شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار (کتاب)کتاب شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار علیهم‌السّلام بر خلاف نامش منحصر به فضائل و مناقب ائمه نیست؛ بلکه یک دوره تاریخ ائمه از امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام تا پایان زندگی امام صادق علیه‌السّلام است. ۱ - معرفی اجمالی کتابمؤلف این کتاب قاضی نعمان مغربی (م ۳۶۳) که بر مذهب اسماعیلیه است پس از شرح زندگی و مناقب امام صادق علیه‌السّلام ، به مهدی مغربی و مطالبی درباره اسماعیلیه و فاطمیان پرداخته و شرح حال بقیه ائمه را ذکر نکرده است. در عین حال این کتاب از آثار کهن در زندگی امامان شیعه بخصوص امیر مؤمنان علیه‌السّلام به شمار می‌رود که با توجه به اشتراک عقیده مؤلف تا امام ششم، مباحثی که در آن آمده کاملا با روایات شیعه امامیه مطابق است. جلد اول و دوم کتاب، اختصاص به زندگی و فضائل امام اول دارد و در جلد سوم به بقیه اهل بیت و مباحث خاص دیگر پرداخته است. ۲ - روش قاضی نعمان در این کتابروش قاضی نعمان در این کتاب، حدیثی است و سلسله اسناد خود را کامل آورده است. راویان وی همانند کتب شیعی امامی، راویان ائمه هستند چنانکه اصل روایات و مطالب این کتاب درباره اهل بیت و فضائل آنان، همانند روایات امامیه است حتی در بخش آخر این کتاب که به موضوع مهدی پرداخته شده روایات امامیه درباره مهدی نقل شده است لیکن مؤلف با هدف برداشت خاص از این روایات، آنها را نقل می‌کند به گونه‌ای که تا مدتها پیش، کسی به اسماعیلی بودن قاضی نعمان اطمینان نداشت. ۳ - ساختاراین کتاب از شانزده جزء تشکیل شده است. در ترتیب این اجزاء قدری آشفتگی وجود دارد و مؤلف یک مطلب را در اجزای مختلف پراکنده است. مثلا در جزء نخست احادیثی از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در فضیلت علی علیه‌السّلام آورده ولی حدیث سد الابواب را در جزء هفتم نقل کرده است. البته مؤلف روایات را پیوسته و بدون عنوان دهی و تبویب در کنار هم آورده و محقق کتاب عناوینی را جهت تنظیم ابواب و اجزاء قرار داده است. ۴ - محتوای کتابیازده جزء کتاب که دو جلد کنونی را تشکیل می‌دهد به مناقب و تاریخ زندگانی امیر مؤمنان پرداخته و در اجزای بعدی از فضائل کلی اهل بیت، حضرت خدیجه و حضرت زهرا ، حسنین علیهم‌السّلام و تاریخ کربلا سخن گفته است. وی همچنین بخشی از جزء سیزدهم را به خاندان ابو طالب اختصاص داده و به نام شهدای کربلا بازگشته است. سپس تا امام صادق علیه‌السّلام مطالبی آورده و فرقه‌های شیعه را شرح می‌دهد که پس از آن حضرت بوجود آمدند. شرح قیام بنی حسن و پس از آن موضوع مهدی و ظهور مهدی فاطمی و دعوت فاطمیان در یمن و افریقا از مباحث بعدی است و جزء آخر کتاب یعنی شانزدهم به صفات شیعیان در بیان معصومین اختصاص دارد. ۵ - اهمیت کتابکتاب شرح الاخبار از منابع اصلی حدیث و تاریخ شیعه به شمار می‌رود که عالمان و نویسندگان قدیم و جدید از آن نقل کرده و به آن اهتمام ورزیده‌اند. نقل اخبار غدیر از کتاب الولایة طبری که اکنون در دست نیست، بر اهمیت این اثر می‌افزاید. ۶ - منبعنرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |