سوره غافرسوره غافر (یا سوره مؤمن، یا سوره حم المؤمن) چهلمین سوره قرآن کریم می باشد.از آن در باب صلات سخن گفته‌اند. ۱ - در روایتاز امام باقر علیه السّلام نقل شده است: «هر کس سوره غافر را در هر شب تلاوت کند، خداوند گناهان گذشته و آینده‌اش را می‌بخشد و کلمه تقوا (توحید و ولایت) را ملازم او قرار می‌دهد - که از او جدا نشود - و آخرت او را بهتر از دنیا می‌گرداند». ۲ - استحبابغافر از حوامیم و تلاوت آن در نمازهای نافله مستحب است. ۳ - معنای غافر«غافر» از ماده « غفران » به معنای خطاپوش و بخشنده است. غافر یکی از صفات خداوند می‌باشد که در آیه سوم این سوره آمده است: (غافر الذنب وقابل التوب…)؛ «خداوندی که آمرزنده گناه و پذیرنده توبه است». بدین جهت، سوره غافر نام گرفته است. ۴ - موضوع سورهاین سوره پیرامون بلندپروازی‌های کفار ، و مجادلات باطل ایشان به منظور از بین بردن حقی که بر آنان نازل شده، سخن می‌گوید، بدین سبب آیات آن یکی پس از دیگری متعرض جدل‌های آنان، و پاسخ دادن به جدالشان می‌شود، یک جا می‌فرماید: ما یجادل فی آیات الله الا الذین کفروا فلا یغررک تقلبهم فی البلاد، جای دیگر می‌فرماید: الذین یجادلون فی آیات الله بغیر سلطان اتاهم کبر مقتا، باز هم می‌فرماید: ا لم تر الی الذین یجادلون فی آیات الله انی یصرفون و با این تکرار، سورت استکبار و جدال آنان را از راه به رخ کشیدن عذابی که امم گذشته به جرم تکذیب گرفتار آن شدند می‌شکند، و به همین منظور عذاب‌های خوار کننده‌ای را که خدا به ایشان وعده داده، با ذکر نمونه‌ای از آنچه در آخرت بر سرشان می‌آید خاطر نشان می‌کند و سخنان باطل ایشان را با حجت‌هایی که گویای وحدانیت خدا در ربوبیت و الوهیت است، به کلی مردود می‌سازد؛ رسول گرامی خود صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را امر به صبر نموده و هم آن جناب و هم همه مؤمنین را وعده نصرت می‌دهد. و نیز آن جناب را امر می‌کند که به کفار اعلام کند تسلیم پروردگار خویش است و دست از پرستش او برنخواهد داشت، تا به کلی از آن جناب مایوس گردند. ۵ - مکی یا مدنی بودن سورهگفته شده تمامی آیات این سوره در مکه نازل شده، چون آیات آن به هم اتصال دارند و مضامین آن بر این معنا شهادت می‌دهد. ولی بعضی‌ها گفته‌اند: پاره‌ای از آیاتش در مدینه نازل شده است. ۶ - ویژگی‌های سوره غافر۱. دارای ۸۵ آیه به عدد کوفی و شامی ، ۸۴ آیه به عدد حجازی ، ۸۲ آیه به عدد بصری ، ۱۱۹۹ یا ۱۲۸۸ کلمه و ۴۹۶۰ یا ۵۱۰۹ حرف است. ۲. در ترتیب نزول، شصتمین و در مصحف شریف چهلمین سوره است. ۳. بعد از سوره زمر و پیش از سوره فصلت در مکه و پیش از هجرت نازل و به همین ترتیب نیز در مصحف شریف گردآوری شد. ۴. از ابن عباس نقل شده که آیات ۵۶ و ۵۷ مدنی است. ۵. از نظر کمیت، از سور مثانی و دقیقا نیم جزء قرآن است. ۶. نخستین سوره از سور حوامیم (سوره‌هایی که با حروف مقطعه «حم» آغاز می‌شوند) و بیست و یکمین سوره از سور مقطعات است. ۷. گفته شده است دو آیه منسوخ دارد. ۷ - مطالب عمده سوره غافر۱. بیان تقابل دائم حق و باطل ، ایمان و کفر و ارزش‌ها و ضد ارزش‌ها. ۲. مطالبی درباره توحید و خداشناسی و تدبیر خداوند در جهان خلقت. ۳. ارائه بخش‌هایی از تاریخ بنی اسرائیل ؛ موسی علیه‌السّلام و هارون با فرعون و هامان و نیز داستان مؤمن آل فرعون . ۴. مطالبی از خلقت انسان. ۵. مطالبی از معاد . ۶. تشویق به سیر و سیاحت برای عبرت آموزی. [۱۱]
رامیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳، تاریخ قرآن، ص۵۸۶.
[۱۲]
جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، ج۱، ص۳۱۶.
[۱۳]
هاشم زاده هریسی، هاشم، ۱۳۱۷، شناخت سوره‌های قرآن، ص(۳۳۲-۳۳۴).
[۱۴]
فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، ۷۲۹ - ۸۱۷ق، بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، ج۱، ص۳۰۹.
۸ - پانویس
۹ - منبعفرهنگ نامه فارسی علوم قرآنی،برگرفته از مقاله«سوره غافر» فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۵، ص۵۳۱، برگرفته از مقاله«سوره عنکبوت». |