عبدالشکورعبدالشکور از روحانیون سیاستمدار و دولتمرد ضد استعمار افغانستان در قرن سیزدهم هجری بوده است. ۱ - نخست وزیریپس از تسلیم و تبعید دوست محمدخان توسط انگلیسی‌ها، آنان شاه شجاع را به سلطنت افغانستان رساندند (۱۲۵۵ق) او برای نشان دادن پایبندی خویش به اسلام و کسب اعتماد مردم و مستقل نمایاندن خود، ملاعبدالشکور، از روحانیون افغانستان را که در هند همراهش بود، به نخست وزیری برگزید. وی با کوشش فراوان، به انگلیسی‌ها اجازه مداخله در امور کشور را نداد و برای ترساندن آنها حتی از تحریک مردم به جهاد نیز خودداری نمی‌کرد، اما بزرگان و سرداران افغان به طور پنهانی با مقامات انگلیسی ارتباط برقرار نموده و بر ضد او توطئه می‌کردند. با این وجود ملاعبدالشکور حاضر نشد که هیچ امتیازی به انگلیسی‌ها بدهد. همین امر سبب شد تا به نوشته ملا فیض محمد کاتب در سراج التواریخ «تا زمانی که ملا عبدالشکور خان به کار حکومت کابل، مواظب و. . همه امور را مراقب بود، پرده بی اختیاری شاه دریده نشده و مکشوف نگشت که شاه در کار سلطنت و اجرای امور سپاه و رعیت بی دخل است… این خلل اندازی را نیز ملاعبدالشکور مذکور پرده برداری نموده، چنان پاسداری و هوشیاری می‌کرد که از محکوم و بی اختیار بودن شاه کسی آگاه نمی‌شد». ۲ - عزل عبدالشکورانگلیسیها و در راس آنها مکناتن و الکساندر بارنس (از مقامات ارشد نظامی انگلیس) که از مقاومت ملا عبدالشکور خسته و از سازش با وی ناامید شده بودند، شاه شجاع را وادار کردند تا او را عزل نماید (محرم ۱۲۵۶ق/ مارس ۱۸۴۰). به نوشته کاتب: «شاه هرچند وصف حال او را کرده، از گفتار هر دو تن انگلیسی سرباز زد، رد قول خویش را از ایشان شنیده فایده‌ای حاصل نکرد، تا این که بر وفق خواهش انگلیسیان … ملا عبدالشکور را عزل فرمود و … به ایما و اشاره انگلیسیان و خواهش نفس خویش، همه مردم را قدغن کرده از رفتن پیش ملا عبدالشکور خان بازداشت و سواره و پیاده‌ای که جهت خدمت به او مقرر بود، بگرفت». [۱]
افغانستان در پنج قرن اخیر، ج۱، ص۲۶۱.
[۲]
افغانستان در مسیر تاریخ، ج۲، ص۸۶۶-۸۷۰.
[۳]
تاریخ سیاسی افغانستان، ص۱۸۳.
[۴]
ملا فیض محمد کاتب، سراج التواریخ، ج۱، ص۲۲۲.
[۵]
ملا فیض محمد کاتب، سراج التواریخ، ج۲، ص۲۲۳.
۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ اسلام، فرهنگنامه علمای مجاهد، برگرفته از مقاله «عبدالشکور». |