غیبت صغرادوران غیبت صغرا، مرحلۀ نخست و کوتاه دوره غیبت امام مهدی (علیه‌السّلام) است. ۱ - زمان آغاز غیبت صغرادوران غیبت صغرا که برخی آغاز آن را از همان ابتدای ولادت امام زمان (علیه‌السّلام) و برخی از شهادت امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) دانسته‌اند؛ در واقع نوعی آماده سازی برای غیبت طولانی بود و غیبت طولانی هم مقدمۀ ظهور و حضور ظاهری آن حضرت در جامعۀ انسانی است. غیبت صغرا با ویژگی‌های خاص خود، دورانی لازم و ضروری بود که به حکمت خداوند سبحانه و تعالی، در تاریخ شیعه رقم خورد، تا جامعۀ شیعی را به کامل‌ترین صورت ممکن آمادۀ فصلی تازه از زندگی خود کند. ۲ - ویژگی‌های غیبت صغرابرخی از این ویژگی‌های غیبت صغرا بدین قرار است: ۱. محدود بودن به زمان معین: زمان غیبت صغرا محدود بود. از نگاه زمانی ۶۹ سال و چند ماه طول کشید و به دلیل کوتاه بودن مدت آن، «غیبت صغرا» نامیده شد؛ بر خلاف غیبت کبرا که کسی از مدت آن آگاهی ندارد. ۲. پنهان نبودن حضرت مهدی (عجّل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشريف) از همگان: در دوران غیبت صغرا، امام از نگاه‌ها پنهان بود؛ ولی این غیبت، همگانی نبود؛ بلکه کسانی مانند نواب خاص و برخی از وکلای آن حضرت، می‌توانستند با آن حضرت در تماس باشند و پرسش‌ها و نامه‌های مردم را خدمت امام ببرند و پاسخ او را به مردم برسانند. در صورتی که در غیبت کبرا، امام به طور کلی از نگاه‌ها پنهان است و راه نامه نگاری بسته است؛ یعنی بنای غیبت کبرا و اقتضای آن، این است که حضرت دیده نشود. البته این بدان معنا نیست که امکان ندارد دیده شود؛ بلکه ممکن است برخی افراد، حضرت را ببینند. ۳. ارتباط حضرت مهدی (عجّل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشريف) با مردم به وسیلۀ افراد مشخص: در غیبت صغرا، حضرت چهار نماینده داشت که آن‌ها را به صورت معین و مشخص تعیین کرده و برگزیده بود. آنان موظف بودند بین امام و مردم ارتباط برقرار کنند. اقامتگاه و مکان حضرت را نیز می‌دانستند؛ ولی در غیبت کبرا چنین نیست. ۳ - فلسفۀ غیبت صغراغیبت صغرا، مرحلۀ نخست امامت حضرت مهدی (علیه‌السّلام) بوده است. از ابتدا چنین مقدر بوده است که آن حضرت پس از رسیدن به امامت، بایستی بی درنگ از دید عمومی پنهان شود و در ظاهر، از آنچه در جامعه رخ می‌دهد، فاصله بگیرد؛ هر چند در واقع او از نزدیک، همه وقایع را احساس و ادراک می‌کند. باید توجه داشت که اگر آن غیبت، یکباره رخ می‌نمود ضربۀ سنگینی به پایگاه‌های مردمی و طرفداران امامت وارد می‌شد؛ زیرا مردم، پیش از آن با امام خود ارتباط داشتند، در مشکلات به او رجوع می‌کردند؛ اگر امام ناگهانی غایب می‌شد و مردم احساس می‌کردند دیگر به رهبر فکری و معنوی خود دسترسی ندارند، ممکن بود همه چیز از دست برود و آن جمع به تفرقه دچار شوند. بنابراین لازم بود برای «غیبت تامه» زمینه سازی شود، تا مردم به تدریج با آن، خود بگیرند و خود را بر اساس آن بسازند. با غیبت صغرا در واقع این زمینه سازی صورت گرفت. این زمان، امام مهدی (عجّل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشريف) از دیده‌ها پنهان بود؛ ولی از راه نمایندگان، وکیلان و یاران مورد وثوق با شیعیان خود ارتباط داشتند. [۵]
سید محمد باقر صدر، رهبری بر فراز قرون، ص۱۰۱.
ولی رفته رفته با پدید آمدن آمادگی، پس از گذشت مدت ۶۹ سال-به دستور خداوند سبحانه و تعالی آن حضرت در پرده پنهان زیستی تمام و کامل قرار گرفت.۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه مهدویت، سلیمیان، خدامراد، ص۳۲۵-۳۲۷، برگرفته از مقاله «غیبت صغرا». |