... لام در «ليجمعنّكم» براى جواب قسم محذوف است. ۲۰ - پرسش از امّتها در قيامتقسم مؤكّد خداوند براى پرسش از امّتها در قيامت، درباره تبلیغ انبیا به آنان: فَلَنَسْئَلَنَّ الَّذِينَ أُرْسِلَ إِلَيْهِمْ ... لام در «لنسئلنّ» براى قسم است. ۲۱ - مشخص کردن صادقانقسم خداوند، براى حتمى بودن مشخص كردن صادقان و متمايز كردن آنان از کاذبان: وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَ لَيَعْلَمَنَّ الْكاذِبِينَ. لام در «فليعلمنّ» براى جواب قسم محذوف و «ليعلمنّ» عطف بر آن است. ۲۲ - تکفیر گناهان مؤمنان صالحقسم خداوند، براى اعلام قطعى پوشاندن كردار زشت سابق مؤمنان صالح و اعطاى بهترين پاداش به آنان: وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَنُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِي كانُوا يَعْمَلُونَ. لام در «لنكفرنّ» براى قسم و «لنجزينّهم» عطف بر آن است. ۲۳ - داخل کردن مؤمنان صالح در زمره صالحانقسم مؤكّد خداوند، بر داخل كردن مؤمنان صالح، در زمره صالحان: وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَنُدْخِلَنَّهُمْ فِي الصَّالِحِينَ. لام در «لندخلنّ» براى قسم است. ۲۴ - متمايز ساختن مؤمنان از منافقانقسم خداوند، براى اعلام حتمى معلوم گردانيدن و متمايز ساختن مؤمنان از منافقان: وَ لَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ لَيَعْلَمَنَّ الْمُنافِقِينَ. لام در «ليعلمنّ» براى قسم است. ۲۵ - محاسبه افتراهای کافرانسوگند خداوند از محاسبه كافران و افتراهاى آنان: وَ لَيَحْمِلُنَّ أَثْقالَهُمْ وَ أَثْقالًا مَعَ أَثْقالِهِمْ وَ لَيُسْئَلُنَّ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَمَّا كانُوا يَفْتَرُونَ. ۲۶ - به دوش گرفتن بار گناهان در قیامتقسم خداوند، از به دوش گرفتن كافران بار گناهان خود و ديگران را در قيامت: وَ لَيَحْمِلُنَّ أَثْقالَهُمْ وَ أَثْقالًا مَعَ أَثْقالِهِمْ وَ لَيُسْئَلُنَّ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَمَّا كانُوا يَفْتَرُونَ. لام در «ليحملنّ» براى قسم و «ليسئلنّ» عطف بر آن‌است. ۲۷ - نجات حضرت لوط از عذابتأكيد خداوند به وسيله قسم بر نجات لوط علیه‌السلام و خانواده‌اش (به جز همسرش) از عذاب استیصال: قالَ إِنَّ فِيها لُوطاً قالُوا نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَنْ فِيها لَنُنَجِّيَنَّهُ وَ أَهْلَهُ إِلَّا امْرَأَتَهُ كانَتْ مِنَ الْغابِرِينَ. لام در «لننجّينّه» براى قسم است. ۲۸ - هدایت مجاهدان و یاری محسنانقسم خداوند، جهت قطعى بودن اعطاى هدايت خاص خود به مجاهدت‌كنندگان در راه او و يارى رساندن به محسنان: وَ الَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ. لام در «لنهدينّهم» براى قسم است. ۲۹ - پر کردن جهنم از گناهکارانپر كردن جهنّم از جنیان و انسانهای کافر، مورد تأكيد خداوند به وسيله قسم: ۱. ... وَ تَمَّتْ كَلِمَةُ رَبِّكَ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ. ۲. وَ لَوْ شِئْنا لَآتَيْنا كُلَّ نَفْسٍ هُداها وَ لكِنْ حَقَّ الْقَوْلُ مِنِّي لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ. لام در «لأملئنّ» براى قسم است. قول از جانب خدا به منزله قسم است و «لأملأنّ» جواب قسم است. ۳۰ - عذاب فاسقان در دنیاقسم تأكيدى خداوند براى عذاب کردن فاسقان، به عذاب دنیا، پيش از عذاب آخرت: وَ أَمَّا الَّذِينَ فَسَقُوا فَمَأْواهُمُ النَّارُ كُلَّما أَرادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْها أُعِيدُوا فِيها وَ قِيلَ لَهُمْ ذُوقُوا عَذابَ النَّارِ الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ وَ لَنُذِيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذابِ الْأَدْنى دُونَ الْعَذابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ. ۳۱ - پرسش از انبیاءقسم مؤكّد خداوند، براى پرسش از انبیا، درباره تبلیغ رسالت خود: فَلَنَسْئَلَنَ ... وَ لَنَسْئَلَنَّ الْمُرْسَلِينَ. ۳۲ - نقل زندگی انبیا در قیامتقسم مؤكّد خداوند، براى بازگو كردن داستان زندگی انبیا در ابلاغ رسالت به صورت دقيق، در قيامت: فَلَنَسْئَلَنَ ... وَ لَنَسْئَلَنَّ الْمُرْسَلِينَ فَلَنَقُصَّنَّ عَلَيْهِمْ بِعِلْمٍ وَ ما كُنَّا غائِبِينَ. ۳۳ - پر کردن جهنم از پیروان ابلیسقسم مؤكّد خداوند، براى پر كردن جهنّم، از ابلیس و پيروانش: ۱. قالَ اخْرُجْ مِنْها مَذْؤُماً مَدْحُوراً لَمَنْ تَبِعَكَ مِنْهُمْ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنْكُمْ أَجْمَعِينَ. لام در «لأملئنّ» براى قسم است. ۲. لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنْكَ وَ مِمَّنْ تَبِعَكَ مِنْهُمْ أَجْمَعِينَ. ۳۴ - هلاکت کافران و جانشینی خائفانخبر دادن قطعى خداوند به پيامبران، همراه با قسم، در مورد به هلاكت رساندن كافران ستم‌پيشه، و جانشينى خائفان از عظمت خدا در زمین: وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِرُسُلِهِمْ لَنُخْرِجَنَّكُمْ مِنْ أَرْضِنا أَوْ لَتَعُودُنَّ فِي مِلَّتِنا فَأَوْحى إِلَيْهِمْ رَبُّهُمْ لَنُهْلِكَنَّ الظَّالِمِينَ وَ لَنُسْكِنَنَّكُمُ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِهِمْ ذلِكَ لِمَنْ خافَ مَقامِي وَ خافَ وَعِيدِ. ۳۵ - پناه دادن به مهاجران ستمديدهقسم خداوند، براى پناه دادن به مهاجران ستم‌ديده، در جايگاهى مناسب و پسنديده در دنیا: وَ الَّذِينَ هاجَرُوا فِي اللَّهِ مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيا حَسَنَةً .... ۳۶ - وابستگی وحی به مشیت الهیقسم خداوند، براى تأكيد بر وابسته بودن وحی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به مشیّت خداوند: وَ لَئِنْ شِئْنا لَنَذْهَبَنَّ بِالَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ ثُمَّ لا تَجِدُ لَكَ بِهِ عَلَيْنا وَكِيلًا. لام در «لنذهبنّ» براى قسم است. ۳۷ - رزق نیکوی مهاجرانقسم تأكيدى خداوند، براى بهره‌مند ساختن مهاجران راه خدا از روزى نيكو و داخل كردن آنان در جايگاه مورد رضایت آنان، پس از شهادت و يا مرگ طبیعی آنان: وَ الَّذِينَ هاجَرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ قُتِلُوا أَوْ ماتُوا لَيَرْزُقَنَّهُمُ اللَّهُ رِزْقاً حَسَناً وَ إِنَّ اللَّهَ لَهُوَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ لَيُدْخِلَنَّهُمْ مُدْخَلًا يَرْضَوْنَهُ ... لام در «ليرزقنّهم» و «ليدخلنّهم» براى قسم است. ۳۸ - جانشینی مؤمنان صالح در زمینقسم خداوند، براى جانشین کردن مؤمنان صالح، بر روى زمین: وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ ... لام در «ليستخلفنّهم» براى جواب از قسم مقدّر است. ۳۹ - استوار ساختن دين مؤمنان صالحقسم خداوند، براى استوار ساختن دین مؤمنان صالح، بر روى زمين: وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضى لَهُمْ .... ۴۰ - تبدیل خوف به امنیت و حاکمیت توحیدقسم خداوند، براى تبديل خوف مؤمنان به امنیّت و حاکمیّت توحید و از ميان برداشتن شرک: وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ ... وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئاً وَ مَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُونَ. ۴۱ - غلبه دادن مؤمنان بر منافقانقسم خداوند، براى به شكست كشاندن منافقان و بیماردلان و غلبه دادن مؤمنان بر آنان، در صورت خوددارى نكردن آنها از اعمال منافقانه خود: لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنافِقُونَ وَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَ الْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لا يُجاوِرُونَكَ فِيها إِلَّا قَلِيلًا. ۴۲ - حبط اعمال انبیاءهشدار خداوند به پيامبران، همراه با قسم، مبنى بر حبط اعمال آنها و گرفتار شدن آنان به خسران، در صورت شرك‌ورزى آنان: وَ لَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَ إِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِينَ. لام در «لئن» براى قسم است. ۴۳ - عذاب سخت کافرانقسم خداوند، براى به عذاب رساندن سخت كافران و به كيفر رساندن آنان به بدتر از اعمال آنان: فَلَنُذِيقَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا عَذاباً شَدِيداً وَ لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَسْوَأَ الَّذِي كانُوا يَعْمَلُونَ. لام در «فلنذيقنّ» براى قسم است. ۴۴ - آگاه کردن کافران به اعمالشانقسم مؤكّد خداوند، براى آگاه كردن كافران، در قيامت از اعمالشان و به كيفر رساندن آنان با چشاندن عذاب سخت: ... فَلَنُنَبِّئَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِما عَمِلُوا وَ لَنُذِيقَنَّهُمْ مِنْ عَذابٍ غَلِيظٍ. لام در «لننبّئنّ» براى قسم است. ۴۵ - امتحان از مؤمنانقسم مؤكّد خداوند، براى امتحان از مؤمنان به هدف متمايز ساختن مجاهدان و صابران از غير آنان: وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ حَتَّى نَعْلَمَ الْمُجاهِدِينَ مِنْكُمْ وَ الصَّابِرِينَ وَ نَبْلُوَا أَخْبارَكُمْ. لام در «لنبلونّ» براى جواب قسم است. ۴۶ - صادق بودن رؤیای پیامبرقسم خداوند، براى صادق بودن رؤیای پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در مورد داخل شدن در مسجدالحرام، در حال امنيّت و پس از حلق و تقصیر: لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْيا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرامَ إِنْ شاءَ اللَّهُ آمِنِينَ مُحَلِّقِينَ رُؤُسَكُمْ وَ مُقَصِّرِينَ لا تَخافُونَ فَعَلِمَ ما لَمْ تَعْلَمُوا فَجَعَلَ مِنْ دُونِ ذلِكَ فَتْحاً قَرِيباً. ۴۷ - به ذلت کشاندن اعراض‌كننده از راه خداقسم مؤكّد خداوند، براى به ذلّت كشانيدن تكذيب‌كنندگان اعراض‌كننده از راه خدا، به سان به ذلّت كشانيدن دروغگوى خطاكار: أَ رَأَيْتَ إِنْ كَذَّبَ وَ تَوَلَّى كَلَّا لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ لَنَسْفَعاً بِالنَّاصِيَةِ ناصِيَةٍ كاذِبَةٍ خاطِئَةٍ. ۴۸ - مشاهده جهنم در قیامتقسم مؤكّد خداوند، بر حتمى بودن مشاهده جهنّم، در قيامت و پيدايش يقين براى ناظران آن: كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ ثُمَّ لَتَرَوُنَّها عَيْنَ الْيَقِينِ. جمله «لترونّ» يا جواب «لو» و يا جواب قسم محذوف‌است. برداشت بر اساس احتمال دوم است. ۴۹ - پرسش از نعمتهاى الهىقسم خداوند، براى حتمى بودن پرسش از نعمتهای الهی، در قيامت: ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ. ۵۰ - ازدیاد نعمت بعد از شکرقسم خداوند، جهت تأكيد بر ازدیاد نعمت، در صورت سپاسگزاری، و گرفتار شدن به عذاب، در صورت کفران نعمت: ... لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَ لَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِي لَشَدِيدٌ. لام در «لئن شكرتم» مقدّمه براى قسم و در «لازيدنّكم» جواب قسم است. ۵۱ - فتح مکه و ورود به مسجدالحرامقسم خداوند، جهت تأكيد بر فتح مكّه و ورود مسلمانان به مسجدالحرام: لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْيا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرامَ إِنْ شاءَ اللَّهُ آمِنِينَ مُحَلِّقِينَ رُؤُسَكُمْ وَ مُقَصِّرِينَ لا تَخافُونَ فَعَلِمَ ما لَمْ تَعْلَمُوا فَجَعَلَ مِنْ دُونِ ذلِكَ فَتْحاً قَرِيباً. لام در «لقد صدق اللَّه» براى مقدّمه قسم است و در «لتدخلنّ المسجد الحرام» جواب قسم محذوف است. ۵۲ - قدرت محو معارف وحی شدهقسم خداوند براى تأكيد، برداشتن قدرت محو و زايل نمودن تمامى معارف وحى شده به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در صورت تعلّق مشيّتش: وَ لَئِنْ شِئْنا لَنَذْهَبَنَّ بِالَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ ... لام در «لئن شئنا» مقدّمه قسم و لام در «لنذهبنّ» جواب‌قسم است. ۵۳ - پاداش كامل به بندگانسوگند الهى، مبنى بر اعطاى پاداش کامل به بندگان: ۱. وَ إِنَّ كُلًّا لَمَّا لَيُوَفِّيَنَّهُمْ رَبُّكَ أَعْمالَهُمْ إِنَّهُ بِما يَعْمَلُونَ خَبِيرٌ. ۲. ما عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اللَّهِ باقٍ وَ لَنَجْزِيَنَّ الَّذِينَ صَبَرُوا أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما كانُوا يَعْمَلُونَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً وَ لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما كانُوا يَعْمَلُونَ. ۳. وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَنُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِي كانُوا يَعْمَلُونَ. ۵۴ - تهديد منافقان مدينهقسم خداوند، جهت تهدید منافقان مدينه، به مسلّط گردانيدن پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بر آنان، در صورت دست برنداشتن از توطئه‌گرى‌شان: لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنافِقُونَ وَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَ الْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ... لام در «لئن لم‌ينته» مقدّمه قسم و لام در «لنغرينّك» جواب قسم است. ۵۵ - عناوین مرتبطموارد قسم خدا (قرآن). ۵۶ - پانویس۵۷ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۳، ص۲۷۰، برگرفته از مقاله «قسم خدا». |