عقد صوریبه اجرای عقد بدون قصد جدی عقد صوری ( عقد شکلی) گفته میشود. ۱ - تعریف عقد صوریعقد صوری عبارت است از ایجاد صورت عقد ، نه معنای آن. از آن در باب تجارت سخن گفته‌اند. ==!== ۱ - تعریف عقد صوریدر تحقق عقد، قصد جدی معنای آن هنگام اجرای عقد، شرط است. از این رو، چنانچه عقد بدون قصد جدی اجرا شود، صوری و باطل خواهد بود، مانند کسی که از روی شوخی و یا در حال خواب و یا بیهوشی عقدی را به زبان آورد [۲]
هدی الطالب، ج۴، ص۹۹- ۱۰۰.
۳ - از شرایط صحت عقود بودن قصداز نظر فقهی اراده و قصد داشتن از جمله شرایط صحت عقود به شمار می‌رود. امام خمینی در تحریرالوسیله در این باره در شروط فروشنده و خریدار می‌نویسد: «الثالث: القصد، فلا یصحّ بیع غیر القاصد کالهازل و الغالط و الساهی.» [۳]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۴۰، کتاب البیع، القول فی شروط البیع، القول فی شرائط المتعاقدین، الثالث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
سوم (از شروط متبایعین است) «قصد»؛ پس بیع کسی که قصد بیع ندارد، مانند مزاح‌کننده و اشتباه‌کار و سهوکننده، صحیح نیست.ایشان همچنین در احکام عقد ازدواج اظهار می‌دارد: «یعتبر فی العقد القصد الی مضمونه، و هو متوقّف علی فهم معنی لفظی «انکحْت» و «زَوّجت» ولو بنحو الاجمال؛ حتّی لا یکون مجرّد لقلقة لسان. نعم، لا یعتبر العلم بالقواعد العربیة، ولا العلم و الاحاطة بخصوصیات معنی اللفظین علی التفصیل، بل یکفی علمه اجمالًا، فاذا کان الموجب بقوله: «انکحت» او «زوّجت» قاصداً لایقاع العلقة الخاصّة المعروفة المرتکزة فی الاذهان التی یطلق علیها «النکاح» و «الزواج» فی لغة العرب، ویعبّر عنها فی لغات اخر بعبارات اخر، وکان القابل قابلًا لهذا المعنی کفی، الّااذا کان جاهلًا باللغات؛ بحیث لا یفهم انّ العلقة واقعة بلفظ «زوّجت» او بلفظ «موکّلی»، فحینئذٍ صحّته مشکلة و ان علم انّ هذه الجملة لهذا المعنی.» [۴]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۶۷، کتاب النکاح، القول فی عقد النکاح و احکامه، مسالة۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
قصد مضمون عقد در عقد معتبر است و این متوقف است بر فهم معنای دو لفظ «انکحت» و «زوجت» ولو اینکه به‌صورت اجمالی باشد تا اینکه تنها لقلقه زبان نباشد، البته دانستن قواعد عربی و علم و احاطه به خصوصیات دو لفظ به طور تفصیل معتبر نمی‌باشد، بلکه دانستن اجمالی آن کفایت می‌کند. پس اگر موجب با گفته‌اش - انکحت یا زوجت - قصد واقع ساختن علقه خاص متعارف که در اذهان مرتکز و ثابت است را بنماید - که به آن در لغت عرب، «نکاح» و «زواج» اطلاق میشود و از آن‌ها، در لغت‌های دیگر، به عبارات دیگر تعبیر میشود - و قابل هم همین معنی را قبول کند کفایت می‌کند، مگر اینکه جاهل به (معنای) لغات باشد به طوری که نداند علقه‌ای که پیدا میشود با لفظ «زوجت» واقع میشود یا با لفظ «موکّلی» که در چنین صورتی صحت آن مشکل است اگرچه بداند که این جمله برای این معنی است.۴ - پانویس۵ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۴۲۳، برگرفته از مقاله«عقد صوری». • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی رده‌های این صفحه : دیدگاه های فقهی امام خمینی
|