زمان تقریبی مطالعه: 4 دقیقه
 

سم ساعه اسحاق بن عمران طبیب بغدادی




اسحاق بن عمران سم ساعه بغدادی (م ۲۹۴ هـ)، طبیبی حاذق و عالمی مشهور در قرن سوم هجری قمری به شمار می‌رود.


۱ - معرفی اجمالی


اسحاق بن عمران سم ساعه بغدادی، در اصل اهل بغداد و طبیبی حاذق و عالمی مشهور بود.
به گفته صفدی، زمانی به دعوت زیادة الله بن اغلب که گویا زیادة الله اول (حکومت ۲۰-۲۲۳ هـ) مراد است، از بغداد به افریقیه، تونس کنونی رفت و در منطقه قیروان فلسفه و علوم پزشکی را گسترش داد.
[۱] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۲۷۲.    

زرکلی می‌گوید که سم ساعه در سال ۲۶۴ هـ دوران ابراهیم دوم (حکومت ۲۶-۲۸۹ هـ) به مغرب (تونس) فرا خوانده شد.
[۲] زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، ج۱، ص۲۹۵.    
بعدها بین او و حاکم قیروان که زیادة الله بن اغلب سوم (حکومت ۲۹۰-۲۹۶ هـ) بود، کدورت و تیرگی حاصل گردید، لذا از حاکم خواست که به بغداد برگردد، ولی حاکم به او اجازه نداد و زمانی که زیادة الله بن اغلب احساس کرد که دیگر نیازی به وجود اسحاق بن عمران در قیروان نیست، دستور داد تا او را زندانی کنند. مردم آن منطقه جهت مداوای خویش در زندان به نزد وی می‌رفتند که این امر قابل تحمل برای حاکم نبود، بدین‌سبب حاکم دستور داد تا رگ او را بریدند و در اثر خونریزی زیاد، در قیروان از دنیا رفت و پس از مرگش به دستور حاکم او را به دار آویختند و مدت‌ها جنازه او بر سر دار بود.
[۳] ابن‌ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۴۷۸.    


۲ - تاریخ وفات


ابن‌ابی‌اصیبعه به تاریخ قتل او اشاره نکرده، ولی زرکلی قتل او را در سال ۲۹۴ هـ می‌داند.
[۴] زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، ج۱، ص۲۹۵.    


۳ - آثار


آثار او عبارت‌اند از:
کتاب الادویة المفرده.
[۵] بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون، ج۲، ص۲۶۵.    
[۶] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱.    

کتاب مالیخولیا.
[۷] بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون ج۲، ص۳۲۶.    

کتاب فی النبض.
[۸] بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون ج۲، ص۳۴۲.    

کتاب نزهة النفس فی الطب.
[۹] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۹۴۹.    

مقالة فی علل القولنج وانواعه و شرح اودیته.
کتاب فی بیاض المعدة و رسوب البول و بیاض المنی.
[۱۰] بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون ج۲، ص۳۷۵.    

مقالة فی الاستسقاء.
کتاب العنصر والتمام فی الطب.
[۱۱] بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون ج۲، ص۳۱۵.    

کتاب فی البول من کلام بقراط و جالینوس وغیرهما.
[۱۲] بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون ج۲، ص۲۷۹.    
[۱۳] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۰۲.    

کتاب فی الفصد.
[۱۴] بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون ج۲، ص۳۱۹.    

اقاویل جالینوس فی الشراب.
[۱۵] بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون، ج۲، ص۲۷۰.    

مقالة فی الابانة عن الاشیاء التی یقال انها تشفی الاسقام
[۱۶] بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون ج۲، ص۵۳۴.    

مسائل مجموعةٌ فی الشراب علی معنی ما ذهب الیه بقراط و جالینوس فی المقالة الثالثة من کتاب تدبیر الامراض الحادة و ما ذکر فیها من الخمر.
[۱۷] بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون ج۲، ص۴۷۵.    
[۱۸] ابن‌ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۴۷۹.    

از کتاب‌های وی تنها کتاب مالیخولیا باقی مانده که نسخه‌ای از آن در کتابخانه مونیخ وجود دارد.
[۱۹] زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، ج۱، ص۲۹۵.    


۴ - مطالعه بیشتر


برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
[۲۰] حسن انوشه و دیگران، فرهنگ زندگی نامه‌ها، ج۱، ص۶۱۰.
[۲۱] بابانی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۱۹۸.    
[۲۲] ابن‌عبدربه، احمد بن محمد، العقد الفرید، ج۸، ص۴۵.    
[۲۳] دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ج۲، ص۱۸۹۳.
[۲۴] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۳۶.    


۵ - پانویس

 
۱. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۸، ص۲۷۲.    
۲. ↑ زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، ج۱، ص۲۹۵.    
۳. ↑ ابن‌ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۴۷۸.    
۴. ↑ زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، ج۱، ص۲۹۵.    
۵. ↑ بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون، ج۲، ص۲۶۵.    
۶. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۱.    
۷. ↑ بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون ج۲، ص۳۲۶.    
۸. ↑ بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون ج۲، ص۳۴۲.    
۹. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۹۴۹.    
۱۰. ↑ بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون ج۲، ص۳۷۵.    
۱۱. ↑ بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون ج۲، ص۳۱۵.    
۱۲. ↑ بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون ج۲، ص۲۷۹.    
۱۳. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۰۲.    
۱۴. ↑ بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون ج۲، ص۳۱۹.    
۱۵. ↑ بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون، ج۲، ص۲۷۰.    
۱۶. ↑ بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون ج۲، ص۵۳۴.    
۱۷. ↑ بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون ج۲، ص۴۷۵.    
۱۸. ↑ ابن‌ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۴۷۹.    
۱۹. ↑ زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، ج۱، ص۲۹۵.    
۲۰. ↑ حسن انوشه و دیگران، فرهنگ زندگی نامه‌ها، ج۱، ص۶۱۰.
۲۱. ↑ بابانی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۱۹۸.    
۲۲. ↑ ابن‌عبدربه، احمد بن محمد، العقد الفرید، ج۸، ص۴۵.    
۲۳. ↑ دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ج۲، ص۱۸۹۳.
۲۴. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۳۶.    


۶ - منبع


پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۱۶۶، برگرفته از مقاله «اسحاق بن عمران سم ساعه بغدادی».


رده‌های این صفحه : پزشکان قرن سوم | درگذشتگان سال 294 (قمری) | عالمان سده سوم (قمری) | نویسندگان سده سوم(قمری)




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.