فلسفه مرثیهمرثیه و عزاداری در مصائب ائمه (علیهم‌السّلام) بیانگر میزان علاقه و ارادت به آنان و یک حرکت اجتماعی بر ضد ظلم و جور و احیاء عدل و سنّت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است. ۱ - گریه و خنده در اسلامگریه و خنده از عوارض وجودی انسان است، که بسیاری از حالات روحی و درونی انسان در این دو، بروز و ظهور پیدا می‌کنند و فطرت انسان بر این نهاده شده که در هنگام از دست دادن محبوب، اندوهگین و در هنگام شادی آنها، خشنود می‌شود. [۱]
سبحانی، جعفر، بحوث قرآنیه فی توحید و الشرک، مؤسسه امام صادق (علیه‌السّلام)، ۱۴۱۹، چاپ اول، ص۱۴۰.
و غالباً این اندوه و شادی باعث بروز گریه و خنده می‌شوند.و دین مبین اسلام که قوانین آن با فطرت مطابق است (فطرة اللّه التی فطر الناس علیها) بر این امر صحّه گذاشته و پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و صحابه ایشان به خاطر از دست دادن عزیزان خود غمگین می‌شدند و گریه می‌کردند که موارد متعددِ آن در متون شیعه و اهل سنت نقل شده، از جمله گریه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) برای پسرش ابراهیم یا برای فاطمه بنت اسد. ۲ - علامت عشق و محبّتحال اگر ما شیعیان در مصیبت ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) مرثیه، عزاداری و گریه می‌کنیم به این دلیل است که آنان محبوب ما هستند و تار و پود وجودمان، با عشق و محبّت آنان عجین شده و این اظهار محبت در حقیقت اداء حق رسالت است چرا که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در ازای رسالت و هدایتگری خویش، فقط مودتِ ذی القربی را طلب نموده‌اند: «قل لا اسئلکم علیه اجراً الا المودة فی القربی». با توجه به این که خودِ اهل سنت گفته‌اند که منظور از قربی فاطمه (علیهاالسّلام)، علی (علیه‌السّلام) و فرزندان آن‌هاست. [۶]
طبرانی، سلیمان بن أحمد، معجم کبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ ۲، ۱۴۰۴، ج۳، ص۴۷، ح ۲۶۴۱.
و محبّ واقعی کسی است که در شادی آنان مسرور و در مصیبت آنان اندوهگین باشد و این اختصاص به زمان رسول اللّه (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ندارد، بلکه برای تمام ازمنه و کل مسلمانان ثابت است و هر مسلمانی در هر کجا و هر زمان موظّف به اداء حق رسالت است. ۳ - ابراز محبت سبب شفاعتو حتی در عزای امام حسین (علیه‌السّلام) به خاطر ضایع شدن اجر رسالت و جاری شدن ظلم و جور در حق اهل بیت (علیهم‌السّلام) و ذوی القربی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آسمان و زمین گریستند و این مطلب را مفسرین شیعه و اهل سنّت در ذیل آیه «فما بکت علیهم السماء و الارض و ما کانوا منظرین» ذکر کرده‌اند. هم چنین از رسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل شده: «الزموا مودتنا اهل البیت فانه من لقی اللّه و هو یحبّنا دخل الجنّة بشفاعتنا»؛ «همیشه با مودت ما اهل بیت همراه باشید، پس کسی که در روز قیامت خداوند را ملاقات کند در حالی که ما را دوست بدارد به واسطه شفاعت ما داخل بهشت خواهد شد.» و به قول شافعی: یا اهل بیت رسول اللّه حبکم•فرض من اللّه فی القرآن انزله ۴ - وسیله مبارزه با ظلم و احیاء عدلنکته دیگر اینکه مرثیه و عزاداری در مصائب ائمه (علیهم‌السّلام) در واقع یک حرکت اجتماعی بر ضد ظلم و جور و احیاء عدل و سنّت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است چرا که بنی امیّه که به گفته خود اهل سنت، از طرف پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، «شر الملوک» نامیده شدند و هم چنین بنی عباس، با خیانت‌ها و ستم‌هایی که در حق اهل بیت (علیهم‌السّلام) روا داشتند اجر رسالت را ضایع نمودند و مسیر اسلام را منحرف ساختند و عزاداری شیعیان در حقیقت اظهار برائت از ستمگران زمان و زنده کردن ارزشهاست و یکی از نمونه‌های بارز آن انقلاب اسلامی ایران است که مردم با الهام از مکتب عاشورا و قیام امام حسین (علیه‌السّلام) بر علیه حاکمان جور قیام نمودند و به ارزش‌های اسلامی جان تازه‌ای بخشیدند. ۵ - پانویس۶ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «فلسفه مرثیه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۴/۲۶. رده‌های این صفحه : مقالات اندیشه قم
|