فتوا (اصول)فتوا ابراز رای مجتهد نسبت به حکم شرعی برای مقلّدان می باشد. ۱ - تعریففتوا ، به معنای ابراز رای و نظر مجتهد درباره حکمی شرعی و اعلان آن برای آگاهی مقلدانش است. به عبارت دیگر، بیان کردن حاصل عملیات افتا را فتوا می‌گویند. ۲ - تفاوت فتوا با رأی و نظرتفاوت میان «فتوا» و «رای و نظر» مجتهد عبارت است از: ۱. آن چه را که مجتهد در مقام استنباط احکام شرعی فرعی به دست می‌آورد، به عنوان رای و نظر وی به شمار می‌آید، ولی به ابراز همین رای و نظر و بیان آن برای مقلدها فتوا گفته می‌شود؛ ۲. در فتوا، مجتهد باید شرایط افتا را دارا باشد، اما در رای و نظر این شرایط معتبر نیست؛ ۳. مجتهد هنگام فتوا، مصالح و شرایطی را لحاظ می‌کند که ممکن است در رای و نظر در نظر گرفته نشود، ۲.۱ - مثالمانند شرایط مسئله و یا موضوع خاصی که مورد سؤال قرار گرفته و یا شرایط و موقعیت زمانی و مکانی جامعه‌ای که این سؤال در آن مطرح شده است، و عدم ترتب مفسده بر آن. ۳ - عقیده اهل سنتبرخی از اهل سنت معتقدند در فتوا، باید شرایط روحی مستفتی (سؤال کننده) را نیز در نظر گرفت؛ برای مثال، اگر کافری با زن مسلمان زنا کند، حکم او اعدام است، ولی امکان دارد وی از دیپلمات‌های بلند پایه ( سفیر ) یکی از کشورهای دوست باشد و اعدامش سبب اختلافات، بروز جنگ و یا به هم خوردن روابط سیاسی شود، و به این ترتیب، مجتهد طبق رای و نظر خود فتوا ندهد. ۴ - کاربرد فتوافتوا یا برای بیان حکم موضوعات و مسائل شرعی است یا برای بیان نفس موضوع، مثل مواردی که موضوع از موضوعات مستنبط ( مخترعات شرعی ) باشد. [۱]
زحیلی، وهبه، اصول الفقه الاسلامی، ج۲، ص۱۱۵۶.
[۲]
بحرالعلوم، محمد، الاجتهاد اصوله و احکامه، ص۲۲۹.
[۳]
ابو زهره، محمد، اصول الفقه، ص۳۷۶.
[۴]
سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، ج۳، ص۴۲۷.
۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «فتوا». |