طباقطباق به جمع دو معنای متضاد در یک عبارت اطلاق می‌شود. ۱ - تعریف«طباق» در لغت به معنای سنجیدن و موافق کردن دو چیز با هم، مطابق و برابر آمده است. و از انواع اسلوب بدیعی قرآن است که به آن مطابقه، تطبیق، تضاد و تکافؤ نیز می‌گویند ( باقلانی ، تکافؤ را غیر از طباق، اما قریب به آن دانسته است). و آن در اصطلاح بدیعیان و لغت شناسان جمع شدن دو معنا و مفهوم متضاد در یک جمله است. ۲ - منظور از دو معنای متضادمنظور از دو معنای متضاد تنها دو امر وجودی که در محل واحد اجتماع کنند و میان آن‌ها غایت خلاف باشد، نیست؛ بلکه اعم از آن است و در جایی که تنافی فی الجمله نیز باشد، را نیز شامل است چه تقابل و تنافی حقیقی باشد و چه اعتباری و چه تقابل از نوع تضاد و تناقض باشد و چه از نوع عدم و ملکه و تقابا تضایف و چیز‌هایی شبیه آن‌ها. ۳ - طباق یکی از آرایه‌های معنویطباق یکی از آرایه‌های معنوی است که در انواع مختلف کلمه اعم از اسم ، فعل و حرف واقع می‌شود. پدیده طباق یا تضاد در شکل‌های مختلفش در اشعار جاهلی، قرآن مجید، احادیث نبوی و... بارها به کار رفته، و از دیرباز توجه بسیاری از دانشمندان و زبان شناسان عرب را به خود مشغول کرده است و تقریبا از اواخر سده ۲ق به عنوان یک اصطلاح ادبی مورد بحث قرار گرفت. خلیل بن احمد (۱۷۰ق)، اصعمی (۲۱۶ق) و رمانی (۳۸۴ق) بـه تعریف لغوی آن پرداختـه‌اند. ۴ - اقسام طباقطباق بر دو قسم است: ۱. طباق حقیقی؛ ۲. طباق مجازی. هرکدام از این دو، یا لفظی است یا معنوی، و در تقسیمی دیگر یا ایجابی است یا سلبی. ۵ - عناوین مرتبططباق حقیقی ؛ طباق مجازی ؛ طباق ایجابی ؛ طباق سلبی ؛ طباق لفظی ؛ طباق معنوی . ۶ - پانویس۷ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله«طباق». |