ضلالت و شرک (قرآن)یکی از عوامل ضلالت که در آیات قرآن به آن اشاره شد، شرک است. ۱ - زمینه‌ساز ضلالتشرک، از عوامل ضلالت: ۱. «إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ ... وَ مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالًا بَعِيداً؛خداوند، شرك به او را نمى‌آمرزد ... و هر كس براى خدا همتايى قرار دهد، در گمراهى‌دورى افتاده است.» ۲. «قُلْ إِنِّي نُهِيتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ قُلْ لا أَتَّبِعُ أَهْواءَكُمْ قَدْ ضَلَلْتُ إِذاً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُهْتَدِينَ؛بگو: من از پرستش كسانى كه غير از خدا مى‌خوانيد، نهى شده‌ام. بگو: من از هوا و هوسهاى شما، پیروی نمى‌كنم؛ اگر چنين كنم، گمراه شده‌ام؛ و از هدايت‌يافتگان نخواهم بود.» ۳. «الَّذِينَ آمَنُوا وَ لَمْ يَلْبِسُوا إِيمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ؛(آرى،) آنها كه ايمان آوردند، و ايمان خود را با هيچ ستم و شرك نيالودند، ايمنى تنها از آن آنهاست؛ و آنها هدایت‌یافتگان هستند.» مقصود از «ظلم» در آيه، شرك است. ۴. «وَ يَوْمَ نَحْشُرُهُمْ جَمِيعاً ثُمَّ نَقُولُ لِلَّذِينَ أَشْرَكُوا مَكانَكُمْ أَنْتُمْ وَ شُرَكاؤُكُمْ فَزَيَّلْنا بَيْنَهُمْ وَ قالَ شُرَكاؤُهُمْ ما كُنْتُمْ إِيَّانا تَعْبُدُونَ • قُلْ مَنْ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ أَمَّنْ يَمْلِكُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ مَنْ يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَ يُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَ مَنْ يُدَبِّرُ الْأَمْرَ فَسَيَقُولُونَ اللَّهُ فَقُلْ أَ فَلا تَتَّقُونَ • فَذلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمُ الْحَقُّ فَما ذا بَعْدَ الْحَقِّ إِلَّا الضَّلالُ فَأَنَّى تُصْرَفُونَ؛ به خاطر بياوريد روزى را كه همه آنها را جمع مى‌كنيم، سپس به مشرکان مى‌گوييم: شما و معبودهايتان هر كدام در جاى خودتان باشيد سپس آنها را براى حساب از هم جدا مى‌سازيم، و معبودهايشان به آنها مى‌گويند: شما هرگز ما را عبادت نمى‌كرديد! بگو: چه كسى شما را از آسمان و زمین روزى مى‌دهد؟ يا چه كسى مالك و خالق گوش و چشمهاست؟ و چه كسى زنده را از مرده، و مرده را از زنده بيرون مى‌آورد؟ و چه كسى امور جهان را تدبير مى‌كند؟ بزودى در پاسخ مى‌گويند: خدا، بگو: پس چرا تقوا پيشه نمى‌كنيد (و راه شرك مى‌پوييد)؟! اين‌گونه است خداوند، پروردگارِ حقّ شما (داراى همه اين صفات)! با اين حال، بعد از حق، چه چيزى جز گمراهى وجود دارد؟! پس چرا از پرستش او روى‌گردان مى‌شويد؟!» ۵. «وَ جَعَلُوا لِلَّهِ أَنْداداً لِيُضِلُّوا عَنْ سَبِيلِهِ قُلْ تَمَتَّعُوا فَإِنَّ مَصِيرَكُمْ إِلَى النَّارِ؛آنها براى خدا همتايانى قرار داده‌اند، تا مردم را از راه او منحرف و گمراه سازند؛ بگو: (چند روزى از زندگى دنيا و لذات آن) بهره گيريد؛ امّا سرانجام كار شما رفتن به سوى آتش دوزخ است!» ۶. «إِنْ كادَ لَيُضِلُّنا عَنْ آلِهَتِنا لَوْ لا أَنْ صَبَرْنا عَلَيْها وَ سَوْفَ يَعْلَمُونَ حِينَ يَرَوْنَ الْعَذابَ مَنْ أَضَلُّ سَبِيلًا؛اگر ما بر پرستش معبودهايمان استقامت نمى‌كرديم، بيم آن مى‌رفت كه ما را گمراه سازد! امّا هنگامى كه عذاب الهی را ببينند، بزودى مى‌فهمند چه كسى گمراه‌تر بوده است!» ۷. «وَ قِيلَ ادْعُوا شُرَكاءَكُمْ فَدَعَوْهُمْ فَلَمْ يَسْتَجِيبُوا لَهُمْ وَ رَأَوُا الْعَذابَ لَوْ أَنَّهُمْ كانُوا يَهْتَدُونَ؛و به آن عبادت‌كنندگان گفته مى‌شود: معبودهايتان را كه همتاى خدا مى‌پنداشتيد بخوانيد (تا شما را يارى كنند)! معبودهايشان را مى‌خوانند، ولى جوابى به آنان نمى‌دهند. و در اين هنگام عذاب الهى را با چشم خود مى‌بينند، و آرزو مى‌كنند اى كاش هدايت‌يافته بودند!» ۸. «ضَرَبَ لَكُمْ مَثَلًا مِنْ أَنْفُسِكُمْ هَلْ لَكُمْ مِنْ ما مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ مِنْ شُرَكاءَ فِي ما رَزَقْناكُمْ فَأَنْتُمْ فِيهِ سَواءٌ تَخافُونَهُمْ كَخِيفَتِكُمْ أَنْفُسَكُمْ كَذلِكَ نُفَصِّلُ الْآياتِ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ • بَلِ اتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَهْواءَهُمْ بِغَيْرِ عِلْمٍ فَمَنْ يَهْدِي مَنْ أَضَلَّ اللَّهُ ...؛ خداوند مثالى از خودتان، براى شما زده است: (آيا اگر مملوك و برده‌اى داشته باشيد)، اين برده‌هاى شما هرگز در روزيهايى كه به شما داده‌ايم شريك شما مى‌باشند، آنچنان كه هر دو در آن مساوى بوده و از تصرّف مستقل و بدون اجازه آنان بيم داشته باشيد، آن گونه كه در مورد شركاى آزاد خود بيم داريد؟! اينچنين آيات خود را براى كسانى كه مى‌انديشند شرح مى‌دهيم. ولى ستمكاران بدون علم و آگاهی، از هوا و هوسهاى خود پيروى كردند. پس چه كسى مى‌تواند آنان را كه خدا گمراه كرده است هدایت كند؟!....» ۹. «هذا خَلْقُ اللَّهِ فَأَرُونِي ما ذا خَلَقَ الَّذِينَ مِنْ دُونِهِ بَلِ الظَّالِمُونَ فِي ضَلالٍ مُبِينٍ؛بگو اين آفرينش خداست؛ امّا به من نشان دهيد معبودانى غير او چه چيز را آفريده‌اند؟! ولى ستمکاران در گمراهى آشكارند.» ۱۰. «وَ إِذا مَسَّ الْإِنْسانَ ضُرٌّ دَعا رَبَّهُ مُنِيباً إِلَيْهِ ... وَ جَعَلَ لِلَّهِ أَنْداداً لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِهِ ...؛هنگامى كه به انسان زيانى رسد، پروردگار خود را مى‌خواند در حالى كه به سوى او باز مى‌گردد ... و براى خداوند همتايانى قرار مى‌دهد تا مردم را از راه او گمراه سازد....» ۱۱. «ثُمَّ قِيلَ لَهُمْ أَيْنَ ما كُنْتُمْ تُشْرِكُونَ • مِنْ دُونِ اللَّهِ قالُوا ضَلُّوا عَنَّا بَلْ لَمْ نَكُنْ نَدْعُوا مِنْ قَبْلُ شَيْئاً كَذلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ الْكافِرِينَ؛سپس به آنها گفته مى‌شود: كجايند آنچه را همتاى خدا قرار مى‌داديد، همان معبودهايى را كه جز خدا پرستش مى‌كرديد؟! آنها مى‌گويند: همه از نظر ما پنهان و گم شدند؛ بلكه ما اصلًا پيش از اين چيزى را پرستش نمى‌كرديم! اين‌گونه خداوند کافران را گمراه مى‌سازد.» ۱۲. «وَ قالُوا لا تَذَرُنَّ آلِهَتَكُمْ وَ لا تَذَرُنَّ وَدًّا وَ لا سُواعاً وَ لا يَغُوثَ وَ يَعُوقَ وَ نَسْراً • وَ قَدْ أَضَلُّوا كَثِيراً وَ لا تَزِدِ الظَّالِمِينَ إِلَّا ضَلالًا؛ و گفتند: دست از معبودان خود برنداريد بخصوص بتهاى «ودّ»، «سُواع»، «يَغُوث»، «يعوق» و «نسر» را رها نكنيد. و آنها بسيارى را گمراه كردند. خداوندا، ستمكاران را جز گمراهى ميفزا!» ۲ - عناوین مرتبطعوامل ضلالت (قرآن). ۳ - پانویس۴ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۹، ص۱۲۱، برگرفته از مقاله «عوامل ضلالت (شرک)». |