قاضی عبدالرحمن پغمانیقاضی عبدالرحمن پغمانی، از روحانیون مبارز افغانستان در قرن چهاردهم هجری می‌باشد. ۱ - تسلیم حکومت افغانستانوی از رهبران جهاد با انگلیسیان در ۱۳۳۷ ق/ ۱۹۱۹ بود. پس از این که امیرامان الله خان (۱۳۳۷- ۱۳۴۷ ق)، پادشاه افغانستان در مراجعت از اروپا سیاست‌های تجددخواهانه و بعضا غیر اسلامی خود را اعلام کرد با مخالفت علما و روحانیون و مردم افغانستان مواجه شد. از اینرو قاضی عبدالرحمن به همراه محمدصادق مجددی و جمعی دیگر از علما در حالی که چهار صد فتوا از علما در تکفیر امان الله خان به همراه داشتند مخفیانه کابل را ترک و برای مبارزه عازم ایالت پکتیا شدند. اما مردم آن ایالت از همراهی با آنان سرباز زدند. از اینرو برای چاره اندیشی مجلس مشورتی تشکیل دادند. میرغلام محمدغبار می‌نویسد: «در این مجلس قاضی عبدالرحمن خان گفت: پیش روی ما دو راه بیشتر نیست، یا فرار به هند، که در آن صورت حکومت انگلیس ما را با اعزاز خواهد پذیرفت؛ ولی برای ما که مسلمان و افغانیم مرگ بهتر از این اعزاز اجنبی است. راه دوم تسلیم شدن به حکومت افغانستان و دست از جان برداشتن است. آیا رفقا چه می‌گویند؟ همه گفتند ما شق دوم را ولو به فداشدن جان ما باشد ترجیح می‌دهیم.» سپس همگی خود را تسلیم فرمانده نظامی دولت کردند. او نیز ایشان را تسلیم دیوان حرب (وزارت جنگ) نمود. ۲ - اعدام پغمانیپس از یک ماه بازجویی و تحقیق، چون از گفتار و کردار خود احساس ندامت نکردند به اعدام محکوم شدند. قاضی عبدالرحمن و دامادش در زمستان ۱۳۰۷ تیرباران شدند. اعدام آنها یکی از انگیزه‌های مؤثر قیام شنواری‌ها و شورش بچه سقا بود که به سقوط حکومت امان الله خان انجامید. [۱]
صدیق فرهنگ، میرمحمد، افغانستان در پنج قرن اخیر، ج۱، ص۵۲۲.
[۲]
غبار، میرغلام محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، ج۲، ص۱۲۰۰.
[۳]
غبار، میرغلام محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، ج۲، ص۱۲۰۱.
[۴]
غبار، میرغلام محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، ج۲، ص۱۲۸۳.
[۵]
غبار، میرغلام محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، ج۲، ص۱۲۸۴.
[۶]
غبار، میرغلام محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، ج۲، ص۱۳۰۰.
۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران، برگرفته از مقاله «قاضی عبدالرحمن پغمانی». |